કોંગ્રેસ અને સેનાનું સાથે બેસવું લોકશાહીની પરિપક્વતા?
બે વિરોધી વિચારધારાવાળી પાર્ટીઓને સાથે બેસાડનારા શરદ પવારે દેશના રાજકારણને નવી દિશા આપી ઉઘ્ધવ સરકાર પાંચ વર્ષ પૂર્ણ કરશે જેનો શ્રેય અને બાળમરણ થશે તેનો અપજશ પવારના શિરે લાગશે
દેશના રાજકારણના એપી સેન્ટર ગણાતા મહારાષ્ટ્રમાં છેલ્લા એક માસથી રાજકીય ખેંચતાણ પર ગઇકાલ સાંજે એક અલ્પવિરામ મુકાયુ છે. ગત શનિવારે સવારે એકા એક ભાજપની ફડણવીશ સરકારની શપથ વિધીથી ગરમાયેલું રાજકીય વાતાવરણ ગઇકાલે બપોરે મુખ્યમત્રી દેવેન્દ્ર ફડણવીશના રાજીનામાથી થોડું ઠંડુ પડયું છે. ગઇકાલ સાંજે શિવસેના, કોંગ્રેસ અને એનસીપીના બનેલા ગઠ્ઠબંધનનું મહારાષ્ટ્ર વિકાસ આધાડીએ શિવસેના સુપ્રિમો ઉઘ્ધવ ઠાકરેને નેતા તરીકે ચુંટાયા હતા. જે બાદ ઉઘ્ધવ ઠાકરેએ સરકાર રચવા રાજયપાલ પાસે દાર્વો કર્યો હતો. રાજયપાલે આવતીકાલે ઉઘ્ધવ ઠાકરેને કાલે સાંજે શપથવિધી માટે આમંત્રિત કર્યા છે. રાતોરાત ફડણવીશ સરકારની રચનાથી પતન સુધીના ધટનાક્રમમાં ખંધા રાજકારણી ગણાતા એનસીપીના વડા શરદ પવારની ભૂમિકા ‘સુપ્રિમો’ તરીકે રહેવા પામી હતી. જેથી નવી રચાનારી ઉઘ્ધવ સરકારમાં પણ શરદ પવારના આશીર્વાદ જ મહત્વ પૂર્ણ રહેનારા છે.
આઝાદીકાળજી દેશના રાજકારણમાં વિરોધી વિચારધારા રાજકીય પક્ષોએ હંમેશા એકબીજાથી આભળછેટ રાખી છે આવી વિરોધી વિચારધારા વાળા પક્ષોના નેતાઓ એકબીજાને સાથે બેસવાનું તો ઠીક પરંતુ પોતાની વિચારધારાને નુકશાન પહોચવાના ભયથી એકબીજાને મળવાથી પણ દુર રહેતા ગણાતા મહારાષ્ટ્રમાં ભાજપને સત્તાથી દુર રાખવા બે વિરોધી વિચારધારાધરાવતા શિવસેના અને કોંગ્રેસએ સાથે મળીને ગઠ્ઠબંધનની રચના કરી છે. આ ગઠ્ઠબંધનના નેતા તરીકે ઉઘ્ધવ ઠાકરે આવતીકાલે મહારાષ્ટ્રના મુખ્યમંત્રી તરીકે ધુરા સંભાળનારા છે. જયારે આ બે વિરોધી પક્ષોને સાથે બેસાડનારા શરદ પવારની ભુમિકા મહત્વ પૂર્ણ થઇ છે. મહારાષ્ટ્રમાં ઉઘ્ધવ સરકાર પાંચ વર્ષ પૂર્ણ કરશે તો દેશના રાજકારણમાંથી રાજકીય છુત અછુત દુર થશે જો આ સરકાર ટકશે નહી તો રાજકારણમાં ખુલેલી નવી દિશાનું બાળમરણ નિશ્ર્ચિત બનશે.
