દુનીયામાં જુજ એવી તાજુલ મસ્જીદના નિર્માણ મહિલા શાસક દ્વારા અને તેમા મહિલાઓની ઈબાદતની વ્યવસ્થાથી ભોપાલની મસ્જીદ અલગ ગણાય
રાજકોટ જિલ્લા ભાજપ લઘુમતી મોરચાના પ્રમુખ અલ્લાઉદ્દીન ફોગ ની યાદીમાં જણાવ્યા મુજબ દિલ્હીની પ્રસિદ્ધ જામા મસ્જિદ બાદ ભોપાલ ની તાજ-ઉલ-મસ્જિદ 300 વર્ષોથી ભારતની સૌથી મોટી મસ્જિદ બની રહી. ભારતની અને એશિયાની સૌથી મોટી મસ્જિદમાં ની એક હોવાને કારણે, તાજ-ઉલ-મસ્જિદ મહિલા સશક્તિકરણના પ્રતીક તરીકે પ્રદર્શિત કરવા ઉપરાંત સાંપ્રદાયિક સંવાદિતા જાળવવામાં તેની ભૂમિકા અને મહત્વ દર્શાવે છે.
કોવિડ-19 રોગચાળા દરમિયાન મસ્જિદનો રસીકરણ કેન્દ્ર તરીકે ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો છે. આ મસ્જિદ મહિલા સશક્તિકરણની યાદ અપાવે છે. આ ભવ્ય બાંધકામની શરૂઆત એક મહિલા નવાબ શાહજહાં બેગમ દ્વારા કરવામાં આવી હતી.
શાહજહાં બેગમ જે મધ્ય ભારતમાં ભોપાલની ઇસ્લામિક રજવાડા પર બે સમયગાળા માટે શાસક હતા. 1844 થી 60 અને 1868 થી 1901. જ્યારે તે સગીર હતા, ત્યારે તેની માતા સિકંદર ભોપાલની બેગમ’ કારભારી તરીકે સેવા આપતા તેના પછી 1901 માં મૃત્યુ પામ્યા પછી, મસ્જિદનું નિર્માણ તેમની પુત્રી સુલતાન જહાં બેગમ દ્વારા ચાલુ રાખ્યું. તે 1901 થી 1926 ની વચ્ચે ભોપાલની શાસક બેગમ હતા. મસ્જિદનું એક રસપ્રદ પાસું છે ’ઝનાના’ (મહિલાઓની ગેલેરી) જે મહિલાઓને પ્રાર્થના કરવા માટે બનાવવામાં આવી છે.
એક અલગ મહિલા ગેલેરીનું નિર્માણ મસ્જિદમાં એક અસાધારણ લક્ષણ હતું કારણ કે તે સમયગાળામાં, સ્ત્રીઓ ઘરેથી ઇબાદત કરતી હતી (મોટાભાગની સ્ત્રીઓ હજુ પણ કરે છે) અને ભાગ્યે જ પ્રાર્થના માટે મસ્જિદની મુલાકાત લેતી હતા. એક મહિલા નવાબ દ્વારા મહિલાઓ માટે અલગ જગ્યા સાથે બાંધવામાં આવેલી મસ્જિદ તત્કાલીન ભોપાલમાં મહિલા સશક્તિકરણના સ્તરની વાત કરે છે.
તાજ-ઉલ-મસ્જિદમાં, ઉપરના માળનો ઉપયોગ નમાઝ અદા કરવા માટે થાય છે, જ્યારે ભોપાલની સરકારી મેડિકલ કોલેજની બાજુમાં મસ્જિદ આવેલી હોવાથી, ભોંયતળિયે દુકાનો- ખાસ કરીને ડોક્ટરનું ક્લિનિક, લેબોરેટરી, દવાઓની દુકાનો વગેરે આવેલ છે. આજે મસ્જિદ સંકુલમાં મોટાભાગની દુકાનો બિન-મુસ્લિમોની માલિકીની અથવા ભાડે આપેલી છે.
સાંપ્રદાયિક સૌહાર્દનું શ્રેષ્ઠ પાસું મગરીબ અઝાન દરમિયાન સાંજે અમલમાં આવે છે, જ્યારે મુસ્લિમ દુકાનના માલિકો દુકાનોને દિયા/અગરબત્તીથી પ્રગટાવે છે અને હિન્દુ દુકાનદારો એક સાથે આરતી/પૂજા કરે છે. બિન-મુસ્લિમો દ્વારા સમાજના કલ્યાણ માટે ઉપયોગમાં લેવાતું મસ્જિદ સંકુલ એ ભારતની સુંદર સમન્વયાત્મક સંસ્કૃતિનું ઝળહળતું ઉદાહરણ છે. શાહજહાં બેગમ અન્ય મહિલાઓ માટે જગ્યા સાથે મસ્જિદ બાંધવામાં સક્ષમ હતા કારણ કે તે સશક્ત હતા. ભારતની મહિલાઓ, ખાસ કરીને મુસ્લિમ મહિલાઓ માટે, પ્રગતિશીલ વિશ્વમાં તેમની યોગ્ય જગ્યાનો દાવો કરવા ઉપરાંત, તેમની પ્રતિભા દર્શાવવાનો અને સમાજ/દેશની સુધારણા માટે કામ કરવાનો સમય આવી ગયો છે.
