હરિયાણા તેના ઐતિહાસિક મૂળ સાથે જોડાવા જઈ રહ્યું છે. હરિયાણાના ઐતિહાસિક સ્થળોને પર્યટન સ્થળો તરીકે વિકસાવવામાં આવશે, જેથી દુનિયાભરના લોકો આવીને તે સ્થળોને જોઈ શકે જે આપણને જીવનનો સાર સમજાવે છે.
હરિયાણા, એક સમૃદ્ધ ઇતિહાસ અને પૌરાણિક કથાઓથી ભરેલું રાજ્ય, મહાકાવ્ય મહાભારત સાથે તેના ગહન જોડાણને દર્શાવીને તેના ભવ્ય ભૂતકાળ સાથે ફરીથી જોડાવા માટે તૈયાર છે. કુરુક્ષેત્ર, આદરણીય ભૂમિ જ્યાં મહાભારતનું સુપ્રસિદ્ધ યુદ્ધ પ્રગટ થયું હતું, તે પ્રીમિયર પર્યટન સ્થળ તરીકે કેન્દ્રમાં સ્થાન લેશે. કુરુક્ષેત્ર પેનોરમા એન્ડ સાયન્સ સેન્ટર, જ્યોતિસર, પવિત્ર સ્થળ જ્યાં ભગવાન કૃષ્ણએ અર્જુનને ભગવદ ગીતા પહોંચાડી હતી અને બ્રહ્મસરોવર તળાવ, મહાભારતમાં ઉલ્લેખિત પવિત્ર જળ મંડળ, ઇતિહાસના ઉત્સાહીઓ અને યાત્રાળુઓને આકર્ષવા માટે પુનઃજીવિત કરવામાં આવશે. અન્ય સ્થળો, જેમ કે ભીષ્મ કુંડ, સન્નેહિત સરોવર અને સોમાસર તળાવ, પણ ભારતના પ્રાચીન વારસામાં હરિયાણાના મહત્વને પ્રકાશિત કરવા માટે વિકસાવવામાં આવશે. તેના ઐતિહાસિક જોડાણોને પુનર્જીવિત કરીને, હરિયાણાનો ઉદ્દેશ્ય સાંસ્કૃતિક પ્રવાસનને પ્રોત્સાહન આપવાનો, રોજગારીની તકો પેદા કરવાનો અને મુલાકાતીઓને ભારતના પૌરાણિક અને ઐતિહાસિક લેન્ડસ્કેપને આકાર આપવામાં રાજ્યની મુખ્ય ભૂમિકા વિશે શિક્ષિત કરવાનો છે.
હા, હરિયાણા…જ્યાં કુરુક્ષેત્રનું ઐતિહાસિક યુદ્ધ થયું હતું.
પાંડવો અને કૌરવો વચ્ચે યુદ્ધ થયું જ્યાં તેમના પોતાના લોકોએ તેમના પોતાના લોકો માટે ચક્રવ્યુહ બનાવ્યું હતું, જ્યાં તેમના પોતાના લોકોએ તેમના પોતાના લોકોને મોતને ઘાટ ઉતાર્યા હતા. હવે હરિયાણા સરકારના પર્યટન વિભાગે કુરુક્ષેત્રમાં મહાભારત સંબંધિત તમામ સ્થળોને પ્રવાસન સ્થળો તરીકે વિકસાવવાની જાહેરાત કરી છે.
‘મહાભારત સર્કિટ’ બનાવવામાં આવશે
હરિયાણાના પ્રવાસન મંત્રી ડૉ. અરવિંદ કુમાર શર્માએ તાજેતરમાં કુરુક્ષેત્ર અને તેની આસપાસના જિલ્લાઓને પ્રવાસન સ્થળ તરીકે વિકસાવવાની જાહેરાત કરી છે. કુરુક્ષેત્રનું નામ તેના ધાર્મિક મહત્વ અને મહાભારત સાથેના જોડાણને કારણે વિશ્વભરમાં પ્રખ્યાત છે. ડૉ. શર્માએ કહ્યું કે કુરુક્ષેત્ર અને આસપાસના જિલ્લાઓ ‘મહાભારત સર્કિટ’નો ભાગ હશે. તાજેતરમાં કરનાલમાં યોજાયેલી બીજી મહાભારત સર્કિટ કોન્ફરન્સ દરમિયાન તેમણે આ જાહેરાત કરી હતી. અહીં કેન્દ્રીય પર્યટન મંત્રાલય અને હરિયાણા પ્રવાસન વિભાગના અધિકારીઓએ અહીં પર્યટનના વિકાસની શક્યતાઓ પર ચર્ચા કરી.
