- અવકાશ ક્ષેત્રે ઊંચી ઉડાન ભરવા સરકારે 4 મહત્ત્વપૂર્ણ મિશનને આપી મંજૂરી: ગગનયાન પ્રોજેક્ટ માટે બજેટ બમણું કરી દેવાયુ
વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીની અધ્યક્ષતામાં કેન્દ્રીય કેબિનેટે ચાર મોટા અંતરિક્ષ મિશનને મંજૂરી આપી છે. આ અંતર્ગત ભારત ચંદ્રયાન-4, શુક્ર મિશન, ભારતીય સ્પેસ સ્ટેશન અને ગૠકટ પ્રોજેક્ટ લોન્ચ કરશે. આ સાથે ગગનયાનનું બજેટ પણ બમણું થઈ ગયું છે.
ઇન્ડિયન સ્પેસ રિસર્ચ ઓર્ગેનાઇઝેશન (ઇસરો)ના આગામી બે દાયકા માટેના વૈજ્ઞાનિક કાર્યક્રમોની રૂપરેખા નક્કી કરવામાં આવી છે. વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીની અધ્યક્ષતામાં કેન્દ્રીય કેબિનેટે ચાર મોટા અવકાશ મિશનને મંજૂરી આપી છે, જે અવકાશ સંશોધનને નવી ઊંચાઈઓ પર લઈ જશે. તે જ સમયે, દેશના પ્રથમ માનવયુક્ત અવકાશ મિશન ગગનયાનનું બજેટ બમણું કરવામાં આવ્યું છે. જે ચાર મિશનને મંજૂરી આપવામાં આવી છે તેમાં ચંદ્રયાન-4, વિનસ ઓર્બિટર મિશન (ટઘખ), ઇન્ડિયન સ્પેસ સ્ટેશન (ઇઅજ-1) અને રિયુઝેબલ નેક્સ્ટ જનરેશન લોન્ચ વ્હીકલ (ગૠકટ)નો સમાવેશ થાય છે.
ચંદ્રયાન-4 મિશનનો ઉદ્દેશ્ય ચંદ્ર પર સફળતાપૂર્વક ઉતરાણ કર્યા બાદ અને ત્યાંથી સેમ્પલ લઈને પૃથ્વી પર સલામતીથી પાછા ફરવાનો છે. આ સાથે આમાં જરૂરી ટેકનોલોજી વિકસાવવી, ચંદ્ર પરથી લાવવામાં આવેલા નમૂનાઓનું નિદર્શન અને વિશ્લેષણ કરવાનો પણ સમાવેશ થાય છે. આ મિશન વર્ષ 2040 માં ચંદ્ર પર માનવ મિશન મોકલવાનો પાયો નાખશે અને મૂળભૂત તકનીકી ક્ષમતાઓ વિકસાવશે. કેન્દ્ર સરકારે મિશન માટે 2104 કરોડ રૂપિયા મંજૂર કર્યા છે, જેમાં 36 મહિનાની સમય મર્યાદા નક્કી કરવામાં આવી છે. આ દરમિયાન, અવકાશમાં ડોકીંગ, અનડોકિંગ, ચંદ્ર પર ઉતરાણ, ચંદ્ર પર નમૂનાઓ એકત્રિત કરવા, ચંદ્રની સપાટીથી ફરીથી ઉડવું અને તેની નીચલી ભ્રમણકક્ષામાં પહોંચવું અને પૃથ્વી પર સુરક્ષિત પાછા ફરવા સહિત ઘણા પડકારોને દૂર કરવા પડશે.
કેન્દ્ર સરકારે વિનસ ઓર્બિટર મિશન (ટઘખ)ને પણ મંજૂરી આપી દીધી છે. ચંદ્ર અને મંગળ પર મિશન મોકલનાર ઈસરો હવે તેનું પહેલું મિશન પૃથ્વીની સૌથી નજીકના ગ્રહ પર મોકલશે. સરકારે આ માટે 1236 કરોડ રૂપિયા ફાળવ્યા છે. યોજના અનુસાર આ મિશન માર્ચ 2028 સુધીમાં લોન્ચ કરવામાં આવશે. એવું માનવામાં આવે છે કે શુક્રની રચના પૃથ્વીની સમાન પરિસ્થિતિઓમાં થઈ હતી. તેથી વૈજ્ઞાનિકો સમજવાનો પ્રયત્ન કરશે કે ગ્રહોનું વાતાવરણ કેવી રીતે વિકસિત થઈ શકે છે. આ મિશન શુક્રની પરિક્રમા કરશે અને તેની સપાટી, ઉપ-સપાટી અને વાતાવરણીય પ્રક્રિયાઓ વિશે માહિતી આપશે. વિજ્ઞાનીઓ શુક્રના વાતાવરણ પર સૂર્યની અસરોને સમજવાનો પણ પ્રયાસ કરશે.
ગગનયાન મિશનનો વ્યાપ વિસ્તારતા કેન્દ્ર સરકારે નજીકના અવકાશમાં સતત માનવ મિશન મોકલવા માટે ભારતીય અવકાશ કેન્દ્રના પ્રથમ એકમ (ઇઅજ-1)ને પણ મંજૂરી આપી છે. તેનો ઉદ્દેશ્ય વર્ષ 2035 સુધીમાં સંપૂર્ણ કાર્યરત સ્પેસ સ્ટેશનની સ્થાપના માટે પાયો નાખવાનો છે. તે માનવ અવકાશ મિશન ગગનયાનને પણ સમર્થન આપશે. મિશન માટે 20 હજાર 193 કરોડ રૂપિયાની રકમ મંજૂર કરવામાં આવી છે. આ અંતર્ગત ડિસેમ્બર 2028 સુધીમાં ગગનયાન સહિત કુલ આઠ મિશન પૂર્ણ કરીને સ્પેસ સેન્ટરનું પ્રથમ યુનિટ તૈયાર થઈ જશે. ઈન્ડિયન સ્પેસ સ્ટેશન માઇક્રોગ્રેવિટીમાં સંશોધનોને પ્રોત્સાહન આપશે અને ઉચ્ચ ટેકનોલોજી ક્ષેત્રે મોટા પાયે રોજગારીની તકો ઉભી કરશે.
કેબિનેટે ફરીથી વાપરી શકાય તેવા નેક્સ્ટ જનરેશન લોન્ચ વ્હીકલ ગૠકટના વિકાસને પણ મંજૂરી આપી છે. લોન્ચ ખર્ચમાં ઘટાડો કરવાની સાથે પેલોડ ક્ષમતા વધારવાના ઉદ્દેશ્ય સાથે તેને વિકસાવવામાં આવી રહી છે. ગૠકટ પાસે 30 ટનની નજીકની જગ્યા પેલોડ ક્ષમતા હશે. આ કટખ-3 રોકેટ કરતાં ત્રણ ગણું વધારે છે. તે નજીકના અવકાશમાં સતત માનવ મિશન મોકલવા તેમજ વ્યાપારી મિશન માટે ઉપયોગી થશે. સરકારે આ માટે 8240 કરોડ રૂપિયા મંજૂર કર્યા છે અને 8 વર્ષમાં રોકેટને કાર્યરત કરવાનું લક્ષ્ય નક્કી કર્યું છે
