ગાયમાં લગભગ ત્રીસ હજાર જનીનો જોવા મળે જે કરે છે ઉત્સંચકો ઉત્પન્ન
ગાયનું દૂધ સારું હોય છે એ તો બધા જાણે છે, પરંતુ ગાયના દૂધમાં એવું શું છે જે તેને ખૂબ જ ફાયદાકારક અને અદભૂત બનાવે છે. આવો જાણીએ તેના વિશે – ગાયના દૂધ સિવાય, ભેંસનું દૂધ, બકરીનું દૂધ અને ઊંટનું દૂધ સૌથી વધુ ઉપયોગમાં લેવાતું દૂધ છે. તેમાંથી ગાય અને ભેંસના દૂધનો સૌથી વધુ ઉપયોગ થાય છે.
આયુર્વેદ અનુસાર ગાયનું દૂધ પાચન માટે એટલું ફાયદાકારક છે કે તેને અમૃત કહેવામાં આવે છે. જો નવજાત શિશુને માતાનું દૂધ ન મળે તો પણ તેને ગાયનું દૂધ આપી શકાય. ગાયના દૂધને આયુર્વેદમાં રસાયણ નામ આપવામાં આવ્યું છે. રસાયણ એક એવી દવા કે ખાદ્યપદાર્થ છે જે શરીર માટે એટલા જ ફાયદાકારક છે જેમ કે ચ્યવનપ્રાશ એક રસાયણ છે. ગાયના દૂધનો ઉપયોગ આયુર્વેદની ઘણી દવાઓ જેમ કે ક્ષીરબાળા તેલ, પંચગવ્ય ઘૃત, અમૃતપ્રાશ ઘૃત વગેરે બનાવવામાં થાય છે. ગાયનું દૂધ વાત દોષ અને પિત્ત દોષ દૂર કરે છે. વાત દોષને કારણે મગજ અને નર્વ સિસ્ટમની કાર્ય ક્ષમતા પ્રભાવિત થઈ શકે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે, ગાયનું દૂધ સપ્ત ધાતુની પુષ્ટિ કરીને શક્તિમાં વધારો કરે છે.
ગાયના દૂધમાં પ્રોટીન, કેલ્શિયમ, પોટેશિયમ, ફોસ્ફરસ અને વિટામિન ડી ભરપૂર માત્રામાં હોય છે. આ સિવાય તેમાં ઘણા અન્ય મિનરલ્સ, વિટામિન્સ અને એન્ટી-ઓક્સીડેન્ટ પણ હોય છે. ગાયના દૂધમાં ચરબી અને કેલરી ઓછી હોય છે. જે વ્યક્તિ ગાયનું દૂધ પીવે છે તેની રોગપ્રતિકારક શક્તિ વધુ હોય છે અને પેટમાં તકલીફ થવાની સંભાવના ઓછી હોય છે. તે મગજ, ત્વચા, આંખો, હૃદય અને લોહી વગેરે માટે ટોનિક તરીકે કામ કરે છે. ગાયનું દૂધ અને ગાયનું ઘી મગજ માટે શ્રેષ્ઠ ટોનિક સાબિત થઈ શકે છે. ગાયનું દૂધ બુદ્ધિ અને યાદશક્તિ વધારે છે. જે બાળકો નિયમિત રીતે ગાયનું દૂધ પીવે છે તેઓ પરીક્ષામાં સારી સફળતા મેળવે છે.
દેશી ગાયમાં ગુજરાતની ગીર ગાય, રાજસ્થાનની થરપારકર અને આંધ્રપ્રદેશની ઓંગોલ જાતિ ખાસ નોંધનીય છે. આ ઉપરાંત કાંકરેજ અને સાહિવાલ પણ સારી જાતિની ભારતીય ગાયો છે. હવે વૈજ્ઞાનિકો આ ગાયોના વિકાસ પર વધુ ધ્યાન આપી રહ્યા છે. સરકાર પણ આમાં પૂરો સહકાર આપી રહી છે.
ગાયમાં લગભગ ત્રીસ હજાર જનીનો જોવા મળે છે, જે ઉત્સેચકો ઉત્પન્ન કરે છે જે સામાન્ય ઘાસને પચાવે છે અને વિશેષ દૂધ ઉત્પન્ન કરે છે. ગાયના પેટમાં સ્થિત પેટના ચાર ભાગ આ પાચન પ્રક્રિયામાં મદદ કરે છે. આ ઉપરાંત, નવીનતમ વૈજ્ઞાનિક સંશોધન દર્શાવે છે કે ગાયના મગજમાં ક્લેથ્રિન નામનું પ્રોટીન જોવા મળે છે, જે હાલમાં સૂર્યના કિરણોમાંથી બનેલા સૌર કોષો કરતાં 10 ગણી વધુ ઊર્જા ઉત્પન્ન કરી શકે છે. ગાયનું મગજ અને તેનું પેટ (ર્યુમન) એક નાડી પ્રણાલી દ્વારા જોડાયેલ છે જેને સૂર્ય નાડી મંડળ કહેવામાં આવે છે.- મિતલ ખેતાણી
