પૂર્વ PM મનમોહન સિંહનું દિલ્હીની AIIMS હોસ્પિટલમાં નિધન થયું છે. એમ્સમાં રાત્રે 9:51 કલાકે તેમનું અવસાન થયું. કાલે સાંજે બેહોશ થયા બાદ તેમને એઈમ્સમાં દાખલ કરવામાં આવ્યા હતા, જ્યાં તેમનું નિધન થયું હતું.
પૂર્વ વડાપ્રધાન મનમોહન સિંહનું 92 વર્ષની વયે નિધન થઈ ગયું. ગુરુવારે સાંજે તેમની તબિયત લથડી હતી. ત્યારપછી તેમને દિલ્હી એઈમ્સના ઈમરજન્સી વોર્ડમાં દાખલ કરવામાં આવ્યા હતા. તેમના નિધન પર સરકારે સાત દિવસનો રાજ્ય શોક જાહેર કર્યો છે. આજે તિરંગો પણ અડધી કાઠીએ નમેલું રહેશેે.
લાંબા સમયથી બીમાર હતા…
પૂર્વ પીએમના નિધન બાદ કોંગ્રેસ પાર્ટીએ શુક્રવારના તમામ કાર્યક્રમો રદ્દ કરી દીધા છે. તેમના મૃત્યુ બાદ મનમોહન સિંહના પાર્થિવ દેહને મોડી રાત્રે એઈમ્સથી તેમના નિવાસસ્થાને લાવવામાં આવ્યો હતો. ડૉ.મનમોહન સિંહ લાંબા સમયથી સ્વાસ્થ્ય સંબંધિત સમસ્યાઓનો સામનો કરી રહ્યા હતા. આ પહેલા પણ તેમને સ્વાસ્થ્ય સંબંધી કારણોસર ઘણી વખત હોસ્પિટલમાં દાખલ કરવામાં આવ્યા હતા.
પૂર્વ PMના અંતિમ સંસ્કારમાં શું પ્રોટોકોલ હોય છે
ભારતમાં પૂર્વ વડાપ્રધાનના અંતિમ સંસ્કાર દરમિયાન વિશેષ રાજકીય પ્રોટોકોલનું પાલન કરવામાં આવે છે. તેનો હેતુ દેશ પ્રત્યેના તેમના યોગદાન અને તેમના પદની ગરિમાનું સન્માન કરવાનો હોય છે.
અંતિમ સંસ્કાર પહેલા પૂર્વ વડાપ્રધાનના પાર્થિવ દેહને ભારતના રાષ્ટ્રીય ધ્વજ એટલે કે ત્રિરંગામાં લપેટવામાં આવે છે.
આ સિવાય અંતિમ સંસ્કાર દરમિયાન તેમને 21 તોપોની સલામી પણ આપવામાં આવે છે. આ સલામને રાજ્યના સર્વોચ્ચ સ્તરના સન્માનનું પ્રતીક માનવામાં આવે છે.
પૂર્વ વડાપ્રધાનની છેલ્લી મુલાકાત દરમિયાન સુરક્ષા અને પ્રોટોકોલનું ચુસ્તપણે પાલન કરવામાં આવે છે. તેમની અંતિમ યાત્રામાં સામાન્ય લોકોથી લઈને મહાનુભાવો અને રાજનેતાઓ ભાગ લે છે.
આ ઉપરાંત સૈન્ય બેન્ડ અને સશસ્ત્ર દળોના જવાનો પણ અંતિમ યાત્રામાં ભાગ લે છે અને પરંપરાગત કૂચ કરે છે.
અંતિમ સંસ્કાર ક્યાં થઈ શકે
દેશના પૂર્વ વડાપ્રધાનોના અંતિમ સંસ્કાર દિલ્હીમાં વિશેષ સ્મારક સ્થળો પર કરવામાં આવે છે, જેમ કે જવાહર લાલ નેહરુ, ઇન્દિરા ગાંધી અને રાજીવ ગાંધીના અંતિમ સંસ્કાર રાજઘાટ સંકુલમાં કરવામાં આવ્યા હતા. તે જ સમયે ઘણા ભૂતપૂર્વ વડાપ્રધાનો માટે એક અલગ સમાધિ પણ બનાવવામાં આવે છે. જો કે, અંતિમ સંસ્કારની પદ્ધતિ મૃત વ્યક્તિ અને તેના પરિવારની ધાર્મિક માન્યતાઓ પર આધારિત છે. સામાન્ય રીતે ભૂતપૂર્વ વડા પ્રધાનોના અંતિમ સંસ્કાર દિલ્હીમાં થાય છે, પરંતુ ઘણા કિસ્સાઓમાં પ્રક્રિયા સંબંધિત વ્યક્તિના ગૃહ રાજ્યમાં પણ થઈ શકે છે. તેમના અંતિમ સંસ્કારમાં દેશના રાષ્ટ્રપતિ, ઉપરાષ્ટ્રપતિ, વડાપ્રધાન, કેબિનેટ મંત્રીઓ અને અન્ય મહાનુભાવો હાજર છે.
