દેશમાં એક તબક્કે મેઘરાજાએ સટાસટી બોલાવ્યા બાદ હવે ઓગસ્ટ મહિનો કોરો ધાકડ જતા ચિંતાના વાદળો છવાયા છે. અલનીનોની અસરને કારણે 122 વર્ષના ઇતિહાસમાં પ્રથમવાર ઓગસ્ટ મહિનો વરસાદ વગરનો ગયો છે. ઓગસ્ટ મહિનામાં વરસાદની 33 ટકા જેટલી ઉણપ નોંધાઈ છે.
ઓગસ્ટ મહિનામાં અત્યાર સુધીમાં 33 ટકા ઓછો વરસાદ થયો છે અને આગામી બે દિવસ પણ દેશના મોટા ભાગમાં ઓછો વરસાદ થવાની આગાહી કરવામાં આવી છે. આ સાથે, ઓગસ્ટ 1901 પછીનો સૌથી સૂકો મહિનો બનવાના ટ્રેક પર છે. દેશના વરિષ્ઠ હવામાનશાસ્ત્રીઓએ આ અંદાજ વ્યક્ત કર્યો છે. હવામાનશાસ્ત્રીઓના મતે આવી સ્થિતિ સ્પષ્ટપણે વધી રહેલી અલ નીનોની સ્થિતિને કારણે છે. ચોમાસાના વિરામ અને નબળા ચોમાસાને કારણે, ઉત્તરપૂર્વ અને હિમાચલ-ઉત્તરાખંડના ભાગો સિવાય સમગ્ર દેશમાં ઓગસ્ટ મહિનામાં વરસાદની અછત હતી.
દેશમાં ઓગસ્ટ મહિનામાં વરસાદની 33% ઘટ, ખેતીને વ્યાપક અસરની સંભાવના: હવે સપ્ટેમ્બર મહિના ઉપર મદાર
હવામાનશાસ્ત્રીઓના જણાવ્યા અનુસાર, ઓગસ્ટમાં સરેરાશ વરસાદ 254.9 મીમી છે, જે ચોમાસાની સિઝનમાં પડેલા વરસાદના લગભગ 30 ટકા છે. હવામાન વિભાગના ડેટા અનુસાર, ભારતમાં ઓગસ્ટ 2005માં 25 ટકા, 1965માં 24.6 ટકા; 1920માં 24.4 ટકા; 2009માં 24.1 ટકા અને 1913માં 24 ટકા વરસાદની ઉણપ નોંધાઈ હતી.
જુલાઈ 2002માં વરસાદમાં 50.6%ની અછત નોંધવામાં આવી હતી. હવામાન વિભાગના વડા મૃત્યુંજય મહાપાત્રાએ જણાવ્યું હતું કે, ’અમે 2 સપ્ટેમ્બરથી વરસાદમાં સુધારાની અપેક્ષા રાખીએ છીએ, જ્યારે ઉત્તર બંગાળની ખાડી પર ચક્રવાતી પરિભ્રમણ વિકસિત થવાની સંભાવના છે. તે લો પ્રેશર સિસ્ટમમાં ફેરવાઈ શકે છે અને પૂર્વ, મધ્ય અને દક્ષિણ ભારતના ભાગોમાં વરસાદ લાવી શકે છે.’ આ વર્ષે ઓગસ્ટમાં ઓછા વરસાદને પરિપ્રેક્ષ્યમાં જોવામાં આવે તો, 105 વર્ષમાં માત્ર બીજી વખત જુલાઈ અથવા ઓગસ્ટમાં વરસાદ પડશે. આ સમયગાળા દરમિયાન સૌથી ઓછો વરસાદ 2002માં જ નોંધાયો હતો. ત્યારબાદ જુલાઈમાં વરસાદમાં 50.6%ની ખાધ રહી હતી. નોંધપાત્ર રીતે, જુલાઈ અને ઓગસ્ટ વર્ષના બે સૌથી ગરમ મહિના છે અને કૃષિ માટે સૌથી મહત્વપૂર્ણ છે.
ઓછા વરસાદ પાછળ બે ઘટનાઓ કારણભૂત
હવામાન વિભાગના વડા મૃત્યુંજય મહાપાત્રાએ જણાવ્યું હતું કે ઓગસ્ટમાં સામાન્ય કરતાં ઓછા વરસાદનું મુખ્ય કારણ ’મેડન જુલિયન ઓસિલેશન’ નો પ્રતિકૂળ તબક્કો ઉપરાંત અલ નીનો છે. મેડન જુલિયન ઓસિલેશનએ સમુદ્રી-વાતાવરણની ઘટના છે જે સમગ્ર વિશ્વમાં હવામાન પ્રવૃત્તિઓને અસર કરે છે. અલ નીનો સામાન્ય રીતે નબળા ચોમાસાના પવનો અને ભારતમાં શુષ્ક હવામાન સાથે સંકળાયેલ છે.
સપ્ટેમ્બરમાં સારો વરસાદ રહેવાની આશા
પૃથ્વી વિજ્ઞાન મંત્રાલયના ભૂતપૂર્વ સચિવ માધવન રાજીવને જણાવ્યું હતું કે, સપ્ટેમ્બર ઓગસ્ટ જેટલો ખરાબ રહેવાની અપેક્ષા નથી.વરિષ્ઠ હવામાનશાસ્ત્રીએ જણાવ્યું હતું કે ઓગસ્ટમાં ભારે વરસાદના અભાવનું મુખ્ય કારણ અલ નીનો છે. બીજી તરફ, ચોમાસાનું વિશ્લેષણ કરનારા વૈજ્ઞાનિકોનું અનુમાન છે કે 4 સપ્ટેમ્બર પછી લગભગ 10 દિવસ સુધી આ સિઝનનો છેલ્લો વરસાદ હોઈ શકે છે. અનુમાન મુજબ, દેશના પશ્ચિમ ભાગમાંથી ચોમાસાની વિદાય સમય પહેલા એટલે કે 15 અથવા 16 સપ્ટેમ્બરથી શરૂ થઈ શકે છે.
