આ એક પક્ષી છે, પણ ઉડી શકતું નથી: વિશ્વમાં હાલ તેની ર0 થ વધુ પ્રજાતિઓ જોવા મળે છે: બ્લેક એન્ડ વ્હાઇટના મેચીંગ સાથે નાના પગ અને હાથની જગ્યાએ ફિલપર્સ હોય છે: તે દક્ષિણ ગોળાર્ધમાં વધુ જોવા મળે છે
સતત ઠંડા પ્રદેશમાં રહેવાનું હોવાથી કુદરતે ર થી 3 સે.મી. ચરબીનું સ્તર, તેની ઉપર પાણી પ્રવાહના ત્રણસ્તરો અને એકબીજાથી નજીક ટુંકા પિંછા સમગ્ર શરીરને વાતાવરણ અનુરુપ ઢાળે છે.
પાણીમાં ખુબ જ ઝડપથી ઊંડે સુધી તરી શકે છે: જમીન પર તેની ચાલવાની અદા ખુરસુરત હોય છે: પ્રજાતિ મુજબ તેના કદ – વજન અને ઊંચાઇમાં ફેરફાર જોવા મળે છે: અન્ય પક્ષી કરતા પેગ્વિંનની શરીર રચના અલગ પડે છે.
વિશ્વમાં રંગબેરંગી અવનવા પક્ષીઓ જોવા મળે છે. અલગ અલગ દેશોમાં ત્યાંના વાતાવરણ – પર્યાવરણ પક્ષીઓની પ્રજાતિ વસવાટ કરે છે. આપણે હમેંશા આકાશમાં ઉડતા હોય કે જમીન પર દાણા ચણતા હોય તેને જ પક્ષી કહીએ છીએ તો કેટલાક પાણીમાં તરતા પક્ષી પણ જોવા હશે. પક્ષીઓ આંગણાના, વગડાના, જંગલમાં રહેનારા હોય છે. દુનિયામાં એક પક્ષી એવું છે જે ઉડી શકતું નથી, પણ એ એક શ્રેષ્ઠ પાણીમાં તરનાર તરવૈયો કે દરિયામાં ઉંડે સુધી જનાર ગોતા ખોર છે. જેનું નામ પેંગ્વિન છે. આ પક્ષીની વિશિષ્ટતા એ છે કે તે પાણી બહાર અંદર તરી શકે એમ બન્ને રીતે જીવે છે. પેંગ્વિન હમેંશા વિશાળ ટોળામાં રહેનાર પક્ષી છે.
પેંગ્વિનની દુનિયા રોચક ને મસ્ત હોય છે. બરફ આચ્છાદિત દરિયા કાંઠાના અતિશય ઠંડા વાતાવરણમાં લાખોના ટોળામાં પેંગ્વિન રહેતા હોય છે. તેમની સૌથી મહત્વની વાત એ છે કે પાણીની અંદર પોતાનો શ્વાસ ર0 મીનીટ સુધી રોક રાખવાની ક્ષમતા ધરાવ છે. વિશ્વમાં આવુ બીજું કોઇ ભાગ્યે જ જોવા મળે છે. અલગ અલગ પ્રજાતિના પેંગ્વિનમાં કદ-વજન અને ઊંચાઇમાં થોડો ઘણો ફેરફાર જોવા મળે છે. સામાન્ય રીતે 110 થી 1ર0 સે.મી. ઉંચાઇ અને પ0 કિલોનું અંદાજે વજન હોય છે, પણ અમુક નાના પ્રજાતિમાં ઉંચાઇ 30 થી 40 સે.મી. અને વજન 13 કિલો જેવું જોવા મળે છે. ઠંડા પ્રદેશમાં રહેનારા પશુ-પક્ષીના કદ મોટા હોય કારણ કે આને કારણે તેને ગરમીમાં રક્ષણ મળે છે.
અન્ય પક્ષીની જેમ પેંગ્વિનની શરીર રચના સંપૂર્ણપણે અલગ પડે છે. તેમની બોડી, આકાર પાણીમાં તરવાને લાયક બનાવ્યું છે. તેના નાના પગ તથા હાથની રચના તેને પાણીમાં સરળતા વધારે છે. પાણીની અંદરથી જ છલાંગ લગાવીને તે જમીન પર આવી જવાની ક્ષમતા ધરાવે છે. આગળ સફેદ ને પાછળ કાળો રંગ તેનું સુંદરતામાં વધારો કરે છે. પેંગ્વિનની પાણીમાં તરવાની સ્ટાઇલ હવામાં ફલાઇટથી થોડી અલગ પડે છે. તે જમીન પર સુંઇને ઢસડાઇને ચાલવામાં હિર છે જરુર જણાયે બરફમાં ઉપરથી નીચે તે આજ રીતે હારબંધ નીચે આવતા જોવા મળે છે.