મનમોહન સિંહની ટિપ્પણી સાચી સાબિત થઈ: થરૂર
મનમોહન સિંહના નિધન પર શશિ થરૂરે કહ્યું કે ડૉ.સિંહની ટિપ્પણી સાચી સાબિત થઈ. કોંગ્રેસ નેતાએ કહ્યું કે મનમોહન સિંહે 2014માં કહ્યું હતું કે, “હું ઈમાનદારીથી કહું તો ઈતિહાસ મારા પ્રત્યે સમકાલીન મીડિયા કે સંસદમાં વિપક્ષની તુલનાએ વધુ દયાળુ હશે અને ફક્ત દસ વર્ષ બાદ તેમની કહેલી આ વાત સાચી સાબિત થઇ રહી છે.
મનમોહન સિંહના પાર્થિવ દેહને એઈમ્સથી તેમના નિવાસસ્થાને લવાયો
પૂર્વ વડાપ્રધાન મનમોહન સિંહના પાર્થિવ દેહને એઈમ્સથી તેમના નિવાસસ્થાને લાવવામાં આવ્યો હતો. મનમોહન સિંહનું 92 વર્ષની વયે અવસાન થયું. તેમને એમ્સના ઈમરજન્સી વોર્ડમાં દાખલ કરવામાં આવ્યા હતા.
ડૉ.મનમોહન સિંહ કોંગ્રેસ અને દેશનું અસલી પ્રતીક હતાઃ કેસી વેણુગોપાલ
કોંગ્રેસના મહાસચિવ કેસી વેણુગોપાલે કહ્યું, ‘આ દુઃખદ સ્થિતિ છે. ડૉ.મનમોહન સિંહ કોંગ્રેસ અને દેશનું અસલી પ્રતીક હતા. આઝાદી પછી તેઓ હીરો હતા. દરેક વ્યક્તિએ તેમની દૂરંદેશી અને દેશ પર શાસન કરવાની ક્ષમતા જોઈ… 28મી ડિસેમ્બરે કોંગ્રેસના સ્થાપના દિવસ સહિત 7 દિવસ માટે કોંગ્રેસના તમામ કાર્યક્રમો રદ કરવામાં આવ્યા છે…’
મલ્લિકાર્જુન ખડગે અને રાહુલ ગાંધી મનમોહન સિંહના ઘરે પહોંચ્યા
કોંગ્રેસના રાષ્ટ્રીય અધ્યક્ષ મલ્લિકાર્જુન ખડગે અને બેલગાવીથી પરત ફરેલા રાહુલ ગાંધી પૂર્વ પીએમ ડૉ.મનમોહન સિંહના નિવાસસ્થાને પહોંચ્યા હતા. ગુરુવારે રાત્રે પૂર્વ વડાપ્રધાન મનમોહન સિંહના નિધન બાદ કોંગ્રેસે જાહેરાત કરી કે તેણે શુક્રવારે કર્ણાટકના બેલગાવીમાં યોજાનારી રેલીને રદ કરી દીધી છે. કોંગ્રેસ અધ્યક્ષ મલ્લિકાર્જુન ખડગે અને લોકસભામાં વિપક્ષના નેતા રાહુલ ગાંધી બેલગાવીથી પરત ફર્યા છે અને દિલ્હી પહોંચ્યા છે.