એનસીપીના પ્રમુખ શરદ પવાર મહારાષ્ટ્રના રાજકારણમાં આ નિષ્ણાત ખેલાડીનું નામ હાલમાં દેશભરમાં ગાજી રહ્યું છે. ભાજપના ‘ચાણક્ય’ ગણાતા નેતાઓને મહારાષ્ટ્રના રાજકારણમાં આ ૭૯ વર્ષીય નેતાએ ભારે પછડાટ આપી છે. પવારના ભત્રીજાને ‘ઘરે પાછો ફરતા’ ભાજપ દ્વારા તૈયાર કરેલું સમીકરણ દિવસો પછી મહારાષ્ટ્રનાં મુખ્યમંત્રી દેવેન્દ્ર ફડણવીસને રાજીનામું આપવાની ફરજ પડી હતી. ગઈકાલે જ્યારે ઉદ્ધવ ઠાકરે ગઠબંધનના નેતા તરીકે પસંદ કરવામાં આવી રહ્યા હતા ત્યારે હોટલની બહારના લોકો મહારાષ્ટ્રમાં એક ટાઇગર, શરદ પવાર જેવા નારા લગાવતા જોવા મળ્યા હતા. આ રાજકીય પલટાની અસર એ હતી કે મહારાષ્ટ્રમાં ફરીથી સત્તા મેળવવાનું સપનું જોતા ભાજપને મોટો ફટકો પડ્યો અને હવે ત્રણ વિરોધી પક્ષો મળીને સરકાર રચવા જઈ રહ્યા છે. શિવસેના નેતા ઉદ્ધવ ઠાકરે મહારાષ્ટ્રના આગામી મુખ્ય પ્રધાન હશે. વિધાનસભાની ચૂંટણીમાં પોતાની મહેનતના જોરે પવારે એનસીપીને મજબૂત સ્થિતિમાં ટકાવી રાખવા લડત આપી હતી. જો કે, તેના પ્રયત્નોને ફટકો પડ્યો જ્યારે ભત્રીજાએ પરિવાર સાથે બળવો કર્યો અને ૨૩ નવેમ્બરની સવારે ભાજપ સાથે મળીને સરકાર બનાવી હતી.
પવારની રણનીતિનું પરિણામે આ ભાજપ્ની દેવેન્દ્ર ફડણવીસ સરકાર માત્ર ૮૦ કલાક માટે અસ્તિત્વમાં રહેવા પામી હતી. પવારે કુટુંબના દબાણમાં તેમના ભત્રીજા અજિતને ઘરે પરત ફરવા જ નહીં પણ રાજીનામું પણ અપાવ્યું હતું. જોકે, અજીતે રાજીનામાના કારણોને અંગત કારણો ગણાવ્યા છે. ભાજપમાં હંગામો થયો હતો. બીજી તરફ, ફ્લોર ટેસ્ટ અંગે સુપ્રીમ કોર્ટનો નિર્ણય આવતાની સાથે જ ભાજપનું કેન્દ્રિય નેતૃત્વ સક્રિય થઈ ગયું હતું. બહુમતીનો અભાવ જોઈને ભાજપે ફડણવીસનું રાજીનામું આપવાનું વધુ સારું માન્યું. મહારાષ્ટ્રની ચૂંટણી પહેલા એનસીપીને એક ઝટકો લાગ્યો હતો પરંતુ શરદ પવારે પ્રચારની જવાબદારી લીધી હતી અને આખા રાજ્યનો પ્રવાસ કર્યો હતો. તેમના પ્રયત્નોનું પરિણામ આવ્યું અને પાર્ટીએ ૨૮૮ સદસ્યના ગૃહમાં ૫૪ બેઠકો જીતી હતી. જે ૨૦૧૪ કરતા ૧૩ બેઠકો વધારે હતી. શરદ પવાર રાજ્યમાં સરકાર બનાવવા અને ભાજપને સત્તાથી દૂર રાખવામાં કનેક્ટિંગ ફોર્સ તરીકે ઉભર્યા હતા.
