વધુ પડતી મહત્વકાંક્ષાના કારણે બાળકો ભૂલ્યા ‘બાળપણ’

ફાસ્ટફૂડ, ઓછી ઊંઘ, ઇન્ટરનેટ યુઝ, મોબાઈલ ગેમ, માતાપિતાનો વધુ પડતો લાડ, સયુંકત કુટુંબનો અભાવ, ટીવી સીરિયલ, ફિલ્મો, ફ્લેટ કલ્ચર, જાહેરાતો, સોશિયલ મીડિયા અને સતત મહત્વાકાંક્ષાને કારણે નાની ઉમરે બાળકો અયોગ્ય વર્તન કરવા લાગ્યા છે: પ્રો.યોગેશ જોગસન

*ફાસ્ટફૂડ, ઓછી ઊંઘ, ઇન્ટરનેટ યુઝ , મોબાઈલ ગેમ, માતાપિતાનો વધુ પડતો લાડ, સયુંકત કુટુંબનો અભાવ, ટીવી સીરિયલ, ફિલ્મો, ફ્લેટ કલ્ચર , જાહેરાતો, સોશિયલ મીડિયા અને સતત ઉચ્ચ મહત્વાકાંક્ષા ને કારણે નાની ઉમરે બાળકો અયોગ્ય અને મોટેરા જેવું વર્તન કરવા લાગ્યા છે તેમ મનોવિજ્ઞાન ભવનના અધ્યક્ષ પ્રોફેસર, યોગેશ જોગસણ અને ડો. ધારા આર. દોશી જણાવે છે. શા માટે અને કયા કારણોસર આજના બાળકો વહેલા પરિપક્વ થઈ રહ્યા છે? પેરેનિ્ંટગ એક એવો શબ્દ છે જેને સાંભળીને મનમાં સ્નેહની લાગણી આવે છે, તેનો અર્થ છે બાળકનો ઉછેર. બાળકના શારીરિક, માનસિક અને ભાવનાત્મક વિકાસ માટે સારું વાલીપણું જરૂરી છે. આજના વ્યસ્ત જીવનમાં માતા-પિતાને બાળકો સાથે વિતાવવા માટે ઓછો સમય મળે છે. પહેલાના જમાનામાં બાળકોને જે પ્રકારનું વાલીપણું આપવામાં આવતું હતું તે આજના ઝડપી જીવનમાં મેળવવું ઘણું મુશ્કેલ બની ગયું છે.8 કે 9 વર્ષના બાળકો બળાત્કાર કે આત્મહત્યા જેવા ગંભીર ગુના કરે તે સમાજ માટે ચેતવા જેવી ઘટના છે.

સ્ક્રીન સમય એક સમસ્યા છે

બાળકોના ઉછેરને અસર કરતું સૌથી મોટું કારણ સ્ક્રીન ટાઈમ અને ઈન્ટરનેટના કારણે માતા-પિતાની અવ્યવસ્થિત દિનચર્યા છે. એવું નથી કે ઈન્ટરનેટના ફાયદા નથી, પરંતુ ગેજેટ્સ જે રીતે રીલ્સ અને વિવિધ સોશિયલ મીડિયા દ્વારા આપણા જીવનમાં દખલ કરી રહ્યા છે, તે રોજિંદા જીવનનો એક ભાગ બની ગયા છે. મનોવિજ્ઞાન ભવનના અધ્યક્ષ અને અધ્યાપકોના નિરીક્ષણમાં એવું પણ સામે આવ્યું છે કે સ્ક્રીન પર વધુ સમય વિતાવ્યા પછી તેઓ ડિપ્રેશનમાં જવાની શક્યતા વધારે છે.એવું નથી કે આ સ્ક્રીન ટાઈમ માત્ર માતા-પિતાને જ અસર કરે છે, પરંતુ બાળકો પર પણ તેની ખૂબ જ નકારાત્મક અસર પડે છે. ઓછો સ્ક્રીન ટાઇમ ધરાવતા લોકોની તુલનાએ વધુ સ્ક્રીન ટાઇમ ધરાવતા લોકોમાં 54% જેટલી માનસિક સમસ્યાઓ થવાની સંભાવના હોય છે. જે વાલીઓ વધુ વ્યસ્ત અને મોબાઈલમાં રચ્યા પચ્યા રહે છે તેઓના સંતાનોને વિવિધ પ્રકારની માનસિક સમસ્યાઓ આવવાની સંભાવના 63% જેટલી રહેલી હોય છે.

