ડૉક્ટરો કહે છે કે બાળપણમાં હોર્મોનલ ફેરફારો બાળપણની સ્થૂળતા, ખોરાકમાં રસાયણો અને હોર્મોન્સના સંપર્કમાં અને નબળા આહાર જેવા પરિબળોને કારણે થઈ શકે છે.
અનિતાની પુત્રી માત્ર એક વર્ષની હતી તે હજુ પણ ડાયપરમાં હતી, હજુ પણ તેણીના પ્રથમ શબ્દો રચે છે – જ્યારે તેણીને પ્રથમ માસિક સ્રાવ શરૂ થયો હતો. ત્યારે “તે અચાનક થયું, અને પછી બંધ થઈ ગયું. પરંતુ જ્યારે તે 2 વર્ષની થઈ, ત્યારે ફરીથી સ્પોટિંગ શરૂ થયું અને તરત જ, અમે અન્ય અણધાર્યા ફેરફારો જોયા ત્યારે તેના અંડરઆર્મ્સ અને અન્ય વિસ્તારોમાં પણ વાળ વધવા લાગ્યા. આ ઉપરાંત છાતી પર વાળ ઉગવા લાગ્યા, “અનીતા યાદ કરે છે. દંપતી માટે તે ભય, મૂંઝવણ અને જવાબોની સતત શોધથી ભરેલી મુસાફરીની શરૂઆત હતી.
તેમજ તેમણે ઘણા બાળરોગના એન્ડોક્રિનોલોજિસ્ટની સલાહ લીધી, જેમણે કેન્સર અને ગાંઠની શક્યતાને દૂર કરવા માટે અસંખ્ય પરીક્ષણો અને સ્ક્રીનીંગ કર્યા. તેમજ પુણેની જહાંગીર હોસ્પિટલના પીડિયાટ્રિક એન્ડોક્રિનોલોજિસ્ટ આખરે અનિતાની પુત્રીને અકાળ તરુણાવસ્થાનું નિદાન કર્યું, એવી સ્થિતિ જેમાં શરીર સામાન્ય કરતાં ઘણું વહેલું તરુણાવસ્થા શરૂ કરે છે.
અકાળ તરુણાવસ્થા શું છે?
તે ત્યારે થાય છે જ્યારે છોકરીઓમાં 8 વર્ષની ઉંમર પહેલાં અથવા છોકરાઓમાં 9 વર્ષની ઉંમર પહેલાં તરુણાવસ્થા શરૂ થાય છે. જ્યારે કેટલાક કિસ્સાઓ ગાંઠો જેવી ગંભીર સ્થિતિઓથી પરિણમે છે, મોટા ભાગના આઇડિયોપેથિક (કોઈ ઓળખી શકાય તેવા કારણ વિના) અને સારવાર યોગ્ય છે. તેમજ અનિતાને રાહત હતી કે તેની પુત્રીની અકાળ તરુણાવસ્થા ગાંઠને કારણે નથી. તે કહે છે, “તમામ પરીક્ષણો સામાન્ય હતા, જેમાં હાડકાના કેન્સરને નકારી કાઢવામાં આવ્યું હતું,” પરંતુ એક હોર્મોન પરીક્ષણથી જાણવા મળ્યું કે તેનું ગર્ભાશય આટલી નાની ઉંમરે જ વિકસિત થઈ ગયું હતું.
હોર્મોન-બ્લૉકિંગ દવાઓ કે જે તરુણાવસ્થાની શરૂઆતમાં વિલંબ કરે છે. ડૉક્ટર કહે છે કે,”માસિક અથવા ત્રિમાસિક ઇન્જેક્શન દ્વારા આપવામાં આવતી દવા, અકાળ તરુણાવસ્થાને ટ્રિગર કરવા માટે જવાબદાર હોર્મોન્સને દબાવી દે છે.” અને સમજાવે છે કે અકાળ તરુણાવસ્થાના કેસો માત્ર આંકડાકીય વિસંગતતા કરતાં વધુ છે. તેઓએ છેલ્લાં 2 દાયકામાં રેફરલ્સમાં નોંધપાત્ર વધારો જોયો છે, છેલ્લાં કેટલાંક વર્ષોમાં કેસોમાં 5%નો વધારો થયો છે. તેમજ “ઘણી છોકરીઓને હવે અકાળ તરુણાવસ્થા માટે સંદર્ભિત કરવામાં આવે છે, ખાસ કરીને કોવિડ પછી,” તે કહે છે, “વધતી સ્થૂળતા, અંતઃસ્ત્રાવી વિક્ષેપ પાડતા રસાયણો અને મરઘાંમાં જંતુનાશકોના સંપર્ક અને હોર્મોન્સનો ઉપયોગ પણ આ માટે જવાબદાર પરિબળ છે.”
