વરિષ્ઠ સરકારી અધિકારીઓના જણાવ્યા મુજબ, કેન્દ્ર સરકાર તમામ સરકારી વિભાગો અને એજન્સીઓ માટે રેલવે અને માર્ગ પરિવહન નિગમ જેવી સેવાઓ સહિત – ગ્રાહક ઇન્ટરફેસના ડિજિટલ ચુકવણીઓને સ્વીકારવા માટેના માર્ગો શોધી રહી છે.
આ ડ્રોઇંગ બોર્ડ પર પણ આ સરકારી માલિકીની એજન્સીઓના ઑનલાઇન પેમેન્ટ ગેટવેઝની વધુ સંકલન કરવાની યોજના છે, જેમ કે બીએચઆઇએમ અને ભારત ક્યુઆર કોડ જેવી સત્તાવાર ચુકવણીની પદ્ધતિઓ. સરકાર ડિજિટલ ચુકવણી માટે પસંદ કરનારા નાગરિકો માટે પ્રોત્સાહનો પણ વિચારી રહી છે.
એક વરિષ્ઠ અધિકારીના જણાવ્યા અનુસાર, સરકાર ગાંધી જયંતિ પર કેશ વિનાશકારી અર્થતંત્રનો લક્ષ્યાંક હાંસલ કરવા માટેના કેટલાક પગલાંની જાહેરાત કરવા માટે મોટી ટિકિટનું અભિયાન શરૂ કરી શકે છે. આ પ્રચાર પ્રજાસત્તાક દિવસ (26 જાન્યુઆરી) સુધી ચાલશે.
“સરકારી પેમેન્ટ્સ એકંદર વ્યવહારોના વિશાળ ટકાવારી માટે જવાબદાર છે, અને જો આ ડિજીટલ કરી શકાય, તો ઇલેક્ટ્રોનિક ચુકવણીમાં જંગી વૃદ્ધિ જોવા મળશે,” અધિકારીએ જણાવ્યું હતું.
ગયા સપ્તાહે ઇલેક્ટ્રોનિક્સ અને આઇટી મંત્રાલયની આંતરિક સમીક્ષા બેઠકમાં ડિજિટલ ચૂકવણીને પ્રોત્સાહન આપવાનો આદેશ આપવામાં આવ્યો છે, જેમાં કેન્દ્રના પ્રધાન રવિશંકર પ્રસાદે અધિકારીઓને ઓક્ટોબર 2 થી ઝુંબેશ બહાર લાવવા જણાવ્યું.
ડિજિટલ ચૂકવણી પર આંતર-મંત્રી સમિતિ દ્વારા દરખાસ્તોની વિગતો અંગે ચર્ચા કરવામાં આવી રહી છે.
“અમે ડિજિટલ ચૂકવણી સ્વીકારવા માટે અમારા ટિકિટ કાઉન્ટર્સ સજ્જ કરવાનો નિર્ણય કર્યો છે. નવા માર્ગદર્શનો હેઠળ, સમગ્ર દેશમાં તમામ 14 લાખ આરક્ષણ કાઉન્ટર પર ભારત QR કોડ મૂકવામાં આવશે. રેલવે બોર્ડના ટોચના અધિકારીએ ઇટીને જણાવ્યું હતું કે અમે ટિકિટ કાઉન્ટર્સ ડિજિટલ સપોર્ટ કરતા અડધો ટ્રાન્ઝેક્શન બનાવવાનું લક્ષ્ય બનાવી રહ્યા છીએ.
“આ જ નૂર બુકિંગ્સ માટે પણ કરવામાં આવશે. પહેલેથી જ નૂર માટેની ચુકવણીના 90% કેશફ્રી છે, “તેમણે ઉમેર્યું.
ભારતીય રેલવે દર વર્ષે રૂ. 52,000 કરોડની પેસેન્જર ટિકિટો વેચે છે અને તેમાંના 60% ઓનલાઇન બુકિંગ પોર્ટલ મારફતે છે. બાકીના આરક્ષણ કાઉન્ટર્સ પર વેચવામાં આવે છે, મોટે ભાગે રોકડ.