200 કરોડના ખર્ચે વિકસાવવામાં આવશે આ જગ્યા
ટાઈમ્સ નાઉના એક અહેવાલમાંથી પ્રાપ્ત માહિતી અનુસાર, મહાભારત સર્કિટ અંદાજે 200 કરોડ રૂપિયાના ખર્ચે વિકસાવવામાં આવશે. વિવિધ રાજ્યોમાં રામાયણ સર્કિટ, શ્રી કૃષ્ણ સર્કિટ વગેરેના વિકાસ બાદ હવે હરિયાણાને દેશના નકશા પર ધાર્મિક પ્રવાસન સ્થળ તરીકે લોકપ્રિય બનાવવાના ઉદ્દેશ્ય સાથે મહાભારત સર્કિટ વિકસાવવાની યોજના બનાવવામાં આવી છે. આ પ્રોજેક્ટમાં માત્ર ઐતિહાસિક સ્થળોનો વિકાસ જ નહીં પરંતુ દેશી ભક્તો અને વિદેશી પર્યટકોને આકર્ષવા માટે પણ આયોજન કરવામાં આવશે.
કુરુક્ષેત્રની આસપાસ મહાભારત સંબંધિત કયા પ્રવાસન સ્થળો છે?
બ્રહ્મા સરોવર – માન્યતાઓ અનુસાર, આ તળાવ ભગવાન બ્રહ્મા દ્વારા બનાવવામાં આવ્યું હતું, જેનું પાણી ખૂબ જ પવિત્ર માનવામાં આવે છે. શિયાળાની ઋતુમાં આ તળાવ દૂર-દૂરના વિસ્તારોમાંથી આવતા પ્રવાસી પક્ષીઓના કિલકિલાટથી ગૂંજી ઉઠે છે.
શ્રી કૃષ્ણ મ્યુઝિયમ:
આ એક એવું મ્યુઝિયમ છે જ્યાં ભગવાન શ્રી કૃષ્ણના જીવન સાથે જોડાયેલી ઘણી મહત્વપૂર્ણ વસ્તુઓ સુરક્ષિત રાખવામાં આવી છે. પ્રવાસીઓ પણ આ મ્યુઝિયમની મુલાકાત લે છે અને આ વસ્તુઓને જુએ છે જે સાક્ષી આપે છે કે આપણો ઇતિહાસ કેટલો સમૃદ્ધ હતો.
કુરુક્ષેત્ર, હરિયાણામાં આવેલું શ્રી કૃષ્ણ મ્યુઝિયમ, ભગવાન કૃષ્ણના જીવન અને ઉપદેશોનું પ્રદર્શન કરતું પ્રમુખ સાંસ્કૃતિક અને આધ્યાત્મિક સ્થળ છે. 1987 માં સ્થપાયેલ, આ ભવ્ય સંગ્રહાલય પવિત્ર બ્રહ્મા સરોવર તળાવની વચ્ચે આવેલું છે અને 4 એકરમાં ફેલાયેલું છે. પ્રાચીન હિન્દુ મંદિરોથી પ્રેરિત મ્યુઝિયમનું પ્રભાવશાળી સ્થાપત્ય, મહાકાવ્ય મહાભારત અને ભગવાન કૃષ્ણના જીવનને દર્શાવતી કલાકૃતિઓ, ચિત્રો અને શિલ્પોનો અદભૂત સંગ્રહ ધરાવે છે. 17 ગેલેરીઓ સાથે, સંગ્રહાલય મુલાકાતીઓને કૃષ્ણના જન્મ, ગોકુલ અને મથુરામાં તેમના દૈવી કાર્યો અને કુરુક્ષેત્રના ઐતિહાસિક યુદ્ધ દ્વારા આધ્યાત્મિક પ્રવાસ પર લઈ જાય છે. પ્રાચીન સિક્કાઓ, માટીકામ અને હસ્તપ્રતો સહિતની દુર્લભ કલાકૃતિઓ ભારતના સમૃદ્ધ સાંસ્કૃતિક વારસામાં મૂલ્યવાન આંતરદૃષ્ટિ પ્રદાન કરે છે. મ્યુઝિયમના મલ્ટીમીડિયા શો, એનિમેટ્રોનિક્સ અને 3D ડિસ્પ્લે તેને તમામ ઉંમરના મુલાકાતીઓ માટે આકર્ષક અનુભવ બનાવે છે.