વજન વધારવું લાલ ધ્વજ બની શકે છે. મુંબઈના પીડિયાટ્રિક એન્ડોક્રિનોલોજીના કન્સલ્ટન્ટ, પણ તેમની પ્રેક્ટિસમાં આ ખતરનાક વલણ નોંધ્યું છે. તેમજ તે ગુજરાતની એક નાની છોકરીની વાર્તા શેર કરે છે. ડોક્ટર કહે છે કે, “જ્યારે તેણીના માતા-પિતા તેણીને મને મળવા લાવ્યા ત્યારે તે માત્ર 7 વર્ષની હતી.” તેઓ તેના સ્તન વિકાસ અંગે ચિંતિત હતા. તે એક વર્ષ અગાઉ શરૂ થઈ ગયું હતું, જેનો અર્થ છે કે જ્યારે તે માત્ર 6 વર્ષની હતી. જ્યારે તે શરૂ થયું.”
મગજના MRI સહિત વ્યાપક પરીક્ષણો છતાં, કોઈ સ્પષ્ટ કારણ મળ્યું નથી. બાળક તેની સગર્ભાવસ્થાની ઉંમર માટે નાનું હતું, તેમજ તેનું વજન માત્ર 2.1 કિલો હતું, અને જ્યાં સુધી તેણીએ સારવાર લીધી ત્યાં સુધીમાં તેનું વજન વધી ગયું હતું. “નાના જન્મેલા બાળકો મોટાભાગે ઝડપથી વૃદ્ધિ પામે છે, અને જો તેઓ બાળપણમાં વજનમાં વધારો કરે છે, તો તે તેમને વહેલી, ઝડપી તરુણાવસ્થા તરફ ધકેલી શકે છે,” આ દરમિયાન ડોકટર સમજાવે છે. આ છોકરીના કિસ્સામાં, તેણીની હાડકાની ઉંમર – વૃદ્ધિની સંભાવનાનું મૂલ્યાંકન કરવા માટે વપરાતું માપ – પહેલેથી જ 10.5 વર્ષનું હતું, જે સૂચવે છે કે તેણી અપેક્ષા કરતાં વહેલા વધવાનું બંધ કરી શકે છે. આ ઉપરાંત “સારવાર વિના, તેણી કદાચ પુખ્ત વયની સંભવિત ઊંચાઈ કરતાં ઓછી રહી ગઈ હોત.” અપોલો ક્રેડલ અને ચિલ્ડ્રન્સ હોસ્પિટલ, દિલ્હીના નિયોનેટોલોજી અને પિડિયાટ્રિક્સના કન્સલ્ટન્ટ ડૉક્ટર જાવા કહે છે કે જીવનશૈલી અને આહાર તરુણાવસ્થાની શરૂઆતમાં મોટી ભૂમિકા ભજવે છે. “છેલ્લા બે દાયકાઓમાં, અમે તરુણાવસ્થાની સરેરાશ ઉંમરમાં ઘટાડો જોયો છે, અને આમાંના મોટા ભાગનું કારણ આપણા આહારમાં ફેરફારને આભારી હોઈ શકે છે. તેમજ વધુ પ્રોસેસ્ડ ખોરાક, વધુ ચરબી અને કાર્બોહાઈડ્રેટ્સ, ઉમેરણો પર ઓછું અથવા કોઈ નિયમન નથી, ” તે કહે છે.
આધુનિક, બેઠાડુ જીવનશૈલી પણ દોષિત છે. “બાળકો સ્ક્રીનની સામે વધુ સમય અને બહાર રમવામાં ઓછો સમય વિતાવે છે. તેમજ વધુ પડતી સ્ક્રીનના સંપર્કમાં આવવાથી હોર્મોનલ ફેરફારો, આહાર સાથે સંયોજિત જેમાં ઘણીવાર હોર્મોન-ઉપચારિત મરઘાં અને દૂધનો સમાવેશ થાય છે, ત્યારે આ ઘટનામાં ફાળો આપે છે.” પરંતુ આશા છે. “અમે જીવનશૈલીમાં ફેરફાર કરીને વધુ કુદરતી આહાર તરફ સ્વિચ કરીને અને નિયમિત શારીરિક પ્રવૃત્તિને પ્રોત્સાહિત કરીને કેટલીક છોકરીઓમાં અકાળ તરુણાવસ્થાને ઉલટાવવામાં સફળ થયા છીએ.”
