કલમ 498-એ ના દુરપયોગ અંગે સુપ્રીમ ચિંતિત
સામાન્ય અને બહુહેતુક આરોપની ચકાસણી ન થાય તો તે કાનૂની પ્રક્રિયાનો દુરુપયોગ ગણાય: સુપ્રીમ
અબતક, નવી દિલ્હી
દહેજ ઉત્પીડન કેસમાં સુપ્રીમ કોર્ટે મોટો ચુકાદો આપ્યો છે. કોર્ટએ કહ્યું છે કે 498-એ (દહેજના ત્રાસ) કેસમાં સાસરિયાઓ વિરુદ્ધ સ્પષ્ટ આરોપ વિના કેસ ચલાવવોએ કાયદાકીય પ્રક્રિયાનો દુરુપયોગ છે. સર્વોચ્ચ અદાલતના જણાવ્યા અનુસાર, એક સરળ અને બહુહેતુક આરોપના આધારે પતિના સંબંધી (મહિલાના સાસરિયાઓ) વિરુદ્ધ કાર્યવાહીએ કાનૂની પ્રક્રિયાનો દુરુપયોગ છે અને 498-એનો દુરુપયોગ સમાન છે. આ રીતે કેસ ચલાવી શકાય નહીં. સુપ્રીમ કોર્ટે મહિલાના સાસરિયાઓ સામે ચાલી રહેલા દહેજ ઉત્પીડન કેસને ફગાવી દીધો.
સુપ્રીમ કોર્ટના જસ્ટિસ એસ. અબ્દુલ નઝીરની આગેવાની હેઠળની બેન્ચે કહ્યું કે, જો પતિના સંબંધી એટલે કે મહિલાના સાસરિયાઓ સામે સામાન્ય અને બહુહેતુક આરોપના આધારે કેસ ચલાવવામાં આવે તો તે કાયદાકીય પ્રક્રિયાનો દુરુપયોગ સમાન ગણાશે.આ અંગે ચિંતા વ્યક્ત કરતા સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું કે, આજકાલ દહેજ ઉત્પીડનની જોગવાઈ એટલે કે આઈપીસીની કલમ 498-એનો ઉપયોગ સાસરિયાઓ સામે તેના સ્કોરને સેટલ કરવા માટે એક સાધન તરીકે કરવામાં આવે છે. સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું કે, આવા ફોજદારી કેસ જેમાં નિર્દોષ છૂટવાની સંભાવના હોય છે, તેમ છતાં તે આરોપી માટે ગંભીર ડાઘ છોડી જાય છે.
મામલામાં મહિલાના પતિ અને તેના સંબંધી વિરુદ્ધ દહેજ ઉત્પીડનનો કેસ નોંધવામાં આવ્યો હતો. પતિ અને તેના સંબંધીઓએ પટના હાઈકોર્ટમાં અરજી દાખલ કરીને એફઆઈઆર રદ કરવા અને કાનૂની કાર્યવાહીની માંગ કરી હતી. હાઈકોર્ટે અરજી ફગાવી દીધી હતી ત્યારબાદ પતિના સંબંધીઓ એટલે કે મહિલાના સાસરિયાઓએ સુપ્રીમ કોર્ટમાં અરજી દાખલ કરી અને ફોજદારી કેસને બરતરફ કરવાની વિનંતી કરી. અરજીમાં કહેવામાં આવ્યું હતું કે, આ કેસ તેને ત્રાસ આપવા માટે નોંધવામાં આવ્યો છે. સાથે જ મહિલાએ આરોપ લગાવ્યો હતો કે, દહેજ માટે તેને માનસિક અને શારીરિક ત્રાસ આપવામાં આવતો હતો. સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું કે, સવાલ એ છે કે શું પતિના સંબંધીઓ એટલે કે મહિલાના સાસરિયાઓ સામેના સામાન્ય અને બહુહેતુક આરોપને રદ કરવો જોઈએ કે નહીં.
સુપ્રીમ કોર્ટે પોતાના મહત્વના નિર્ણયમાં કહ્યું કે, દહેજ ઉત્પીડનનો કાયદો મહિલાઓને દહેજ ઉત્પીડનથી બચાવવા માટે બનાવવામાં આવ્યો છે. પરંતુ એ પણ સાચું છે કે, તાજેતરના વર્ષોમાં લગ્નના વિવાદોમાં નોંધપાત્ર વધારો થયો છે. લગ્નને લઈને ઘણી બધી બાબતોમાં ઘણી ખેંચતાણ ચાલી રહી છે. આના કારણે દહેજ ઉત્પીડન કાયદાનો પતિના સગાઓ સામે પોતાના સ્કોરને સેટલ કરવા માટે એક સાધન તરીકે ઉપયોગ કરવામાં આવી રહ્યો છે.
સુપ્રીમ કોર્ટે અગાઉના અદાલતના નિર્ણયને ટાંકીને કહ્યું હતું કે, દહેજ ઉત્પીડનના કેસોમાં કાયદાનો દુરુપયોગ ચિંતાનો વિષય છે. આ કાયદાનો દુરુપયોગ પતિના સંબંધી સામે થાય છે અને તે દરમિયાન તેની અસર જોવા મળતી નથી. જો સામાન્ય અને બહુહેતુક આરોપની ચકાસણી કરવામાં ન આવે તો તે કાનૂની પ્રક્રિયાનો દુરુપયોગ ગણાશે. જ્યાં સુધી પતિના સંબંધી વિરુદ્ધ પ્રથમદર્શી પુરાવા ન હોય ત્યાં સુધી સુપ્રીમ કોર્ટે આવી કાર્યવાહી ચલાવવા સામે કોર્ટને પહેલેથી જ ચેતવણી આપી છે.
સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું કે, પતિની કોઈ અપીલ નથી. પરંતુ અન્ય સાસરિયાઓએ અરજીઓ કરી છે. અમે માનીએ છીએ કે આરોપ સામાન્ય અને બહુહેતુક છે. આ રીતે કેસ ચલાવી શકાય નહીં. અમે આ મામલે ફોજદારી કાર્યવાહીને નકારીએ છીએ. સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું કે, આરોપીઓની કોઈ વિશેષ ભૂમિકા નક્કી નથી અને સામાન્ય અને બહુહેતુક આરોપના આધારે આરોપીઓ વિરુદ્ધ કેસ શરૂ કરી શકાય નહીં.
