છેલ્લા એક દાયકામાં દૂધ ઉત્પાદનના મૂલ્યમાં રાજસ્થાનમાં 129.6 ટકાનો વધારો, અને એમપીમાં 120.6 ટકાનોનો વધારો જ્યારે ગુજરાતમાં માત્ર 54.8 ટકાનો જ વધારો
ગુજરાતે સંગઠિત ડેરી ક્ષેત્રે કરેલી પ્રગતિ માટે દેશની દૂધની રાજધાનીનું બિરુદ મેળવ્યું છે, પરંતુ છેલ્લા એક દાયકામાં દૂધ ઉત્પાદનના મૂલ્યની બાબતમાં પડોશી રાજસ્થાન અને મધ્યપ્રદેશે ગુજરાતને પાછળ છોડી દીધું છે.
કેન્દ્રીય આંકડા અને કાર્યક્રમ અમલીકરણ મંત્રાલયદ્વારા સંકલિત કરાયેલ એક અહેવાલ જે છેલ્લા એક દાયકા (2011-12 થી 2020-21) દરમિયાન તમામ રાજ્યોના દૂધ ઉત્પાદનના મૂલ્યની તુલના કરે છે તે કહે છે કે જ્યારે ગુજરાતમાં દૂધ ઉત્પાદનના મૂલ્યમાં વધારો થયો છે. જે છેલ્લા દાયકામાં 54.8% રહ્યો છે.જ્યારે રાજસ્થાનમાં 129.6% અને એમપીમાં 120.6% નો વધારો નોંધાયો છે. રિપોર્ટમાં જણાવાયું છે કે દૂધ ઉત્પાદન મૂલ્યની દ્રષ્ટિએ ગુજરાતે દેશમાં ચોથું સ્થાન જાળવી રાખ્યું છે.
રિપોર્ટ અનુસાર, રાજસ્થાન પ્રથમ ક્રમે છે, ત્યારબાદ યુપી, મહારાષ્ટ્ર, ગુજરાત અને એમપી છે. રિપોર્ટમાં દૂધના ઉત્પાદન મૂલ્યની સરખામણી કરવા માટે ઉત્પાદન અને તેની સાપેક્ષે ભાવોનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો છે.
ગુજરાતે ક્યારેય ભારતના સૌથી મોટા દૂધ ઉત્પાદક રાજ્ય તરીકેનો દરજ્જો ભોગવ્યો નથી, પરંતુ જ્યારે સંગઠિત ડેરી ક્ષેત્ર અને ડેરી સહકારીના હિસ્સાની વાત આવે છે, ત્યારે દેશમાં સૌથી વધુ હિસ્સો ગુજરાતનો છે.
“ગુજરાત હંમેશા દેશના ટોચના પાંચ દૂધ ઉત્પાદક રાજ્યોમાંનું એક રહ્યું છે અને જ્યાં સુધી સંગઠિત સહકારી ક્ષેત્રનો સંબંધ છે ત્યાં સુધી તે સૌથી મોટો હિસ્સો ધરાવે છે.
2011 અને 2021 વચ્ચેના દાયકામાં દૂધ ઉત્પાદનનું મૂલ્ય ઉત્પાદિત દૂધના જથ્થામાં વૃદ્ધિના પ્રમાણસર છે,” ગુજરાત કો-ઓપરેટિવ મિલ્ક માર્કેટિંગ ફેડરેશનના મેનેજિંગ ડિરેક્ટર જયેન મહેતાએ જણાવ્યું હતું, જે દેશનું સૌથી મોટું માર્કેટિંગ કરે છે તે અમુલ ગુજરાતમાં સ્થિત છે. દેશના તમામ ટોચના પાંચ દૂધ ઉત્પાદક રાજ્યોમાં દૂધ ઉત્પાદન અને દૂધ ઉત્પાદન મૂલ્યમાં પ્રમાણસર વધારો જોવા મળે છે.
જીસીએમએમએફ અને ગુજરાતના 18 જિલ્લા દૂધ સંઘો, જેઓ ફેડરેશનના સભ્ય યુનિયનો છે, હાલમાં લગભગ 275 લાખ કિલોગ્રામ દૂધ પ્રતિદિનની ખરીદી કરે છે, જે દેશમાં કોઈપણ રાજ્ય-સ્તરના ફેડરેશન દ્વારા ખરીદવામાં આવેલી સૌથી વધુ છે. રસપ્રદ ગુજરાતમાં દૂધ ઉત્પાદન 2011 અને 2021 ની વચ્ચે 70% વધ્યું છે. 2011 માં 268.96 લાખ કિલોગ્રામ દૂધ પ્રતિદિનથી, રાજ્ય 2021માં 458.14 લાખ કિલોગ્રામ દૂધ પ્રતિદિન ઉત્પાદન કરતું હતું, જે દૂધ ઉત્પાદનમાં 70% નો વધારો દર્શાવે છે.
રાજસ્થાનમાં, 2011માં દૂધનું ઉત્પાદન 370.19 લાખ કિલોગ્રામ દૂધ પ્રતિદિન હતું, અને 2021માં વધીને 911.36 લાખ કિલોગ્રામ દૂધ પ્રતિદિન થયું, દૂધ ઉત્પાદનમાં 146% વૃદ્ધિ અને આશ્ચર્યજનક રીતે તેના દૂધ ઉત્પાદનનું મૂલ્ય 129.61% વધ્યું.
એ જ રીતે, એમપીમાં, 2011માં દૂધનું ઉત્પાદન 223.26 લાખ કિલોગ્રામ દૂધ પ્રતિદિન હતું અને 2021માં વધીને 520.66 લાખ કિલોગ્રામ દૂધ પ્રતિદિન થયું હતું, ઉત્પાદનમાં 133%નો વધારો નોંધાયો છે.
મહારાષ્ટ્રમાં, 2011માં દૂધનું ઉત્પાદન 232.03 લાખ કિલોગ્રામ દૂધ પ્રતિદિન હતું અને 2021માં વધીને 391.9 લાખ કિલોગ્રામ દૂધ પ્રતિદિન થયું, જે 69% નો વધારો છે. ઉત્તર પ્રદેશ, જે ભારતના સૌથી મોટા દૂધ ઉત્પાદકનો દરજ્જો ભોગવે છે, 2011 થી 2021 સુધીમાં દૂધ ઉત્પાદનમાં 46% નો વધારો જોવા મળ્યો. 2011 માં ઉત્પાદિત 617.97 લાખ કિલોગ્રામ દૂધ પ્રતિદિન સામે, યુપીએ 2021 માં 904.25 લાખ કિલોગ્રામ દૂધ પ્રતિદિન ઉત્પાદન કર્યું.
