- બાગાયતી પાકોને પ્રોત્સાહન આપવા માટે રાષ્ટ્રીય બાગાયત મિશનની સ્થાપના કરાઈ
- છેલ્લા એક દસકામાં ,નવી ટેક્નોલોજી અને ટપક સિંચાઈના ઉપયોગથી ખેતી કરવાની પદ્ધતિમાં મોટો ફેરફાર
રાજ્યમાં ખેતીમાં ઘણાખરા બદલાવો આવ્યા છે. ત્યારે આવતા ત્રણ દાયકામાં ખેડૂતો વિવિધ પાકોને રોકડ અને બાગાયત તરફ વળ્યા છે. આ માટે સરકારે રાષ્ટ્રીય બાગાયત મિશનની સ્થાપના કરી હતી. એટલુજ નહિ છેલ્લા એક દસકામાં ,નવી ટેક્નોલોજી અને ટપક સિંચાઈના ઉપયોગથી ખેતી કરવાની પદ્ધતિમાં મોટો ફેરફાર થયો છે.
અમરેલી જિલ્લાના ધારીના ખેડૂત અરવિંદ દવે વર્ષે 1990 ના દાયકામાં મુખ્યત્વે ઘઉં અને એરંડા જેવા અનાજ જેવા પાકની વાવણી કરતા હતા. “પરંતુ આજે મેં મગફળી અને કપાસની ખેતી કરવાનું શરૂ કર્યું છે. અગાઉ ખેતી વરસાદ આધારિત હતી અને ભૂગર્ભજળ પર નિર્ભરતા વધુ હતી. પરંતુ વરસાદની પેટર્નમાં ફેરફાર અને મારા વિસ્તારમાં ચેકડેમ બાંધવાથી, અમને માર્ચ સુધી પાણી મળે છે અને તે માટે આ પૂરતું છે.
આ પરિવર્તનમાં દવે એકલા નથી – ગુજરાતમાં પાકની પદ્ધતિમાં ત્રણ દાયકાના ફેરફારો પર આધારિત એક મોટો અભ્યાસ સૂચવે છે કે વાવણી વિસ્તારની દ્રષ્ટિએ અનાજનો હિસ્સો 41% ઘટ્યો છે અને તેલીબિયાંની વાવણીમાં ઘટાડો થયો છે. 17% નો ઘટાડો. બંનેની સરખામણીમાં, કઠોળમાં પ્રમાણમાં નાના 9%નો ઘટાડો થયો છે. સમાન સમયગાળા દરમિયાન જે બે શ્રેણીઓમાં નોંધપાત્ર વૃદ્ધિ જોવા મળી હતી તેમાં વ્યાપારી અથવા રોકડિયા પાકો 78% અને બાગાયતી પાકો 122% નો સમાવેશ થાય છે.
આ અભ્યાસમાં 1982-83 થી 2017-18 સુધી રાજ્ય સરકારના કૃષિ નિર્દેશાલયમાંથી એકત્ર કરવામાં આવેલ જિલ્લા-સ્તરના ડેટાનું વિશ્લેષણ કરવામાં આવ્યું હતું. રાજ્યમાં બાગાયતમાં વૃદ્ધિ જોવા મળી છે, અને વિશ્લેષણ માટે એક પરિમાણ 2005-06 સમયગાળા સાથે સરખામણી કરવામાં આવ્યું હતું જ્યારે બાગાયતી પાકોને પ્રોત્સાહન આપવા માટે રાષ્ટ્રીય બાગાયત મિશનની સ્થાપના કરવામાં આવી હતી. પાણીની ઉપલબ્ધતા, બજારના વલણો, લઘુત્તમ ટેકાના ભાવ (એમએસપી) અને કૃષિ નવીનતાઓ સહિત પાકની પદ્ધતિ અને પાકની ક્ષેત્રવાર પ્રાથમિકતામાં ફેરફાર માટે ઘણા કારણો છે. નર્મદાના પાણીની ઉપલબ્ધતા પણ મહત્ત્વનું પરિબળ કહી શકાય. જો આપણે 2018 પછીના વલણ પર નજર કરીએ તો, ખાસ કરીને કચ્છ અને ઉત્તર ગુજરાત જેવા વિસ્તારોમાં વાવણી અને પાકની પદ્ધતિમાં વધુ ફેરફારો જોવા મળી શકે છે. છેલ્લા દાયકામાં, આપણે નવી ટેક્નોલોજી અને ટપક સિંચાઈના ઉપયોગથી પાકની ખેતી કરવાની રીતમાં મોટો ફેરફાર જોયો છે, અને સૌથી અગત્યનું, દાડમથી લઈને ખજૂર સુધીની દરેક બાબતમાં પ્રયોગો.
