ભારતે અર્થતંત્રને ધબકતું રાખવા વર્ષે એક કરોડ નવી રોજગારી ઉભી કરવી પડશે

• છેલ્લાં 23 વર્ષોમાં લગભગ 19.6 કરોડ નોકરીઓનું સર્જન થયું, હાલ દર વર્ષે સરેરાશ 85 લાખ નોકરીઓનું સર્જન થઇ રહ્યું છે: ગોલ્ડમેન સેક્સના અહેવાલમાં જાહેર કરાઈ વિગતો
• ભારતે વાર્ષિક ધોરણે 6.5% ની સરેરાશ ગ્રોસ વેલ્યુ એડેડ વૃદ્ધિ જાળવી રાખવા માટે 2024-25 અને 2029-30 વચ્ચે વાર્ષિક આશરે 1 કરોડ નોકરીઓ ઉમેરવાની જરૂર છે. તેમબુધવારે જાહેર કરાયેલા એક અહેવાલમાં જણાવાયું છે.

તેની સરખામણીમાં, 1999-00 થી 2022-23 દરમિયાન દર વર્ષે સરેરાશ 85 લાખ નોકરીઓનું સર્જન થયું હતું. છેલ્લાં 23 વર્ષોમાં, લગભગ 19.6 કરોડ નોકરીઓનું સર્જન થયું હતું, જેમાંથી લગભગ બે તૃતીયાંશ 2012-13 અને 2022-23 ની વચ્ચે આવી હતી, ’જોબ વૃદ્ધિનું કારણ શું છે?’  શીર્ષક અહેવાલ અનુસાર ગોલ્ડમેન સેક્સ દ્વારા ભારતીય શ્રમ બજારોમાં પ્રાદેશિક વિવિધતાઓ દ્વારા શોધખોળ ઉપર અહેવાલ રજૂ કરવામાં આવ્યો છે.

2019-20 અને 2022-23 ની વચ્ચે, કૃષિ અને સેવા નોકરીઓમાં વૃદ્ધિને કારણે વાર્ષિક સરેરાશ 2.6 કરોડ નોકરીઓ ઉમેરવામાં આવી હતી.   “કૃષિમાં રોજગાર સર્જનને આંશિક રીતે રોગચાળા દરમિયાન ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં પાછા સ્થળાંતર કરનારા કામદારો દ્વારા સહાય કરવામાં આવી હતી, જે વધારાની સરકારી સબસિડી દ્વારા સમર્થિત હતી જેણે આ કામદારો માટે સલામતી જાળ બનાવી હતી,” અહેવાલમાં જણાવાયું છે.

સેવા ક્ષેત્રની અંદર, વ્યાપાર સેવાઓ અને છૂટક અથવા જથ્થાબંધ વેપારે છેલ્લા 20 વર્ષોમાં રોજગાર નિર્માણમાં સૌથી વધુ યોગદાન આપ્યું છે.   વ્યવસાયિક સેવાઓમાં મેનેજમેન્ટ ક્ધસલ્ટન્સી સેવાઓ, વૈજ્ઞાનિક સંશોધન અને વિકાસનો સમાવેશ થાય છે. રિપોર્ટનું વિશ્લેષણ રિઝર્વ બેંક ઓફ ઈન્ડિયાના કેએલઇએમએસ  ડેટાબેઝ અને પીરિયોડિક લેબર ફોર્સ સર્વે પર આધારિત છે.

મેન્યુફેક્ચરિંગ સેક્ટર, જ્યારે 2012-13 અને 2016-17 વચ્ચે દર વર્ષે સરેરાશ 0.2 મિલિયન નોકરીઓમાં ઘટાડો થયો હતો, નબળા રોકાણ ચક્ર સાથે, તે 2020-21 થી 2022-23 દરમિયાન વાર્ષિક સરેરાશ 2.4 મિલિયનની વૃદ્ધિ પામ્યું હતું.   અહેવાલમાં ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે કે આ મુખ્યત્વે 2020 માં સરકાર દ્વારા શરૂ કરવામાં આવેલી પ્રોડક્શન લિંક્ડ ઇન્સેન્ટિવ યોજનાઓને કારણે છે.

છેલ્લા 10 વર્ષોમાં, રાસાયણિક ઉત્પાદનો, મશીનરી વગેરે જેવા મૂડી-સઘન ઉત્પાદન ક્ષેત્રે કાપડ અને ફૂટવેર, ખાદ્યપદાર્થો અને પીણાં જેવા શ્રમ-સઘન ક્ષેત્રો કરતાં વધુ રોજગાર વૃદ્ધિ નોંધાવી છે.  ભારતમાં નિર્ભરતા ગુણોત્તર આગામી બે દાયકામાં મુખ્ય અર્થતંત્રોમાં સૌથી નીચો હશે.  2035 સુધીમાં, કામકાજની વયની વસ્તી લગભગ 69% હશે અને 2050 સુધીમાં ધીમે ધીમે ઘટીને 60% થી નીચે આવશે.  “ભારત માટે સાનુકૂળ વસ્તી વિષયક 20-વર્ષના સમયગાળાનો લાભ લેવો અને માથાદીઠ આવકના સ્તરમાં વધારો કરવો અનિવાર્ય છે,” અહેવાલમાં જણાવાયું છે.  તે દેશમાં રોજગાર સર્જન માટે ત્રણ નીતિઓ સૂચવે છે: “એફોર્ડેબલ સોશિયલ હાઉસિંગ ડેવલપમેન્ટને પ્રોત્સાહિત કરવું”, કારણ કે રિયલ એસ્ટેટ સેક્ટર બાંધકામના 80% થી વધુ કર્મચારીઓને રોજગારી આપે છે;  સર્વે મુજબ, છેલ્લા છ વર્ષમાં શ્રમ દળ સહભાગિતા દરમાં વધારો થયો છે, મુખ્યત્વે મહિલાઓની ભાગીદારીમાં વધારો થવાને કારણે, ખાસ કરીને ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં વધારો થયો છે.