બજેટ 2024
10 દિવસમાં, કેન્દ્રીય નાણાં પ્રધાન નિર્મલા સીતારમણ આગામી નાણાકીય વર્ષ માટે વચગાળાનું કેન્દ્રીય બજેટ 2024 રજૂ કરશે. આ ચૂંટણીનું વર્ષ હોવાથી – અને સામાન્ય ચૂંટણીને મહિનાઓ બાકી છે – 1 ફેબ્રુઆરીએ પૂર્ણ બજેટ રજૂ કરવામાં આવશે નહીં. વચગાળાના બજેટમાં કોઈ મોટા નીતિગત ફેરફારોનો સમાવેશ થતો નથી, અને યોગ્ય નાણાકીય દસ્તાવેજ રજૂ કરવામાં આવશે. ચૂંટણી પરિણામો જાહેર થાય છે. કેન્દ્રીય બજેટ ઘણા વર્ષોથી ફેબ્રુઆરીના પ્રથમ દિવસે રજૂ કરવામાં આવે છે, પરંતુ અગાઉ, બજેટની રજૂઆત 28 ફેબ્રુઆરી (અથવા લીપ વર્ષમાં 29) ની આસપાસ કરવામાં આવતી હતી. જાણો શા માટે તારીખ બદલાઈ.
બજેટ રજૂ કરવાની તારીખ ક્યારે બદલાઈ?
2017માં જ્યારે અરુણ જેટલી નાણામંત્રી હતા ત્યારે આ રિવાજમાં ફેરફાર કરવામાં આવ્યો હતો. રોગચાળા દરમિયાન પણ આ પ્રથા ચાલુ રહી અને 2021માં 1 ફેબ્રુઆરીએ બજેટ રજૂ કરવામાં આવ્યું. સંસદના બજેટ સત્ર દરમિયાન બજેટ રજૂ કરવામાં આવે છે, જે પરંપરાગત રીતે બે ભાગમાં યોજાય છે. પ્રથમ ભાગ સામાન્ય રીતે 31 જાન્યુઆરીથી શરૂ થાય છે.
બજેટ રજૂ કરવાની તારીખ કેમ બદલાઈ?
સરકારે દલીલ કરી હતી કે તારીખ બદલવાથી તેને આગામી નાણાકીય વર્ષ માટે નવી નીતિઓ અને ફેરફારોની તૈયારી કરવા માટે વધુ સમય મળશે, જે 1 એપ્રિલથી શરૂ થાય છે. ફેબ્રુઆરીના છેલ્લા કામકાજના દિવસે કેન્દ્રીય બજેટનું અનાવરણ કરવાની સામાન્ય પ્રથાએ સમગ્ર પ્રક્રિયામાં વિલંબ કર્યો કારણ કે તે ખરેખર નવા નાણાકીય વર્ષની શરૂઆત કરતાં ઘણું આગળ પસાર થયું હતું.
ભારતના બજેટના નિર્માણ પાછળ શું છે?
તારીખમાં ફેરફાર સામે સુપ્રીમ કોર્ટમાં અરજી દાખલ કરવામાં આવી હતી, પરંતુ કોર્ટે તેને ફગાવી દીધી હતી. અરજદાર, એમએલ શર્મા નામના વકીલે દલીલ કરી હતી કે કેન્દ્ર લોકપ્રિય ખર્ચના વચનો સાથે ચૂંટણીના પરિણામોને પ્રભાવિત કરવાનો પ્રયાસ કરી શકે છે. પરંતુ કોર્ટે આજે કહ્યું હતું કે કેન્દ્રીય બજેટને “રાજ્યો સાથે કોઈ લેવાદેવા નથી” અને ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે રાજ્યોમાં ચૂંટણીઓ એટલી વાર યોજાય છે કે તેઓ કેન્દ્રના કામમાં અવરોધ ન લાવી શકે. એ પણ નોંધનીય છે કે કેન્દ્રીય બજેટ 1999 સુધી ફેબ્રુઆરીના છેલ્લા કામકાજના દિવસે સાંજે 5 વાગ્યે રજૂ કરવામાં આવતું હતું, આ પ્રથા અંગ્રેજોના સમયથી ચાલુ હતી. 1999માં તત્કાલિન નાણામંત્રી યશવંત સિંહાએ સમય બદલીને સવારે 11 વાગ્યાનો કર્યો હતો.
