ભગવાન ગણેશનું મોટું હાથી વડા જીવનમાં પૂર્ણતા પ્રાપ્ત કરવા માટે શાણપણ, સમજ અને ભેદભાવપૂર્ણ બુદ્ધિનું પ્રતીક છે.
વિશાળ મોં એ વિશ્વમાં જીવન માણવાની પ્રાકૃતિક માનવ ઇચ્છાને રજૂ કરે છે. મોટા કાન સૂચવે છે કે એક સંપૂર્ણ વ્યક્તિ તે છે જે અન્યને સાંભળવાની અને વિચારોને આત્મસાત કરવાની મહાન ક્ષમતા ધરાવે છે. ગણેશ જગતના શાસક છે, તેઓ તેમના બધા વિષયોની પ્રાર્થના અને જરૂરિયાતોને આતુરતાથી સાંભળવા માટે મોટા કાન ધરાવે છે.
ટ્રંક આ બ્રહ્માંડમાં કંઈપણ અને અસ્તિત્વમાં છે તે બધું રાખી શકે છે. તેવી જ રીતે, વ્યક્તિઓ પાસે જીવનમાં ઉચ્ચ અનુકૂલનક્ષમતા અને કાર્યક્ષમતાના ગુણો હોવા જોઈએ. આ બીજા શબ્દોમાં કહીએ તો તે જીવનના કોઈપણ સંજોગોમાં અભિવાદન કરી શકે છે. તે વૈશ્વિક વાસ્તવિકતાના ધ્વનિ પ્રતીક ઓમને પણ રજૂ કરે છે.
આ બે ટસ્ક માનવ વ્યક્તિત્વ, ડહાપણ અને ભાવનાના બે પાસા સૂચવે છે. જમણું કામકાજ શાણપણનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે અને ડાબી બાજુની સંવેદના ભાવનાને રજૂ કરે છે. તૂટેલી ડાબી સંધ્યા એ વિચારને અભિવ્યક્ત કરે છે કે પૂર્ણતા પ્રાપ્ત કરવા માટે વ્યક્તિએ શાણપણથી ભાવનાઓ પર વિજય મેળવવો જોઈએ.
હાથીની આંખોમાં કુદરતી ભ્રામકતા હોવાનું કહેવામાં આવે છે જે તેમને વસ્તુઓની વાસ્તવિકતા કરતાં મોટા હોવાનો અહેસાસ કરવાની મંજૂરી આપે છે. આમ તે કોઈના ગૌરવને શરણાગતિ અને નમ્રતા પ્રાપ્ત કરવાનો સંકેત આપે છે.
ત્રિશૂલ (શિવનું શસ્ત્ર, ત્રિશૂળ જેવું જ) કપાળ ઉપર સમય (ભૂતકાળ, વર્તમાન અને ભાવિ) નું પ્રતીક છે અને તેના પર ભગવાન ગણેશની નિપુણતા છે.
ભગવાન ગણેશની ચાર બાહ્ય સૂક્ષ્મ શરીરના ચાર આંતરિક ગુણોનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે, તે છે: મન (માનસ), બુદ્ધિ (બુદ્ધિ), અહંકાર (અહમકાર) અને (ચિત્ત). ભગવાન ગણેશ શુદ્ધ ચેતનાનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે – આત્મા – જે આ ચાર ગુણો આપણામાં કાર્ય કરવા સક્ષમ બનાવે છે. કુહાડી લહેરાવતો હાથ એ બધી ઇચ્છાઓ, પીડા અને વેદનાને છૂટા કરવા માટેનું પ્રતીક છે.