સતત ઠંડા પ્રદેશમાં રહેવાનું હોવાથી કુદરતે ર થી 3 સે.મી. ચરબીનું સ્તર તેની ઉપર પાણી પ્રવાહના ત્રણ સ્તરો અને એક બીજાથી નજીક ટુંકા પિંછા સમગ્ર શરીરને વાતાવરણ અનુરુપ ઢાળે છે. બે પગ વચ્ચે ઇંડાને દબાવીને તેને સેવવાની પ્રક્રિયા વખતે આજુ બાજુના હુમલાથી નાના બચ્ચાને બચાવવા માટે તેના પંખા જેવા હાથ અને તીક્ષ્ણ ચાંચ ખુબ જ મદદ કરે છે. પીંછાના સ્તરોમાં હવા પણ પાણીમાં હોય હોય ત્યારે ગરમીથી થતાં નુકશાનથી તેને બચાવે છે. તેમની આંખોની રચના સંપૂર્ણ પણે પાણી હેઠળ સ્વિમીંગને અનુકુળ છે. અન્ય પક્ષીની જેમ તેના કાન સ્પષ્ટ બાહય માળખુ નથી પણ પાણીમાં હોય ત્યારે ખાસ પિંછા દ્વારા તેના આંતરીક કાન બંધ કરી દે છે, એને કારણે પાણીના દબાણથી તેના કાનને નુકશાન ન થાય તેમની પાણીમાં ઝડપ વધારે હોય છે પણ જમીન ઉપર તે કલાકે પાંચ કી.મી. માંડ ચાલે છે.
પેંગ્વિન દક્ષીણ ગોળાર્ધમાં વધુ જોવા મળે છે. અમુક પ્રજાતિ ભુમઘ્ય રેખાની ઉત્તરમાં જોવા મળે છે. પાણીના જીવન માટે અનુકુળ આ પક્ષી ખુબ જ સારા તરવૈયા હોય છે. તે ખોરાકમાં માછલી અને સમુદ્રી જીવો ખાય છે. ખોરાક માટે પાણીની નીચે જઇને તેને પકડે છે. પેંગ્વિનનું અડધું જીવન પાણીમાં અને અડધુ જીવન જમીન ઉપર વ્યતિત હોય છે. સૌ પ્રથમ તેના પૂર્વે જો 1831 માં અત્યારના પેંગ્વિન જેવા જોવા મળેલા બાદમાં 1891 માં વિઘાવત તેનો પક્ષી શાસ્ત્રીઓ નોંધ લઇને સંપૂર્ણ દિનચર્યાની નોંધ કરી હતી.
હાલ વિશ્વમાં એપ્ટેનોડાયટસ, યુ ડેપ્ટસ, યુ ડીપ્યુલા, મેગાડીપ્ટેસ, પ્યોગોસેલિસ અને સ્ફેનિસ્કસ જેવી પ્રજાતિ જોવા મળી રહી છે. સમગ્ર વિશ્વભરમાં એક જ પીળા કલરનું પેંગ્ટિન જોવા મળે હતું તેનો વિડીયો ખુબ જ વાયરલ થયેલો. મોટા પેંગ્વિન ઠંડા પ્રદેશોમાં વધુ જોવા મળે છે. અંટાર્કટિકા ના અમુક ક્ષેત્રો પણ જોવા મળે છે. 16મી સદીમાં પ્રથમવાર પેંગ્વિન શબ્દ ઉચ્ચારણ થયેલું. પેંગ્વિનના પૂર્વ જોની એક નસલ તો 19મી સદીના મઘ્યમાં લુપ્ત થઇ ગઇ હતી. હાલ વિશ્વમાં જીવિત ઘણી પ્રજાતિઓ પણ લુપ્ત થવાના આરે છે.
હાલની 17 થી ર0 પ્રજાતિ પૈકી 1962, 2004 અને 2006 માં તેની ગણના બીજી અન્ય વાતો પક્ષી શાસ્ત્રીઓએ અપડેટ કરી હતી. પાણીમાં શિકારી બચવા કલાકે 36 કી.મી. ની સ્પીડે ભાગે છે. તે ભોજનની શોધમાં પાણી અંદર 1800 ફુટ નીચે સુધી જાય છે. બરફ પર તે પોતે ખુબ હલે છે અને ઘંટી જેવા અવાજ કરે છે. આને ટોબોગનિંગ કહેવાય છે આ તે ઉર્જા મેળવવા માટે કરે છે. તે ઝડપથી દોડવાની ટ્રાયમાં બન્ને પગ એક સાથે રાખીને કુદે છે. જુદા જુદા સમુહોમાં રહેતા એકબીજાને શોધીને સમુહમાં પરિવાર સાથે રહે છે. અંટાર્ડ ટીકાની ઠંડીથી બચવા માદા ભોજન માટે દરીયામાં માછલી પકડવા જાય છે જયારે નર પોતે આ વાતાવરણનો મુકાબલો ઉભા ઉભા જ કરી લે છે.
