મન હોય તો માળવે જવાય
ગેંગ રેપ, કસ્ટોડિયલ ડેથ, હત્યા સહિતના કેસોમાં અપાયો ચુકાદો
‘મન હોય તો માળવે જવાય’ આ ઉક્તિને દિલ્લી હાઇકોર્ટના જજ મુકતા ગુપ્તાએ સાર્થક કરી બતાવ્યું છે. એક તરફ ફિલ્મ દામિનીનો ડાયલોગ ‘તારીખ પે તારીખ’ ભારતીય ન્યાય પ્રણાલી સાથે વણાઈ ગયો છે ત્યાં બીજી બાજુ જસ્ટિસ મુકતા ગુપ્તાએ એક જ દિવસમાં 65 જેટલાં ચુકાદા આપી ઇતિહાસ રચ્યો છે. ડીલે જસ્ટિસ ડીનાઈડ જસ્ટિસના સૂત્ર હેઠળ મોડો મળેલો ન્યાય, ન્યાય નહીં મળવા સમાન માનવામાં આવે છે ત્યારે તારીખ પે તારીખને ખોટું સાબિત કરી જસ્ટિસ મુકતા ગુપ્તાએ એક જ દિવસમાં 65 ચુકાદા આપ્યા છે.
દિલ્હી હાઈકોર્ટના ન્યાયાધીશ મુકતા ગુપ્તાએ તેમની નિવૃત્તિના છેલ્લા દિવસે એટલે કે સોમવારે 65 ચુકાદાઓ આપ્યા હતા. તેમની આગેવાની હેઠળની ડિવિઝન બેન્ચના વિવિધ સંયોજનોમાં બેસીને જસ્ટિસ મુક્તા ગુપ્તાએ હત્યા અને બળાત્કારની અપીલોથી માંડીને મૃત્યુદંડના કેદીની સજાને 20 વર્ષની માફી વિના આજીવનમાં બદલવા સુધીના ઘણા મુદ્દાઓ પર ચુકાદો આપ્યો હતો. જસ્ટીસ મુકતા ગુપ્તા હાઇકોર્ટમાં ન્યાયાધીશ તરીકે 14 વર્ષના લાંબા કાર્યકાળ પછી આજે મંગળવારે નિવૃત્ત થઇ રહ્યા છે.
સોમવાર માટે હાઇકોર્ટની કારણ સૂચિ જે એક દિવસ પહેલા બહાર આવી હતી. જ્યારે વકીલો, અરજદારો અને કોર્ટના નિરીક્ષકોએ એકસાથે 65 ચુકાદાઓની સૂચિ જોઈ ત્યારે ચકચાર મચી ગયો હતો.
કોર્ટમાં વેકેશન હોવાથી માત્ર નિયુક્ત બેન્ચો જ નિયત દિવસોમાં કાર્યરત હોય છે પરિણામે મોટાભાગે તાકીદના કેસોની સુનાવણી થાય છે અને ભાગ્યે જ કોઈ ચુકાદો આપવામાં આવે છે.
જો કે જસ્ટિસ ગુપ્તાની બેંચ સમક્ષ તેમના ભાવિની રાહ જોઈ રહેલા વકીલો અને અરજદારો માટે સોમવારનો દિવસ ભરચક રહ્યો હતો. સૌપ્રથમ તેમણે અને ન્યાયમૂર્તિ અનીશ દયાલની ખંડપીઠે ખંડણી માટે અપહરણ કરવા અને 12 વર્ષના બાળકની હત્યા કરવા બદલ આપવામાં આવેલી મૃત્યુદંડને 20 વર્ષ સુધીની માફી વિના આજીવન કેદમાં ફેરવી દીધી હતી.
ખંડપીઠ માટે લખતા જસ્ટિસ ગુપ્તાએ જણાવ્યું હતું કે આ અપરાધને દુર્લભ ગણી શકાય નહીં કારણ કે હત્યા પૂર્વ-આયોજિત અથવા સમાજના સામૂહિક અંતરાત્માને આઘાત પહોંચાડે તેટલી ડાયબોલિક ન હતી. તે એ પણ નિર્દેશ કરે છે કે દોષિતનું સુધારણા શક્ય છે. આ જ ખંડપીઠે 2006માં એક 26 વર્ષીય વ્યક્તિના કસ્ટડીયલ ટોર્ચર માટે યુપીના પાંચ પોલીસકર્મીઓની દોષિત અને 10 વર્ષની સજાને પણ માન્ય રાખી હતી. જો કે તેમણે ફરિયાદી પીડિતાના પિતાની અપીલને ફગાવી દીધી હતી.
જસ્ટિસ ગુપ્તા અને પૂનમ એ બામ્બાની બીજી બેન્ચે 2014ના ગેંગ-રેપ કેસના પાંચ દોષિતોને ટ્રાયલ કોર્ટ દ્વારા આપવામાં આવેલી સજાને તેમના કુદરતી જીવનની બાકીની સજામાંથી આજીવન કેદ સુધીની સજામાં ફેરફાર કર્યો હતો.
