આયર્ન એક ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ પોષક તત્વો છે જેની ઉણપ સ્વાસ્થ્યને નુકસાન પહોંચાડી શકે છે. શરીરમાં આયર્ન ઓછું હોવાને કારણે એનિમિયા થઈ શકે છે. તેથી, તેના શરૂઆતના લક્ષણો (આયર્ન ડેફિશિયન્સી સિમ્પ્ટોમ્સ) ઓળખીને, આહાર અને પૂરવણીઓની મદદથી આ સમસ્યાને દૂર કરી શકાય છે. તો ચાલો જાણીએ કે શરીરમાં આયર્નની ઉણપના લક્ષણો શું છે.
આયર્ન આપણા શરીર માટે એક આવશ્યક પોષક તત્વો છે, જે હિમોગ્લોબિન બનાવવા માટે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. હિમોગ્લોબિન એ લાલ રક્તકણોમાં જોવા મળતું પ્રોટીન છે, જે ફેફસાંમાંથી શરીરના વિવિધ ભાગોમાં ઓક્સિજન વહન કરે છે.
જ્યારે શરીરમાં આયર્નની ઉણપ હોય છે, ત્યારે હિમોગ્લોબિનનું ઉત્પાદન ઘટે છે. જેનાથી એનિમિયા (લોહીનો અભાવ) થઈ શકે છે. આયર્નની ઉણપના લક્ષણો ઓળખવા અને સમયસર તેની સારવાર કરવી મહત્વપૂર્ણ છે, નહીં તો આ સમસ્યા ગંભીર બની શકે છે. તો ચાલો જાણીએ કે શરીરમાં આયર્નની ઉણપના શરૂઆતના સંકેતો શું છે.
આયર્ન–ઉણપના ચિહ્નો
થાક અને નબળાઈ
આયર્નની ઉણપનું સૌથી સામાન્ય લક્ષણ ખૂબ થાક અને નબળાઈ અનુભવવાનું છે. શરીરમાં હિમોગ્લોબિનનું ઉત્પાદન ઓછું થવાને કારણે, ઓક્સિજનનો પ્રવાહ ઓછો થાય છે, જેના કારણે ઉર્જાનો અભાવ થાય છે. આ કારણે, વ્યક્તિ હળવા કામ કર્યા પછી પણ થાક અનુભવી શકે છે.
ત્વચા પીળી પડવી
હિમોગ્લોબિનની ઉણપને કારણે, ત્વચા અને શરીરના અન્ય ભાગો જેમ કે નખ, હોઠ અને આંખોની અંદરનો ભાગ પીળો દેખાવા લાગે છે. આને નિસ્તેજતા કહેવામાં આવે છે, જે એનિમિયાનું એક મહત્વપૂર્ણ સંકેત છે.
શ્વાસ લેવામાં તકલીફ
આયર્નની ઉણપને કારણે, શરીરને પૂરતો ઓક્સિજન મળતો નથી, જેના કારણે શ્વાસ લેવામાં તકલીફ થઈ શકે છે. સીડી ચઢ્યા પછી, થોડું દોડ્યા પછી અથવા સામાન્ય કામ કર્યા પછી પણ શ્વાસ લેવામાં તકલીફ થઈ શકે છે.
માથાનો દુખાવો અને ચક્કર
મગજમાં ઓક્સિજનનો પ્રવાહ ઓછો થવાને કારણે માથાનો દુખાવો, ચક્કર આવવા અથવા બેભાન થવા જેવી સમસ્યાઓ થઈ શકે છે. ક્યારેક આ લક્ષણ એટલું ગંભીર બની જાય છે કે તે રોજિંદા કાર્યોમાં અવરોધ ઉભો કરી શકે છે.
ઝડપી ધબકારા
આયર્નની ઉણપને કારણે હૃદય શરીરને ઓક્સિજન પહોંચાડવા માટે વધુ મહેનત કરે છે, જેના કારણે હૃદયના ધબકારા વધવા અથવા અનિયમિત ધબકારા થઈ શકે છે.
વાળ ખરવા અને નખ નબળા પડવા
આયર્નની ઉણપથી વાળ ખરવા, નખ તૂટવા અથવા ચમચી આકારના નખ (કોઇલોનીચિયા) થઈ શકે છે. આ લક્ષણ ત્યારે દેખાય છે જ્યારે શરીરમાં આયર્નનું લેવલ ખૂબ ઓછું થઈ જાય છે.
હાથ અને પગમાં ઠંડી લાગવી
શરીરમાં લોહીની ઉણપને કારણે હાથ–પગ સામાન્ય કરતાં વધુ ઠંડા લાગે છે. આ શરીરમાં આયર્નની ઉણપનો સંકેત હોઈ શકે છે.
મોઢાના ખૂણામાં તિરાડો અને જીભમાં સોજો
આયર્નની ઉણપથી મોંના ખૂણામાં ફોલ્લા અથવા તિરાડો (એંગ્યુલર ચેઇલાઇટિસ) થઈ શકે છે. વધુમાં, જીભ સોજો, સુંવાળી અથવા પીડાદાયક બની શકે છે, જેને ગ્લોસિટિસ કહેવાય છે.
વિચિત્ર ખોરાકની તૃષ્ણા
આયર્નની ઉણપ ધરાવતા કેટલાક લોકોને માટી, બરફ, ચાક અથવા કાગળ જેવી વિચિત્ર વસ્તુઓની ઝંખના થઈ શકે છે. આ સ્થિતિને પિકા કહેવામાં આવે છે.
ચીડિયાપણું અને ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવાનો અભાવ
આયર્નની ઉણપ મગજ સુધી પૂરતો ઓક્સિજન પહોંચવા દેતી નથી, જેના કારણે મૂડ સ્વિંગ, ચીડિયાપણું અને ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં મુશ્કેલી થઈ શકે છે.
