ચીનના રાષ્ટ્રપતિ શી જિનપિંગ અને તેમની કમ્યુનિસ્ટ પાર્ટી વિરુદ્ધ જે પ્રકારનું આંદોલન થઈ રહ્યું છે તે 1989માં તિયાનમેન સ્ક્વેર પર થયેલા ભયાનક હત્યાકાંડની યાદ અપાવે છે. છેલ્લા 33 વર્ષમાં ચીનમાં આવું જબરદસ્ત પ્રદર્શન ફરી થયું નથી. આ દેખાવો ત્યારે થઈ રહ્યા છે જ્યારે શી જિનપિંગને માઓ ઝેડોંગ બાદ સૌથી લોકપ્રિય અને શક્તિશાળી નેતા માનવામાં આવે છે. તેમણે ત્રીજી વખત પોતાને રાષ્ટ્રપતિ જાહેર કર્યા છે પરંતુ યુનિવર્સિટીઓમાં અને ચીનના લગભગ 10 શહેરોની સડકો પર તેમના વિરુદ્ધ સૂત્રોચ્ચાર થઈ રહ્યા છે.
આવું કેમ થઈ રહ્યું છે? તમામ અખબારો અને ટીવી ચેનલો માની રહ્યા છે કે આ પ્રદર્શનો કોરોના મહામારી દરમિયાન જારી કરાયેલા નિયંત્રણો વિરુદ્ધ થઈ રહ્યા છે. વ્યાપક રીતે કહીએ તો આ સાચું છે. કોરોનાની શરૂઆત ચીનમાં થઈ હતી અને તે આખી દુનિયામાં ફેલાઈ ગઈ હતી પરંતુ તેણે દુનિયા છોડી દીધી છે પરંતુ ચીનમાં તેનો પ્રકોપ હજુ પણ ચાલુ છે. નવીનતમ માહિતી અનુસાર, 40 હજાર લોકો હજુ પણ તે રોગચાળાથી પીડિત જોવા મળે છે. આ રોગચાળાનો સામનો કરવા માટે, ચીની સરકારે ઓફિસો, બજારો, ફેક્ટરીઓ, શાળાઓ અને કોલેજો અને લગભગ દરેક જગ્યાએ કડક નિયંત્રણો લાદ્યા છે.
તેમના કારણે બેરોજગારી વધી છે, ઉત્પાદન ઘટ્યું છે અને માનસિક રોગો ફેલાઈ રહ્યા છે. તેથી જ લોકો આ પ્રતિબંધોનું ઉલ્લંઘન કરી રહ્યા છે. તેમને હટાવવાની માંગ કરી રહ્યા છે. પરંતુ હવે તેઓ તેનાથી પણ આગળ વધી ગયા છે. તેઓ સૂત્રોચ્ચાર કરી રહ્યા છે કે શી જિનપિંગ, તમે સિંહાસન છોડો. આનું કારણ શું છે? તે કારણ રોગચાળા કરતાં પણ ઊંડું છે. એટલે કે – ચીની પ્રજા સરમુખત્યારશાહીથી કંટાળી ગઈ છે. તેઓ હવે લોકશાહીની માંગ કરી રહ્યા છે. આ મેસેજ સોશિયલ મીડિયા દ્વારા દરેક ઘર સુધી પહોંચી રહ્યો છે.
આ માંગની સૌથી વધુ અસર શિનજિયાંગ (સિંકયાંગ) પ્રાંતમાં જોવા મળી રહી છે. તેની રાજધાની ઉરુમકીમાં 10 લોકોએ જીવ ગુમાવ્યા છે. શિનજિયાંગમાં ઉઇગર મુસ્લિમો રહે છે. તેમનું જીવન ચીની હાનના માલિકો સામે ગુલામોની જેમ પસાર થાય છે. ત્યાં, હાન જાતિના ચીનાઓ વિરુદ્ધ લાંબા સમયથી આંદોલન ચાલી રહ્યું છે. ઉયગર મુસ્લિમોના આ બળવાખોર વલણને કાબૂમાં લેવા માટે સરકારે લગભગ 10 લાખ મુસ્લિમોને એકાગ્રતા શિબિરોમાં મૂક્યા છે.
માત્ર બિન-હાન્સ ચીની સરકાર વિરુદ્ધ નથી, હવે હાન ચાઈનીઝ પણ ખુલ્લેઆમ ચીનમાં સરમુખત્યારશાહીનો અંત લાવવાની માંગ કરી રહ્યા છે. પરંતુ ચીન સરકારનું કહેવું છે કે જો તે લોકડાઉન ખોલશે તો 80 વર્ષથી વધુ ઉંમરના લગભગ 50 કરોડ લોકોના જીવ જોખમમાં આવી જશે. જો રોગચાળો વિકરાળ સ્વરૂપ ધારણ કરશે તો લાખો લોકોના મોત થશે. બંને પક્ષોની પોત-પોતાની દલીલો છે, પરંતુ જો આ આંદોલન બેકાબૂ બને તો રશિયાની જેમ ચીન પણ કમ્યુનિસ્ટ પાર્ટીથી છૂટકારો મેળવે તેમાં કોઈ નવાઈ નથી.