અન્ય એક અધિકારીએ જણાવ્યું હતું કે “એક વિચાર એ છે કે ભારત ક્યુઆર કોડને સાર્વત્રિક રીતે સ્વીકૃત ચુકવણીના માળખાને કેવી રીતે બનાવવું.” જોકે વ્યક્તિએ ઉમેર્યું હતું કે, ભારતના QR કોડ હજુ પણ ડેબિટ કે ક્રેડિટ કાર્ડ વિના લોકો પાસેથી ચુકવણી સ્વીકારે તેટલા મોટાભાગના બેકગ્રાઉન્ડ કામની જરૂર પડી શકે છે.
“ડિજિટલ હજુ પણ ચુકવણીનો પ્રાથમિક પદ્ધતિ નથી. રોકડ પરના અવલંબનને કેવી રીતે ઘટાડવું તે અંગે ઘણી બધી ચર્ચાઓ પર ચર્ચા થઈ રહી છે, પરંતુ તે હજુ પણ અંતિમ સ્વરૂપ છે.
ચર્ચા કરાયેલી એક પ્રસ્તાવમાં, સરકારી વિભાગો અને જાહેર ક્ષેત્રના સાહસો (પીએસયુ) ના તમામ ઓનલાઇન ચુકવણી વિકલ્પો સાથે ભીમ અને યુપીઆઇના એકીકરણનો સમાવેશ થાય છે.
બસ, ટ્રેન અને મેટ્રો ટિકિટ કાઉન્ટર્સ અને પાસપોર્ટ ઑફિસ જેવા સરકારી-જાહેર ઇન્ટરફેસના તમામ મુદ્દાઓને ભારત QR કોડ દ્વારા ચુકવણી સ્વીકારવા માટે કહેવામાં આવી શકે છે. વીજળી અને પાણી જેવી તમામ ઉપયોગિતા બિલો, ભારતના QR કોડને એક અગ્રણી ચુકવણી વિકલ્પ તરીકે પ્રિન્ટ કરી શકે છે.
અન્ય એક દરખાસ્તમાં ડિજિટલ ચૂકવણીને પ્રોત્સાહન આપવા રાજ્ય ડિસ્ટ્રિબ્યુશન કોર્પોરેશનોને ઉત્તેજન આપવું અને ડિજિટલ ચૂકવણીને પ્રોત્સાહન આપવા માટે તમામ મંત્રાલયો અને જાહેર સાહસોને એક ચૂકાદા સાથે ડિસ્કાઉન્ટ ઑફર કરવા માટે પ્રોત્સાહન આપવામાં આવ્યું છે.
એક વરિષ્ઠ માર્ગ મંત્રાલયના અધિકારીના જણાવ્યા મુજબ, સરકાર ઓક્ટોબરથી તમામ કાર માટે આરએફઆઇડી ટોલ ટેબ્સને ફરજિયાત બનાવવાની યોજના બનાવી રહી છે.”
અમે ડિજિટલ ચુકવણીઓ સ્વીકારવા માટે તમામ ટોલ લેન્સ સજ્જ કરીશું. ઇલેક્ટ્રોનિક ટોલ કલેક્શન રાખવાનો ફોકસ છે, પરંતુ અમે બીએચઆઇએમ એપ્લિકેશન દ્વારા ચૂકવણી કરવા માગીએ છીએ તેવા લોકો માટે ભારત QR કોડ પણ દર્શાવીશું.
દિલ્હી મેટ્રો રેલ કોર્પોરેશન, જે હાલમાં તેના મોટાભાગના કાર્ડ રિચાર્જ અને કેશ દ્વારા ટોકન સેલ્સ જુએ છે, ડિજિટલ ચૂકવણી પર પણ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે.
“અમે બધા રિચાર્જ ઓનલાઇન અથવા કાર્ડ્સ દ્વારા બનાવવામાં આવ્યા છે. કન્ઝ્યુમર્સ બેન્કિંગ એપ્લિકેશન્સ દ્વારા પણ તે કરી શકે છે કેશ હેન્ડલિંગ મુશ્કેલ છે, તેથી શક્ય તેટલું રોકડ-મુક્ત બનવું વધુ સારું છે, “એમ ડીએમઆરસીના પ્રવક્તાએ જણાવ્યું હતું.