માતા-પિતાએ આ બાબતોનું ધ્યાન રાખવું જોઈએ

જો બાળક સમય પહેલા તરુણાવસ્થાના તબક્કામાં પ્રવેશી રહ્યું હોય તો ગભરાશો નહીં. તમારું બાળક તરુણાવસ્થાના કયા લક્ષણો દર્શાવે છે તે જુઓ. શું તે અન્ય બાળકો કરતા ઝડપથી વૃદ્ધ થાય છે? જો આવું કંઈક દેખાય તો બાળરોગ ચિકિત્સકનો સંપર્ક કરો. બાળકો હવે પુખ્ત વયના વધુ ટીવી કાર્યક્રમો જુએ છે, જેના કારણે સોશિયલ મીડિયા પર સૌંદર્યના આદર્શોના સંપર્કમાં વધારો થાય છે, જેના કારણે કિશોરવયની છોકરીઓ પર તેમના દેખાવ વિશે વિચારવાનું દબાણ થાય છે.નાની ઉંમરે હિંસક અથવા લૈંગિક સામગ્રીના સંપર્કમાં આવ

‘સફળતા માટે આંધળી દોડ

આજકાલ સફળતાની દોડ ખૂબ જ ઝડપી બની ગઈ છે. પ્રતિદિન સ્પર્ધા વધી રહી છે. માતાપિતા ઈચ્છે છે કે તેમના બાળકો દરેક ક્ષેત્રમાં સફળ થાય, તેથી તેઓ બાળપણથી જ તેમના પર ખૂબ દબાણ કરે છે. તેનાથી બાળકોના માનસિક સ્વાસ્થ્ય પર અસર કરે છે. નિરીક્ષણમાં આવ્યું છે કે 51 ટકા બાળકો ચિંતા જેવી સમસ્યાઓથી પીડાય છે તેનું કારણ ઉચ્ચ મહત્વાકાંક્ષા રહેલી છે.

ટીવી જાહેરાતનું પ્રભુત્વ

આજકાલ જાહેરાતો આપણાં જીવન પર પ્રભુત્વ ધરાવે છે. આકર્ષક જાહેરાતોથી પ્રભાવિત, માતાપિતા ઘણીવાર તેમના બાળકો માટે મોંઘી વસ્તુઓ ખરીદવા પર વધુ ધ્યાન આપે છે, જ્યારે તેમના બાળકોના માનસિક વિકાસ પર ધ્યાન આપતા નથી. 63%વાલીઓ એવું માને છે કે બાળકોનું પાલનપોષણ એટલે માત્ર તેઓની ભૌતિક સુવિધાઓ શ્રેષ્ઠ રીતે પૂર્ણ કરવી.એક જમાનો હતો જ્યારે બાળકો ઘરમાં વૃદ્ધોની વાર્તાઓ સાંભળતા હતા. આજે મોટાભાગના બાળકોનું બાળપણ મોબાઈલ, ઈન્ટરનેટ અને રીલ્સમાં ફસાઈ ગયું છે. જો કે એ વાત સાચી છે કે બાળકો ઈન્ટરનેટ અને ગેજેટ્સની મદદથી આધુનિકતા સાથે જોડાય છે, પરંત નિરીક્ષણમાં સામે આવ્યું છે કે આ મોંઘા ગેજેટ્સ મોટાભાગના બાળકો પર નકારાત્મક અસર કરે છે.

બાળકોને બ્રાન્ડ વેલ્યુ વાળા સાધનો મળે તો જ સંતોષ અને ગર્વ થાય તે સમાજ માટે લાલબત્તી છે