જ્યોતિસાર:
આ તે સ્થાન છે જ્યાં કહેવાય છે કે ભગવાન કૃષ્ણે અર્જુનને ગીતાનું જ્ઞાન આપ્યું હતું. હાલમાં અહીં હિન્દી અને અંગ્રેજી ભાષાઓમાં દરરોજ લાઈટ એન્ડ સાઉન્ડ શોનું આયોજન કરવામાં આવે છે.
કુરુક્ષેત્ર, હરિયાણામાં એક પવિત્ર સ્થળ જ્યોતિસર, આદરણીય સ્થાન તરીકે ગહન આધ્યાત્મિક મહત્વ ધરાવે છે જ્યાં ભગવાન કૃષ્ણે અર્જુનને ભગવદ્ ગીતાનો દિવ્ય ઉપદેશ આપ્યો હતો. આ પ્રાચીન સ્થળ, લીલીછમ હરિયાળીની વચ્ચે વસેલું, તે ચોક્કસ સ્થળ હોવાનું માનવામાં આવે છે જ્યાં કૃષ્ણએ તેમનું કાલાતીત શાણપણ આપ્યું હતું, અર્જુનને ફરજ, સચ્ચાઈ અને આત્મ-અનુભૂતિના માર્ગ પર માર્ગદર્શન આપ્યું હતું. એક ભવ્ય વટવૃક્ષ, જે મૂળ વૃક્ષની નીચે કૃષ્ણ અને અર્જુન બેઠા હતા તેના વંશજ હોવાનું કહેવાય છે, તે જ્યોતિસર ખાતે ઊંચું ઊભું છે, જે દૈવી અને માનવ વચ્ચેના શાશ્વત જોડાણનું પ્રતીક છે. આ સ્થળ લાખો યાત્રાળુઓ અને સત્યના શોધકોને આકર્ષે છે, જેઓ આધ્યાત્મિક જ્ઞાન, આશ્વાસન અને પ્રેરણા મેળવવા આવે છે.
ભીષ્મ કુંડ:
આ કુંડ મહાભારતના યુદ્ધ સાથે સંબંધિત છે. વાસ્તવમાં, જ્યારે ભીષ્મ પિતામહ અર્જુનના બાણોથી ઘાયલ થઈને બાણોની પથારી પર આડા પડ્યા હતા ત્યારે તેમને તીવ્ર તરસ લાગી હતી. શ્રી કૃષ્ણના આદેશ પર અર્જુને પૃથ્વી પર તીર છોડ્યા, જેના કારણે એક તળાવ બન્યું. આ સ્થાનની બાજુમાં એક મંદિર પણ છે જ્યાં લોકો દર્શન અને પૂજા માટે આવતા રહે છે.
હરિયાણાના કુરુક્ષેત્રના પવિત્ર શહેરમાં સ્થિત ભીષ્મ કુંડ એ પૌરાણિક મહત્વ ધરાવતું પવિત્ર જળ મંડળ છે. મહાભારતના મહાકાવ્ય અનુસાર, આ પ્રાચીન કુંડ (તળાવ) એ સ્થળ છે જ્યાં પાંડવોના ભાઈઓમાંના એક અર્જુને કુરુક્ષેત્રના યુદ્ધ દરમિયાન તીરના પલંગ પર સૂતેલા તેના સુકાયેલા દાદા ભીષ્મ પિતામહ માટે પાણી લાવવા માટે તીર ચલાવ્યું હતું. . એવું માનવામાં આવે છે કે કુંડ તીર દ્વારા બનાવવામાં આવ્યો હતો, જેણે પૃથ્વીને વીંધી હતી અને એક ઝરણું બહાર કાઢ્યું હતું. આ આદરણીય સ્થળ ભક્તો અને ઇતિહાસ રસિકોને આકર્ષે છે, જેઓ ભીષ્મ પિતામહને શ્રદ્ધાંજલિ આપવા અને આશીર્વાદ લેવા આવે છે. કુંડનું શાંત વાતાવરણ, હરિયાળીથી ઘેરાયેલું અને ભીષ્મને સમર્પિત ભવ્ય મંદિર, આધ્યાત્મિક ચિંતન અને આત્મનિરીક્ષણ માટે શાંત વાતાવરણ પ્રદાન કરે છે.
