- વિટામીન અને ન્યુટ્રિશિયન્સ ને લગતી સપ્લીમેન્ટરી દવાઓનું બજાર 61 ટકા વધ્યું
- સપ્લીમેન્ટરી દવાઓનું વેચાણb2023 માં રૂ. 555.1 કરોડથી વધીને 2024 માં રૂ. 897.4 કરોડે પહોંચ્યું
આરોગ્યના કથળતું રોકવા માટે લેવામાં આવતી સપ્લિમેન્ટ્સ શું ખરેખર આરોગ્યને સુધારે છે ? કે પછી વધુ બગાડે છે ? ખાસ કરીને આવી દવાઓ જ્યારે ડોક્ટરના પ્રિસ્ક્રિપ્શન વગર લેવામાં આવે તે જોખમ ઊભું કરે છે. 2024 માં વિટામિન, ખનિજો અને ન્યુટ્રાસ્યુટિકલ પૂરક ઉત્પાદનોનું વેચાણ આસમાને પહોંચ્યું હતું, જેમાં ગુજરાતમાં વાર્ષિક ધોરણે 61% નો આશ્ચર્યજનક વધારો જોવા મળ્યો હતો. ફાર્મારેકના ડેટા દર્શાવે છે કે આ સેગમેન્ટનું બજાર મૂલ્ય 2023 માં રૂ. 555.1 કરોડથી વધીને 2024 માં રૂ. 897.4 કરોડ થયું, જે ગ્રાહકના નિવારક આરોગ્યસંભાળ તરફ વધતા વલણ અને ડરને કારણે થયું છે. ફેબ્રુઆરી 2025 સુધીમાં, વિટામિન, ખનિજ પૂરક અને ન્યુટ્રાસ્યુટિકલ્સ માટે મૂવિંગ એન્યુઅલ ટોટલ વધીને રૂ. 908 કરોડ થયું, જે માંગમાં વધારો દર્શાવે છે.
મહામારી પછી સ્વાસ્થ્ય સંબંધિત ચિંતાઓ, વધતી જતી નિકાલજોગ આવક અને નવી પ્રોડક્ટ લોન્ચ સાથે, શહેરી અને અર્ધ-શહેરી વિસ્તારોમાં સપ્લીમેન્ટની માંગમાં વધારો થયો છે. ડેટા સૂચવે છે કે, 2020 માં બજારનું કદ રૂ. 450.1 કરોડની સરખામણીમાં લગભગ બમણું થઈ ગયું છે.
પ્રોન્ટો કન્સલ્ટના સહ-સ્થાપક હરિ નટરાજને જણાવ્યું હતું કે, “કેમિસ્ટની દુકાનો તેમજ ઓનલાઈન ન્યુટ્રાસ્યુટિકલ્સની માંગમાં નોંધપાત્ર વધારો થયો છે.” “નોંધપાત્ર રીતે, 70% થી વધુ ભારતીય ગ્રાહકો નિયમિતપણે વિટામિન અને ન્યુટ્રીશન લે છે, અને તેમાંથી 45% થી વધુ લોકો ડૉક્ટરના પ્રિસ્ક્રિપ્શન વિના આવું કરે છે.”
“ઓનલાઈન પ્લેટફોર્મના ન્યુટ્રાસ્યુટિકલ્સને વધુ સુલભ બનાવે છે જેથી ઝડપી વિસ્તરણ દ્વારા આ બજારમાં તેજી વધુ ઝડપી બની છે. સોશિયલ મીડિયા અને ડિજિટલ માર્કેટિંગે પણ મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી હતી, જેમાં પ્રભાવકો અને તબીબી વ્યાવસાયિકો ડાયાબિટીસ, કોલેસ્ટ્રોલ અને માનસિક સ્વાસ્થ્ય જેવી ક્રોનિક પરિસ્થિતિઓ માટે સપ્લિમેન્ટ્સ દવાઓને સમર્થન આપી રહ્યા છે,” તે ઉમેરે છે.
આવા ઘણા પૂરવણીઓ ડોકટરો દ્વારા ચોક્કસ પરિસ્થિતિઓ અથવા આડઅસરોનું સંચાલન કરવા માટે પણ સૂચવવામાં આવે છે. આ બાબતને ધ્યાનમાં રાખીને, ફેડરેશન ઓફ ગુજરાત કેમિસ્ટ્સ એન્ડ ડ્રગિસ્ટ્સ એસોસિએશનના અધ્યક્ષ અલ્પેશ પટેલે જણાવ્યું હતું કે, “વારંવાર પ્રોડક્ટ લોન્ચ થતાં બજાર ઝડપથી વિકસિત થઈ રહ્યું છે. જે દર્દીઓ પહેલાથી જ હૃદય રોગ અથવા ડાયાબિટીસ જેવી સ્થિતિઓ ધરાવે છે તેઓ ઘણીવાર આંતરડા અને અન્ય સમસ્યાઓથી પીડાય છે, જે ન્યુટ્રાસ્યુટિકલ્સનો ઉપયોગ કરીને વધુ સારી રીતે સંચાલિત થાય છે અને તેથી તેમને સૂચવવામાં આવે છે.”
“બીજી બાજુ, બી-કોમ્પ્લેક્સ, કેલ્શિયમ, બી12 અને ડી3 જેવા વિટામિન અને ખનિજોની માંગ વધુ છે કારણ કે તે માત્ર ઉણપને નિયંત્રિત કરવામાં મદદ કરે છે, પરંતુ તણાવ અને નબળી રોગપ્રતિકારક શક્તિના મૂળ કારણો પણ છે. થાક, ચિંતા અને નબળી રોગપ્રતિકારક શક્તિ જેવી પરિસ્થિતિઓને નિયંત્રિત કરવા માટે ડોકટરો ન્યુટ્રાસ્યુટિકલ્સ ઉપરાંત વિટામિન અને ખનિજ પૂરવણીઓ વધુને વધુ લખી રહ્યા છે. સરકાર તરફથી કોઈ નિયંત્રણો નથી, અને નિવારક આરોગ્યસંભાળ વિશે એકંદર જાગૃતિ વધી રહી છે, અને પરિણામે, ઓનલાઈન તેમજ ઓવર-ધ-કાઉન્ટર વેચાણ વધુ છે,” તેમણે ઉમેર્યું.
ઉદ્યોગના ખેલાડીઓએ એમ પણ કહ્યું કે વૃદ્ધોમાં, ગ્લુકોસામાઇન, કોલેજન, કેલ્શિયમ અને વિટામિન ડી જેવા સાંધાના આરોગ્ય પૂરક ખાસ કરીને લોકપ્રિય છે.