સરિતા જેવા માતા-પિતા માટે, જેમની 8 વર્ષની પુત્રીએ વિકાસના પ્રારંભિક સંકેતો દર્શાવ્યા હતા, યોગ્ય તબીબી હસ્તક્ષેપથી મોટો ફરક પડ્યો. “મેં તેના સ્તનોનો વિકાસ જોયો હતો, અને મને ચિંતા હતી કે તે બહુ જલ્દી વધવાનું બંધ કરી દેશે. ડૉક્ટરે મને ચેતવણી આપી હતી કે મારી દીકરીને 6 મહિનાની અંદર પ્રથમ વખત માસિક આવી શકે છે.” તેમજ સદનસીબે, સરિતાની પુત્રીએ સારવારને સારો પ્રતિસાદ આપ્યો અને તેની વૃદ્ધિ ફરી શરૂ થઈ. આ દરમિયાન સરિતા કહે છે કે, “તેને હજુ સુધી માસિક આવ્યુ નથી અને તેની ઉંચાઈ વધી રહી છે.”
છોકરાઓ ખૂબ ઝડપથી મોટા થાય છે
જો કે છોકરાઓમાં આ સ્થિતિ ઓછી જોવા મળે છે, તેમ છતાં તેમના વિકાસમાં પણ નોંધપાત્ર ફેરફાર જોવા મળે છે. “ભૂતકાળમાં, છોકરાઓ 16 થી 18 વર્ષની વય વચ્ચે અવાજમાં ફેરફાર અને ચહેરાના વાળની વૃદ્ધિનો અનુભવ કરતા હતા. હવે, આપણે થોડા વર્ષો પહેલા આવું થતું જોઈએ છીએ,” ડોકટરો કહે છે કે, એન્ડોક્રિનોલોજિસ્ટ અને ઇટાલીની યુનિવર્સિટી ઓફ પરમાના પ્રોફેસર, કોવિડ-19 રોગચાળા દરમિયાન તે દેશમાં અકાળ તરુણાવસ્થામાં સમાન વધારો જોવા મળ્યો હતો.” ડોક્ટરોએ એવા કિસ્સાઓ જોયા છે કે જેઓ 8 વર્ષની આસપાસ તરુણાવસ્થા શરૂ કરે છે. તેમજ તેઓ નોંધપાત્ર રીતે ઝડપથી વધે છે, જેમાં કેટલાકને થોડા મહિનામાં માસિક સ્રાવ આવે છે. જ્યારે કેટલાકને સામાન્ય બેને બદલે માત્ર 8 મહિનામાં માસિક સ્રાવ આવે છે. અઢી વર્ષ સુધી.” જોકે ચોક્કસ કારણ હજુ પણ અસ્પષ્ટ છે, ડૉક્ટરે રોગચાળા દરમિયાન વધેલા તણાવ જેવા સંભવિત પરિબળો તરફ નિર્દેશ કરે છે. તેણી કહે છે કે, “સંશોધનમાં અકાળ તરુણાવસ્થા અને વધેલા રજકણો, અંતઃસ્ત્રાવી-વિક્ષેપ પાડતા રસાયણો, હોર્મોન્સ પર આબોહવા પરિવર્તનની અસરો અને અનાજ જેવા ખોરાકમાં માયકોટોક્સિન વચ્ચેની કડીઓ પણ બહાર આવી છે,” તેણી કહે છે.
પ્રારંભિક તપાસ મહત્વપૂર્ણ છે
પુણેના બાળરોગના એન્ડોક્રિનોલોજિસ્ટ, વહેલા નિદાનના મહત્વ પર ભાર મૂકે છે. “અમે દર અઠવાડિયે અકાળ તરુણાવસ્થાના 2 થી 3 કિસ્સાઓ જોતા હોઈએ છીએ, મોટે ભાગે 8 થી 9 વર્ષની છોકરીઓમાં આપણે તેને જેટલી વહેલી તકે શોધી શકીએ, તેમજ તેમની વૃદ્ધિની સંભાવનાને જાળવી રાખવી અને અકાળ પરિપક્વતાની મનોવૈજ્ઞાનિક અસરોનો સામનો કરવો વધુ સારું છે.” તેમને મદદ કરવાની તકો વધુ સારી છે,” તેણી કહે છે. “માતા-પિતાએ સજાગ રહેવાની જરૂર છે. અકાળે સ્તનનો વિકાસ, ઝડપી વૃદ્ધિ અથવા શરીરના વાળ જેવા લક્ષણોને કારણે બાળરોગના એન્ડોક્રિનોલોજિસ્ટની મુલાકાત લેવી જોઈએ.”
ઓળખને સુરક્ષિત રાખવા માટે નામ બદલવામાં આવ્યા છે.
અસ્વીકરણ : અહીં આપેલી માહિતી માત્ર ધારણાઓ અને માહિતી પર આધારિત છે. અત્રે એ ઉલ્લેખ કરવો જરૂરી છે કે અબતક મીડિયા કોઈપણ માહિતીનું સમર્થન કે પુષ્ટિ કરતું નથી. કોઈપણ માહિતી અથવા માન્યતાને અમલમાં મૂકતા પહેલા, સંબંધિત નિષ્ણાતની સલાહ લો.