સમલખા:
આ સ્થાનને પાંડવોનું જન્મસ્થળ માનવામાં આવે છે, જે તેની ધાર્મિક માન્યતાઓને કારણે ખૂબ પવિત્ર પણ માનવામાં આવે છે.
સમલખા, હરિયાણાના પાણીપત જિલ્લાનું એક વિચિત્ર શહેર, ઇતિહાસ, સંસ્કૃતિ અને આધ્યાત્મિકતાનો ખજાનો છે. પવિત્ર યમુના નદીના કિનારે આવેલું, સમલખા મહાભારત યુગની સમૃદ્ધ વારસો ધરાવે છે. આ શહેર તેના પ્રાચીન મંદિરો માટે આદરણીય છે, જેમાં પ્રખ્યાત શ્રી મહાલક્ષ્મી મંદિર અને શ્રી કિશન જી મંદિરનો સમાવેશ થાય છે, જે સમગ્ર પ્રદેશમાંથી ભક્તોને આકર્ષે છે. ગ્રાન્ડ ટ્રંક રોડ પર સમલખાનું વ્યૂહાત્મક સ્થાન, એક મુખ્ય વેપાર માર્ગ, તેને વાણિજ્ય અને ઉદ્યોગ માટે એક મહત્વપૂર્ણ કેન્દ્ર બનાવ્યું છે. નગરનો હેન્ડલૂમ અને ટેક્સટાઇલ ઉદ્યોગ ખાસ કરીને પ્રખ્યાત છે, જેમાં જટિલ ડિઝાઇન અને પેટર્ન છે જે હરિયાણાની પરંપરાગત કારીગરી દર્શાવે છે. તેના ઇતિહાસ, સંસ્કૃતિ અને કુદરતી સૌંદર્યના સંમિશ્રણ સાથે, સમલખા પ્રવાસીઓ, યાત્રાળુઓ અને હરિયાણાના છુપાયેલા રત્નોની શોધખોળ કરવા માંગતા લોકો માટે એક અનોખો અનુભવ પ્રદાન કરે છે.
આ સ્થાનો સિવાય હરિયાણામાં અન્ય ઘણી જગ્યાઓ છે જ્યાં પર્યટનને વિકસાવવાની યોજનાઓ બનાવવામાં આવી રહી છે. તેમાં શેખચિલ્લીનો મકબરો, ગુરુદ્વારા નવી પતશાહી સાહિબ, સ્થાનેશ્વર મહાદેવ મંદિર, ભદ્રકાલી મંદિર વગેરેનો સમાવેશ થાય છે. કહેવાય છે કે મહાભારત સર્કિટ માત્ર હરિયાણા સુધી જ નહીં પરંતુ ઉત્તર પ્રદેશ, ઉત્તરાખંડ, હસ્તિનાપુર, મથુરા અને બદ્રીનાથ વગેરે સુધી પણ વિસ્તરશે.
હરિયાણા પર્યટન વિભાગ પાસેથી પ્રાપ્ત માહિતી અનુસાર, મહાભારત સર્કિટમાં એકલું કુરુક્ષેત્ર લગભગ 147 ચોરસ કિલોમીટરના વિસ્તારમાં ફેલાયેલું છે, જેમાં ઘણા મંદિરો, પવિત્ર સ્થળો અને ઐતિહાસિક શસ્ત્રો પણ સામેલ છે. માન્યતાઓ અનુસાર, તેનો ઉપયોગ મહાભારતના યુદ્ધમાં કરવામાં આવ્યો હતો.