કુહાડીથી ભગવાન ગણેશ અવરોધ અને અવરોધ બંનેને દૂર કરી શકે છે. કુહાડી માણસને ન્યાયીપણા અને સત્યના માર્ગ તરફ દોરી જાય છે. બીજો હાથ એક ચાબુક ધરાવે છે, શક્તિનું પ્રતીક જે શ્રદ્ધાળુ વ્યક્તિને શાશ્વત ધબકારા સાથે જોડે છેભગવાન. ચાબુક પહોંચાડે છે કે દુન્યવી જોડાણો અને ઇચ્છાઓથી છૂટકારો મેળવવો જોઈએ; ત્રીજો હાથ, ભક્ત તરફ વળ્યો, આશીર્વાદ, આશ્રય અને સંરક્ષણ (અભય) ના દંભમાં છે; ચોથા હાથમાં કમળનું ફૂલ (પદ્મા) છે, અને તે માનવ ઉત્ક્રાંતિના ઉચ્ચતમ લક્ષ્યનું પ્રતીક છે, અનુભૂતિ કરેલા આંતરિક સ્વની મીઠાશ
માનવ શરીર માનવ હૃદય ધરાવે છે, જે બધા પ્રત્યે દયા અને કરુણાનું પ્રતીક છે. ભગવાન ગણેશને સામાન્ય રીતે લાલ અને પીળા કપડા પહેરાવવામાં આવે છે. પીળો શુદ્ધતા, શાંતિ, શુભતા, ભાવના નિયંત્રણ અને સત્યવાદનું પ્રતીક છે. લાલ વિશ્વની પ્રવૃત્તિનું પ્રતીક છે. આમ, વ્યક્તિએ વિશ્વમાં, શુદ્ધતા, શાંતિ અને સત્યતા સાથેના તમામ ફરજો કરવા જોઈએ.
ભગવાન ગણેશનું પેટ આખા બ્રહ્માંડનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે, ઉપર અને નીચેના સાત ક્ષેત્ર અને સાત મહાસાગરો ગણેશના વૈશ્વિક પેટની અંદર છે. આ તેની આસપાસના વિશાળ સાપ દ્વારા પ્રતીકિત વૈશ્વિક ઉર્જા (કુંડલિની) દ્વારા એક સાથે રાખવામાં આવે છે. તેની કમરની આસપાસ ચાલતો સાપ બધાં સ્વરૂપોમાં energyર્જા રજૂ કરે છે. મોટું પેટ સૂચવે છે કે વ્યક્તિએ તેના જીવનકાળ દરમિયાન ધૈર્ય અને શાંતિથી તમામ સુખદ અને અપ્રિય અનુભવોનો સામનો કરવો જોઈએ.
ઉંદર અહમ રજૂ કરે છે. ભગવાન ગણેશ ઉંદરનો ઉપયોગ કરીને અહંકારને અંકુશમાં લેવાની જરૂરિયાતનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે અને તેથી એમ કહેવામાં આવે છે કે જેણે પોતાના અહંકારને નિયંત્રિત કર્યો છે તે ગણેશ ચેતના ધરાવે છે. ગણેશ ચતુર્થી ભગવાનની ઉજવણી છે જે બ્રહ્માંડને નિયંત્રિત કરે છે. ભટકતા ઉંદરને પણ ડૂબતા માનવ મનને દર્શાવે છે. ભગવાન ગણેશ (હાથીનું માથું) ઉંદરને નિયંત્રિત કરે છે, આપણે પણ બુદ્ધિથી આપણા મનને કાબૂમાં રાખવાનું શીખવું જોઈએ.
હજી એક અન્ય અર્થઘટન સમજાવે છે કે શા માટે ભગવાન ગણેશ પાસે તેનું વાહન છે. રાજા બધા વિષયોમાં સમાનરૂપે સુલભ હોવા જોઈએ. વિશાળ શરીર અને હાથીના માથુંવાળા ગણેશ ઉંદરની નજીક છે જે એક નાનું પ્રાણી છે. આ સૂચવે છે કે તમામ જીવન સમાન છે અને આજુબાજુના નમ્ર જીવનની સંભાળ રાખવી એ દરેક માનવીનું ફરજ છે.
ઉંદરને અનિયંત્રિત ઇચ્છાઓ અને અહંકારનું પણ પ્રતીક છે જે વ્યક્તિમાં સારી અને ઉમદા બાબતોને ચપળ કરી શકે છે. ભગવાન ગણેશના ચરણ પાસે બેસતો અને લડ્ડુસ તરફ નજર રાખતો ઉંદર સૂચવે છે કે શુદ્ધ અથવા અંકુશિત ઇચ્છાઓથી કોઈ દુન્યવી લાલચનો પ્રભાવ વિના વિશ્વમાં જીવી શકે છે.
ડાબા પગ પર ઝૂંટતો જમણો પગ સમજાવે છે કે સફળ જીવન જીવવા માટે કોઈએ સંતોષનો ઉપયોગ કરવો જોઈએ અને લાગણીઓ પર કાબૂ મેળવવા માટેના કારણનો ઉપયોગ કરવો જોઈએ.
