શ્રાદ્ધપક્ષનો અંતિમ દિવસ એટલે ભાદરવા માસની અમાસ . પિતૃપક્ષ દરમિયાન આ દિવસે પોતાના પૂર્વજો અને પૂર્વજોને આદર આપવા માટે ખાસ વિધિઓ કરવામાં આવે છે. અમાસનો દિવસ ખાસ કરીને એવા પૂર્વજોના શ્રાદ્ધ , કર્મ માટે ઉપયોગી માનવામાં આવે છે જેમની મૃત્યુ તારીખ પરિવારના સભ્યોને યાદ નથી. આ દિવસે, તે પૂર્વજો માટે વિશેષ ધાર્મિક વિધિઓ કરવામાં આવે છે અને તેમની આત્માની શાંતિ માટે પ્રાર્થના કરવામાં આવે છે. તેથી તેને સર્વ પિતૃ અમાસ પિતૃ વિસર્જન અથવા મહાલય વિસર્જન તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.
સર્વ પિતૃ અમાસ 13 ઓક્ટોબરે એટલે કે ગઈકાલે રાત્રે 9:50 વાગ્યે શરૂ થઈ છે અને અમાવસ્યા તિથિ 14 ઓક્ટોબરે એટલે કે આજે રાત્રે 11:24 વાગ્યે સમાપ્ત થશે.
કુતુપ મુહૂર્ત – 14 ઓક્ટોબર સવારે 11:44 થી બપોરે 12:30 સુધી
રૌહિના મુહૂર્ત – 14મી ઓક્ટોબર બપોરે 12:30 થી 1:16 સુધી
બપોર – 14મી ઑક્ટોબર બપોરે 1:16 PM થી 3:35 PM સુધી
જે લોકો પિતૃપક્ષના 15 દિવસ સુધી તર્પણ, શ્રાદ્ધ વગેરે કરી શકતા નથી અથવા જેમને તેમના પૂર્વજોની મૃત્યુ તિથિ યાદ નથી, શ્રાદ્ધ, તર્પણ, દાન વગેરે આ અમાસના દિવસે તે તમામ પિતૃઓ માટે કરવામાં આવે છે. સર્વપિતૃ અમાસના દિવસે પિતૃઓને પ્રસન્ન કરવા અને તેમની કૃપા મેળવવા માટે ગીતાના સાતમા અધ્યાયનો પાઠ કરવો શ્રેષ્ઠ માનવામાં આવે છે.
અમાસના શ્રાદ્ધ પર ભોજનમાં ખીર પુરી હોવી જરૂરી છે. ભોજન કરવાનો અને શ્રાદ્ધ કરવાનો સમય બપોરનો હોવો જોઈએ. બ્રાહ્મણને ભોજન કરાવતા પહેલા પંચબલી ચઢાવો અને હવન કરો. આદરપૂર્વક બ્રાહ્મણને ભોજન કરાવો, તેને તિલક કરો અને તેને દક્ષિણા આપીને છોડી દો. ત્યારપછી ઘરના બધા સભ્યો સાથે મળીને ભોજન કરે છે અને પૂર્વજોની આત્માની શાંતિ માટે પ્રાર્થના કરે છે.
સર્વ પિતૃ અમાસની પૂજનવિધિ
1. પિતૃઓને તર્પણ-દૂધ, તલ, કુશ, ફૂલ, સુગંધિત જળ અર્પણ કરો.
2. ભુખ્યાને પિંડદાન- ભાત અથવા જવનું પિંડદાન બનાવીને ભોજન આપો.
3. ગરીબોને કપડાં આપો.
4. ભોજન પછી દક્ષિણા આપ્યા વિના અને ચરણ સ્પર્શ કર્યા વિના ફળ મળતું નથી.
5. પિતૃઓના નામ પર કરો આ કામો જેમ કે શિક્ષણ દાન, રક્તદાન, અન્નદાન, વૃક્ષારોપણ, ચિકિત્સા દાન વગેરે કરવા જોઈએ.
આ દિવસે પીપળાની પૂજા કરો
પીપળના ઝાડમાં તમામ દેવી-દેવતાઓનો વાસ હોય છે. આ જ કારણ છે કે પીપળના વૃક્ષની પૂજાનું વિધાન છે. સર્વપિત્ર અમાવસ્યાના દિવસે પીપળાના વૃક્ષની પૂજા અને દીપ પ્રગટાવવાનું વિશેષ મહત્વ છે. એવું માનવામાં આવે છે કે અમાવસ્યા તિથિ પર પીપળાની પૂજા કરવામાં આવે તો પિતૃદેવ પ્રસન્ન થાય છે. આ તિથિએ પિતૃઓને પ્રસન્ન કરવા માટે તાંબાના વાસણમાં પાણી, કાળા તલ અને દૂધ મિશ્રિત પીપળના ઝાડને અર્પણ કરવામાં આવે છે.
સર્વપિત્ર અમાસના દિવસે આપણા પૂર્વજો લોકોની સેવા અને પૂજા કરીને ખુશ થાય છે. આ દિવસે સ્ટીલના વાસણમાં દૂધ, પાણી, કાળા તલ, મધ અને જવ મિક્સ કરો. આ સાથે કોઈપણ સફેદ મીઠાઈ, એક નાળિયેર, કેટલાક સિક્કા અને એક જનોઈ લઈને પીપળના ઝાડ નીચે જઈને પીપળના મૂળમાં કમળની બધી સામગ્રી અર્પણ કરો. આ દરમિયાન ‘ॐ सर्व पितृ देवताभ्यो नमः’ મંત્રનો જાપ કરતા રહો.
