રસી લીધા બાદ રોગપ્રતિકારક શકિત કેટલી વધી ? કોરોના સંક્રમણ સામે ડોઝ કયાં સુધી અસરકારક ? વિવિધ પરિબળો ચકાસવા એન્ટીબોડી ટેસ્ટ કરાવવા તરફ લોકોની દોટ
હાલ કોરોના તો ગયો પણ સાથે લોકમુખે જબરની ચર્ચા બની ગયેલ અને લોકોના મનસપટલ પર એક છાપ મુકેલ એવા એન્ટીબોડી, ઇન્જેક્શન ઓક્સિજન તેમજ વેક્સિનને લઈ ઘણી અટકળો ચાલી રહી છે. કોરોનાથી કઈ રીતે બચવું..? કોરોના સામે રોગ પ્રતિકારક શક્તિ કઈ રીતે વધારવી..? વગેરે જેવા પરિબળો પર સામાન્ય લોકો તો ઠીક પરંતુ વૈજ્ઞાનિકો પણ મથામણ કરી રહ્યા છે. જો કે હાલ કરોના સામે સુરક્ષા મેળવવા રસીકરણ અભિયાન જોરશોરમાં ચાલી રહ્યું છે.
પરંતુ આ રસી લીધા બાદ રોગ પ્રતિકારક શક્તિ કેટલી વધે..? એન્ટીબોડી કેટલો સમય શરીરમાં રહે..? એન્ટીબોડીનું આયુષ્ય કેટલું..? વગેરે જેવા પ્રશ્નો હજુ લોકોને મૂંઝવી રહ્યા છે ત્યારે આ ચકાસવા માટે હાલ લોકો એન્ટીબોડી ટેસ્ટ પર ખૂબ ભાર મૂકી રહ્યા છે. પરંતુ આ કેટલો જરૂરી..? આ પ્રશ્નો અંગે એઈમ્સના પૂર્વ ડીન અને ઈન્ડિયન કાઉન્સિલ ઓફ મેડિકલ રિસર્ચના વૈજ્ઞાનિક ડો. એન. કે. મેહરાએ વિગતવાર માહિતી આપી છે.
પ્રશ્ન: રસીકરણ બાદ ઘણાં લોકો એન્ટીબોડી અથવા સેરોલોજી પરીક્ષણ કરાવી રહ્યા છે. શું આ પરીક્ષણો જરૂરી છે ?
જવાબ: રોગપ્રતિકારક શક્તિની દ્રષ્ટિએ ઇમ્યુનિટી અને કોરોના સંક્રમણએ બે જુદા જુદા પાસાં છે. જો રસી લીધા બાદ ઇમ્યુનિટીની ખાતરી કરવી હોય તો એન્ટિબોડી પરીક્ષણ કરાવવાનું કોઈ વાજબીપણું નથી..!!અનિવાર્ય નથી. નિષ્ણાંત ડોકટરના જણાવ્યા અનુસાર જરૂરી નથી કે રક્ષણાત્મક સ્તર લાંબા ગાળાની રોગપ્રતિકારક શક્તિની ખોટ સૂચવે છે. ઇમ્યુનોગ્લોબ્યુલિન કે જે એક સપ્તાહ કે 10 દિવસ પછી પણ સંક્રમણ ફેલાવી શકે છે.
ઘણા અભ્યાસો સૂચવે છે કે મેમરી લિમ્ફોસાઇટ્સ લાંબા ગાળાની રોગપ્રતિકારક શક્તિમાં મધ્યસ્થી કરે છે જેથી એન્ટિબોડી ટર્સના સંક્રમણ ફેલાવવાનું જોખમ વધારી દે છે. તેમ છતાં, મોટો પ્રશ્ન એ રહે છે કે શું લેબોરેટરી આધારિત અભિગમો દ્વારા SARS-CoV-2 એન્ટિબોડીઝનું આયુષ્ય માપવું એ રક્ષણાત્મક પ્રતિરક્ષાનો એક વાસ્તવિક માપ છે..?
તેમણે જણાવ્યું કે ખાસ કરીને જ્યારે વાયરસ સતત તેનું સ્વરૂપ બદલતો રહે છે ત્યારે હેલ્થકેર કાર્યકરો જેવા અમુક લોકો માટે બૂસ્ટર ડોઝનો કેસ એ આધાર પર આધારિત છે કે તેઓમાં રસીની અસરકારકતા લગભગ 80% જેટલી ઘટી છે કારણ કે તેઓએ 6 મહિના પહેલા રસી લીધી હતી. આપણે તે કેવી રીતે નક્કી કરીએ? બૂસ્ટર શોટ એ ચોક્કસ રોગકારક સામે કોઈની રોગપ્રતિકારક શક્તિને મજબૂત બનાવવાનું સાધન છે. તે રસી મૂળ રસી અથવા તે અલગ પ્લેટફોર્મ પર ઉત્પન્ન થતા વાયરસ સામે બીજી રસી હોઈ શકે છે.
દાખલા તરીકે, એસ્ટ્રા-ઝેનેકા (કોવિશિલ્ડ) પછી ફાઇઝર બૂનર એન્ટીબોડી ટાઇટર્સમાં નોંધપાત્ર વધારો દર્શાવે છે. જેમને સંપૂર્ણ રસી આપવામાં આવી છે તેમને ટૂંક સમયમાં બૂસ્ટરની જરૂર નથી. વર્લ્ડ હેલ્થ ઓર્ગેનાઇઝેશન, યુરોપિયન મેડિસિન એજન્સી (ઇએમએ) અને યુએસ સીમર ફોર ડિસીઝ કંટ્રોલએ એક સંયુક્ત નિવેદનમાં જણાવ્યું છે કે સંપુર્ણ રસીકરણ વગર બુસ્ટર ડોઝ આપવા એ સમય પહેલા ગણાશે. તે કહેવું ખૂબ વહેલું છે કે બુસ્ટર ડોઝ વધુ જરૂરી છે.