ડૉ. મનમોહન સિંહનો જન્મ 26 સપ્ટેમ્બર 1932ના રોજ અવિભાજિત ભારતના પંજાબ પ્રાંતના એક ગામમાં થયો હતો. એક સામાન્ય પૃષ્ઠભૂમિમાંથી આવતા, ડૉ. સિંહે તેમના જીવનમાં શિક્ષણ, અર્થશાસ્ત્ર અને રાજકારણમાં અસાધારણ સિદ્ધિઓ હાંસલ કરી. ડૉ.મનમોહન સિંહે 1948માં પંજાબ યુનિવર્સિટીમાંથી મેટ્રિકની પરીક્ષા પાસ કરી હતી. આ પછી તેમણે 1957માં કેમ્બ્રિજ યુનિવર્સિટી (યુકે)માંથી અર્થશાસ્ત્રમાં ફર્સ્ટ ક્લાસ ઓનર્સની ડિગ્રી મેળવી. તેમણે 1962માં ઓક્સફર્ડ યુનિવર્સિટીની નફિલ્ડ કોલેજમાંથી અર્થશાસ્ત્રમાં ડી.ફિલની ડિગ્રી મેળવી. શિક્ષણ પ્રત્યેનો તેમનો જુસ્સો તેમને પંજાબ યુનિવર્સિટી અને દિલ્હી સ્કૂલ ઑફ ઇકોનોમિક્સમાં ભણાવવા તરફ દોરી ગયો.
ભારતના પૂર્વ વડાપ્રધાન અને અર્થશાસ્ત્રી ડૉ.મનમોહન સિંહનું 92 વર્ષની વયે નિધન થયું છે. ભારતીય રાજકારણ અને આર્થિક સુધારામાં તેમનું યોગદાન હંમેશા યાદ રાખવામાં આવશે. 1991માં ભારતીય અર્થવ્યવસ્થાને ઉદારીકરણના માર્ગ પર લઈ જનાર ડૉ.મનમોહન સિંહનું યોગદાન ક્યારેય ભૂલી શકાય તેમ નથી. તેમણે બે ટર્મ (2004-2014) માટે ભારતના વડા પ્રધાન તરીકે સેવા આપી હતી અને દેશના વિકાસમાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી હતી.
1971માં સરકારમાં પ્રવેશ
1971 માં, ડૉ. સિંહ ભારત સરકારમાં જોડાયા અને વાણિજ્ય મંત્રાલયમાં આર્થિક સલાહકાર બન્યા. 1972માં તેમને નાણા મંત્રાલયના મુખ્ય આર્થિક સલાહકાર તરીકે નિયુક્ત કરવામાં આવ્યા હતા. આ પછી, તેઓ નાણાં મંત્રાલયના સચિવ, આયોજન પંચના ઉપાધ્યક્ષ, રિઝર્વ બેંક ઓફ ઈન્ડિયાના ગવર્નર, વડાપ્રધાનના આર્થિક સલાહકાર અને યુનિવર્સિટી ગ્રાન્ટ કમિશન (UGC)ના અધ્યક્ષ સહિત ઘણા મહત્વપૂર્ણ પદો પર રહ્યા.
નાણામંત્રી તરીકે યોગદાન
1991 થી 1996 સુધી, ડૉ. સિંહ ભારતના નાણાં પ્રધાન હતા. આ સમય દરમિયાન, તેમણે આર્થિક સુધારાની વ્યાપક નીતિ લાગુ કરી, જેની સમગ્ર વિશ્વમાં પ્રશંસા થઈ. આ સુધારાઓએ ભારતને આર્થિક સંકટમાંથી બહાર કાઢ્યું અને તેને નવી દિશા આપી. ડૉ.મનમોહન સિંહ 1991માં પ્રથમ વખત રાજ્યસભાના સભ્ય બન્યા હતા. તેમણે પાંચ વખત આસામનું પ્રતિનિધિત્વ કર્યું અને 2019માં રાજસ્થાનમાંથી રાજ્યસભાના સભ્ય બન્યા. 1998 થી 2004 સુધી, જ્યારે ભારતીય જનતા પાર્ટી સત્તામાં હતી, ત્યારે ડૉ. સિંહ રાજ્યસભામાં વિરોધ પક્ષના નેતા હતા. તેમણે 1999માં દક્ષિણ દિલ્હીથી લોકસભાની ચૂંટણી પણ લડી હતી, પરંતુ તેમાં સફળતા મળી ન હતી.
2004માં પીએમ બન્યા
2004ની સામાન્ય ચૂંટણીઓ પછી, તેઓ 22 મેના રોજ ભારતના વડા પ્રધાન તરીકે નિયુક્ત થયા. તેમણે 2009માં બીજી વખત વડાપ્રધાન તરીકે શપથ લીધા અને 2014 સુધી આ પદ પર રહ્યા.