તે ખારૂ પાણી પી શકે છે કારણ કે તેની સુપ્રાબિટલ ગ્રંથિ રકત પ્રવાહમાંથી નમક ને છુટુ પાટી દે છે. અમુક કાળી પાંખને બદલે ભૂરી પાંખ વાળા બચ્ચા જન્મે છે. અંગોલા, અંટાટિકા, આર્જેટીના, ઓસ્ટ્રેલીયા, ચિલી, નામીબિયા, ન્યુઝિલેન્ડ અને દક્ષિણ આફ્રિકામાં પેંગ્વિન વધુ જોવા મળે છે. ફ્રાંસના અમુક વિસ્તારમાં પહેલા ર0 લાખ પેંગ્વિન હતા જે આજે બે લાખ જ બચ્યા છે. પ્રજનનની મૌસમમાં તે એક જોડ બનાવીને માદા બે ઇંડા આપે છે. જયારે શિકારી બચ્ચા લેવા આવે ત્યારે બધી માદા પેંગ્વિન ભેગી થઇને સમુહ બતાવે જેને ‘ક્રેચ’ કહેવાય છે.
પેંગ્વિનને મનુષ્યથી વિશેષ ડર લાગતો નથી. ગરમીની સિઝનમાં માણસના ટોળા પાસે કે નજીક પણ આવી જાય છે. તે ખુબ જ શાંત પ્રકૃતિવાળું અને ઇમાનદાર પક્ષી છે. પેંગ્વિનને ઘણા પુસ્તકો અને ટીવી ફિલ્મોમાં પણ સ્થાન મળ્યું છે. જાણીતા કાર્ટુનિષ્ટ સ્ટીવ બેલ તેના કાર્ટુનમાં નિયમિત રીતે પેંગ્વિનને ચિત્રિત કરતા હતા. 2000 ના દશકામાં જાનવરોની બધાથી વધુ પ્રચારીત પ્રજાતિમાં પેંગ્વિનનું નામ હતું. મોટાભાગની પેંગ્વિન પ્રજાતિઓ અંટાર્કટીકા મહાદ્રિપની આજુબાજુ વસવાટ કરે છે.
પેંગ્વિન કયારેય પાછળની તરફ તરી નથી શકતું !
તે એક જળીય પ્રાણી છે, વિશેષ રૂપે એન્ટાર્કટિકામાં વધુ જોવા મળે છે. પેંગ્વિન ઠંડા પાણીમાં રહેતું શાંત પ્રાણી છે અને દરિયાની અંદર 900 ફુટની ઊંડાઇએ સરળતાથી તરી શકે છે. નવાઇની વાત એ છે કે તે કયારેય પાછળની સાઇડ તરી શકતું નથી. અન્ય પ્રાણી કરતાં તેનું આયુષ્ય સારૂ હોવાથી તે 1પ થી ર0 વર્ષ જીવી શકે છે. ખુબ જ શરમાળ અને મિત્રતાના ભાવવાળા હોવાથી તે ઠંડીથી બચવા ખંભા સાથે ખંભો મેળવીને સમુહમાં ચાલે છે. તે પાણીની બહાર 6 ફુટ સુધી જંપ કરી શકે છે.
જેટું પ્રજાતિના પેંગ્વિન માદાને લવ પ્રપોઝ કરવા પથ્થર આપે છે, અને આ બાબતે નર પેંગ્વિન વચ્ચે ઘણીવાર ફાઇટીંગ પણ થાય છે. જો માદા પથ્થર લઇને પોતાના માળામાં મુકે તો પ્રપોઝલ એકસેટર કરી લીધી ગણા છે. તેનામાં તરવાની આવડત જોરદાર હોય છે. તેની છ પ્રજાતિ અને 18 પેટા જાતિ હોય છે જેમાં એમ્પરર પેંગ્વિન સૌથી મોટું હોય છે. તેનો પ્રિય ખોરાક માછલી છે. વિશ્વમાં તે એક માત્ર શ્વાસને સૌથી વધુ રોકી રાખવાની ક્ષમતા ધરાવે છે.
