ભારતના ડેરી સહકારી ક્ષેત્રમાં પરિવર્તન તરફ એક મોટું પગલું ભરતા, કેન્દ્રીય સહકાર મંત્રી અમિત શાહે ગુરુવારે ‘શ્વેત ક્રાંતિ 2.0’ લોન્ચ કર્યું. મહિલા ખેડૂતોના સશક્તિકરણ અને રોજગારીની તકો ઊભી કરવાના હેતુથી આને વ્યાપક પહેલ તરીકે ગણવામાં આવી રહી છે.
પ્રોગ્રામ ચાર મુખ્ય ક્ષેત્રો પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે. આમાં મહિલા ખેડૂતોનું સશક્તિકરણ, સ્થાનિક દૂધ ઉત્પાદનમાં વધારો, ડેરી ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરને મજબૂત બનાવવું અને ડેરી નિકાસને પ્રોત્સાહન આપવાનો સમાવેશ થાય છે. આ કાર્યક્રમ નરેન્દ્ર મોદી સરકારના ત્રીજા કાર્યકાળના પ્રથમ 100 દિવસમાં શરૂ કરવામાં આવેલ ત્રણ પહેલોમાંથી એક છે.
સભાને સંબોધતા શાહે જણાવ્યું હતું કે મોટાભાગની મહિલાઓ ડેરી ક્ષેત્રે સંકળાયેલી છે, જેમાંથી કેટલીક એકલા ગુજરાતમાં જ રૂ. 60,000 કરોડનો બિઝનેસ કરી રહી છે. આ નવી પહેલ મહિલાઓના સશક્તિકરણ અને કુપોષણ સામેની લડાઈને વધુ મજબૂત કરવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરશે.
મંત્રીએ દેશભરના ડેરી ખેડૂતો માટે રુપે કિસાન ક્રેડિટ કાર્ડનું લોકાર્પણ અને ડેરી સહકારી મંડળીઓમાં માઇક્રો-એટીએમની સ્થાપનાની પણ શરૂઆત કરી. વધુમાં, તેમણે 67,930 પ્રાથમિક કૃષિ ધિરાણ મંડળીઓ (PACS) ના કોમ્પ્યુટરાઈઝેશન માટે સ્ટાન્ડર્ડ ઓપરેટિંગ પ્રોસિજર (SOP) જારી કરી.
શ્વેત ક્રાંતિ 2.0 હેઠળ, સરકાર આગામી પાંચ વર્ષમાં ડેરી સહકારી મંડળીઓ દ્વારા દૂધની પ્રાપ્તિમાં 50 ટકા વધારો કરવાનું લક્ષ્ય રાખે છે. આ યોજનામાં 1,00,000 નવી અને હાલની જિલ્લા સહકારી મંડળીઓ, બહુહેતુક જિલ્લા સહકારી મંડળીઓ અને બહુહેતુક PACSની સ્થાપના અને મજબૂતીકરણનો સમાવેશ થાય છે, જે જરૂરી ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર સાથે દૂધના માર્ગો સાથે જોડાયેલા હશે.
શરૂઆતમાં, નેશનલ ડેરી ડેવલપમેન્ટ બોર્ડ (NDDB) તેના પોતાના સંસાધનોમાંથી આ પહેલને ધિરાણ કરશે, 1,000 એમ-પેક 40,000 રૂપિયા પ્રતિ એમ-પેકના દરે પ્રદાન કરશે.
કાર્યક્રમ માટે સંપૂર્ણ અંદાજપત્રીય સમર્થનની ખાતરી આપતા શાહે જણાવ્યું હતું કે, “ઘણા લોકો શ્વેત ક્રાંતિ 2.0 ને પૂરતું બજેટરી સમર્થન મળશે કે નહીં તે અંગે આશંકા છે. હું આ માટે સંપૂર્ણ અંદાજપત્રીય સમર્થનની ખાતરી આપું છું કારણ કે તે સરકાર માટે સર્વોચ્ચ પ્રાથમિકતા ક્ષેત્ર છે.
મંત્રીએ ‘સહકારી મંડળીઓ વચ્ચે સહકાર’ પહેલના રાષ્ટ્રવ્યાપી વિસ્તરણની પણ જાહેરાત કરી હતી, જે ગુજરાતમાં સફળતાપૂર્વક હાથ ધરવામાં આવી હતી. આ કાર્યક્રમ હેઠળ ડેરી ખેડૂતોને રૂપે-કિસાન ક્રેડિટ કાર્ડ દ્વારા વ્યાજમુક્ત રોકડ લોન આપવામાં આવશે અને ડેરી સહકારી મંડળીઓને માઇક્રો-એટીએમ આપવામાં આવશે, જેનાથી બેંકિંગ સેવાઓ ખેડૂતોના ઘર સુધી પહોંચાડવામાં આવશે.
સહકારી ક્ષેત્રમાં સુધારાની જરૂરિયાત દર્શાવતા શાહે જણાવ્યું હતું કે, છેલ્લા 70 વર્ષમાં દેશમાં વિવિધ ક્ષેત્રોમાં સુધારાઓ થયા છે, પરંતુ સહકારી ક્ષેત્રમાં સમયસર સુધારા કરવામાં આવ્યા નથી.
એક અલગ સહકારી મંત્રાલયની સ્થાપના પાછળનો ઉદ્દેશ સહકારી ક્ષેત્રને પુનર્જીવિત અને આધુનિક બનાવવાનો અને રોજગારીની તકો પેદા કરવાનો હતો. આ પહેલો સાથે સરકારનો હેતુ સહકારી ક્ષેત્રને મજબૂત અને વિસ્તરણ કરવાનો છે, જેનાથી દેશભરના અંદાજે 13 કરોડ ખેડૂતોને ફાયદો થશે.