બાળકો સૌથી વધુ અનુકરણ થી શીખે છે. અનુકરણ માટે જ્યારે માતાપિતા હાજર નથી હોતા ત્યારે બાળકો ટીવી, ફિલ્મો, ઇન્ટરનેટ અને રિલ્સના પાત્રોને આદર્શ માનીને તેનું અનુકરણ કરતા થાય છે જે ખૂબ જ ભય જનક છે. વિભક્ત પરિવારોમાં, માતાપિતા બંને કામ કરે છે. જેના કારણે બાળકો પાસે ગેજેટ્સ સાથે રમવા સિવાય કોઈ વિકલ્પ બચ્યો નથી. તેઓ પરંપરાગત રમતો વિશે વધુ શીખી શકતા નથી. ઘણા એવા બાળકો છે જેમને પરંપરાગત રમતોના નામ પણ ખબર નથી. 54%થી વધુ બાળકોને આપણા જૂના રમતોના નામ આવડતા નથી. ફ્લેટ કલ્ચરને કારણે આજકાલ બાળકોમાં સ્થૂળતા ખૂબ જ સામાન્ય બની ગઈ છે. આટલું જ નહીં ઘણા બાળકોની તબિયત પહેલાની સરખામણીમાં બગડી છે. આનું સૌથી મોટું ઉદાહરણ એ છે કે આજકાલ ઘણા બાળકો માટે બાળપણથી જ ચશ્મા પહેરવા ફરજિયાત છે. સામાજિક અંતર પણ તેનું કારણ છે આજના વ્યસ્ત જીવનમાં લોકો એકબીજાથી દુર થતા જાય છે. આ કારણે બાળકોને તેમના પડોશીઓ, સંબંધીઓ અને મિત્રોને મળવાની તક ઓછી મળે છે. તેનાથી બાળકોના સામાજિક વિકાસમાં અવરોધ આવી શકે છે. પહેલા જ્યારે બાળકો દાદા-દાદી, કાકા, કાકી અને કાકી વચ્ચે રહેતા હતા. પરંતુ ફ્લેટ કલ્ચરના આગમનને કારણે આજે આવું થવું ખૂબ જ મુશ્કેલ બની ગયું છે. બાળકોનો સર્વાંગી વિકાસ ત્યારે થાય છે જ્યારે પરિવારના તમામ સભ્યો સાથે રહે છે. તેથી, રજાઓ દરમિયાન, તેમને દરેકને મળવાનો પ્રયાસ કરો. જો શક્ય હોય તો, સમય સમય પર બાળકો સાથે વીડિયો કોલ દ્વારા વાત કરો.પહેલાં કુટુંબો સંયુક્ત રહેતાં, દાદા-દાદી, કાકા-કાકીનો સંગાથ ઘરની સમસ્યાઓ દૂર કરતા. મોટાભાગે તે તેના પિતરાઈ ભાઈઓ સાથે રમતા હતા અને જો ક્યારેય ઘરમાં તણાવ હોય તો કોઈ વડીલ બાળકોને ધ્યાન હટાવવા માટે બહાર લઈ જતા. આજના વિભક્ત પરિવારોમાં આ શક્ય નથી. માતા-પિતા ઇચ્છતા ન હોવા છતાં તેમની સમસ્યાઓ તેમના બાળકો સાથે શેર કરે છે. ટીવી બાળકોને બગાડે છે આ દિવસોમાં ક્રાઈમ પેટ્રોલથી લઈને બિગ બોસ સુધીના તમામ પ્રકારના પ્રોગ્રામ બતાવવામાં આવે છે. બધા પુખ્ત વયના લોકો માટે છે પરંતુ બાળકો પણ તેમને જુએ છે અને શીખે છે કે આ ઉંમરે તેમના માટે શું જરૂરી નથી. અને અંતે સમાજમાં વધી રહેલા ગુના અને ક્રૂરતા. જો આપણે બાળકોને જાગૃત ન કરીએ તો તે ખતરનાક પણ છે, પરંતુ હા, આ બધાનું મૂળ જે ડર અને અસુરક્ષિત લાગણી છે તે બાળકોમાં ક્યાંક ને ક્યાંક તેની છાપ છોડી જાય છે. જો આપણે તેમને સારા અને ખરાબ સ્પર્શ વિશે સમજાવીએ, તો આપણે તેમને પણ સમજાવવું પડશે કે તે કોઈ પણ હોય, કોઈ અજાણી વ્યક્તિને તેમને અસ્વસ્થતા અનુભવવા નો કોઈ અધિકાર નથી. આ બધું ચોક્કસપણે બાળકના મન પર ઊંડી અસર કરે છે અને તેનું બાળપણ અકાળે છીનવી લે છે