૫૨ વર્ષની રાજકીય કારકીર્દિમાં શરદ પવાર સંરક્ષણ મંત્રી લોકસભાના વિપક્ષી નેતા અને ત્રણ વખત મહારાષ્ટ્રના મુખ્ય પ્રધાન રહી ચૂક્યા છે. શરદ પવાર મહારાષ્ટ્ર વિધાનસભા અને લોકસભા માટે સાત વખત ચૂંટાયા છે. તેઓ ૨૭ વર્ષની વયે પ્રથમ વખત ધારાસભ્ય બન્યા અને ૩૮ વર્ષની વયે કોંગ્રેસની સરકાર પડી. ત્યારે ૧૯૭૮માં જ્યારે વસંતદાદા પાટિલની સરકાર છોડી દીધી અને જનતા પાર્ટી સાથે સરકાર બનાવી ત્યારે ખ્યાતિ મેળવી. તે સમયે તેઓ માત્ર ૩૮ વર્ષના હતા અને તે મહારાષ્ટ્રના સૌથી યુવા મુખ્યમંત્રી બન્યા હતા. શરદ પવાર જૂન ૧૯૮૮ થી જૂન ૧૯૯૧ અને માર્ચ ૧૯૯૩ થી માર્ચ ૧૯૯૫ સુધી મુખ્ય પ્રધાન હતા. તેમણે જૂન ૧૯૯૧ અને માર્ચ ૧૯૯૩ દરમિયાન દેશના સંરક્ષણ મંત્રી તરીકે પણ કાર્ય કર્યું હતું.
૧૯૯૯ માં, કોંગ્રેસ અધ્યક્ષ સોનિયા ગાંધીના વિદેશી મૂળના મુદ્દાને ઉઠાવતા, તેમણે અલગ થઈને એનસીપીની સ્થાપના કરી. ૧૯૯૯ માં મહારાષ્ટ્ર વિધાનસભાની ચૂંટણીઓ પછી કોંગ્રેસ અને એનસીપી એક સાથે મળીને રાજ્ય સરકારની રચના કરી હતી. શરદ પવાર મનમોહન સિંઘની સરકારમાં દેશના કૃષિ મંત્રી બન્યા અને સતત ૧૦ વર્ષ સુધી આ પદ સંભાળ્યું હતું. તેઓ એવા નેતાઓમાં છે જેમને વિચારધારા સિવાયના તમામ પક્ષોમાં પણ માન મળે છે. એનસીપી પર ઘણી વખત પરિવારવાદ વધારો કરવાનો આરોપ લાગી ચૂકયો છે. તેમની પુત્રી સુપ્રિયા સુલે બારામતીથી ત્રણ વખત સાંસદ છે. તેમના પૌત્ર રોહિત પવાર કરજત જામખેડ બેઠક પરથી ધારાસભ્ય તરીકે ચૂંટાયા છે. રાજકારણ ઉપરાંત શરદ પવાર આંતરરાષ્ટ્રીય ક્રિકેટ કાઉન્સિલ સહિતના ક્રિકેટ સંસ્થાઓ સાથે પણ સંકળાયેલા છે.
અમિત શાહ અને શરદ પવારમાં રાજકીય વાતો નવી નથી. લોકસભાની ચૂંટણી વખતે મહારાષ્ટ્રમાં મોદી લહેરને પરાજિત કર્યા બાદ શરદ પવારે પશ્ચિમ મહારાષ્ટ્રની મહારાષ્ટ્ર વિધાનસભાની ચૂંટણીમાં ખૂબ જ સારું પુનરાગમન કર્યું હતું. વિધાનસભાની ચૂંટણીમાં એનસીપીએ કોંગ્રેસ કરતા ૧૦ બેઠકો વધારે જીતી હતી, જે તેમના માટે સંતોષકારક હતી. જો શિવસેનાના પ્રમુખ ઉદ્ધવ ઠાકરેની મહત્વાકાંક્ષાઓ માથું ઉંચુ ન કર્યું હોત તો શરદ પવાર સત્તાની દોડથી બહાર હોત.જો કે, રાજ્યના રાજકીય સંજોગો એવા બન્યા કે મધ્યસ્થીને એનસીપી-શિવસેના-કોંગ્રેસ સરકારની ભૂમિકા નિભાવવી પડી. હવે તેમનો પક્ષ પણ સત્તામાં આવી રહ્યો છે. આમ બે વિરોધી વિચારધારાવાળા પક્ષોની સો રચાનારી ઉદ્ધવ સરકારમાં શરદ પવારના આશિર્વાદ મહત્વપૂર્ણ છે. આ સરકાર પાંચ વર્ષ પૂર્ણ કરશે તો તેનો શ્રેય શરદ પવારને જશે અને બાળમરણ થશે તો તેનો અપજશ પણ પવારને શિરે લાગશે તેવું રાજકીય પંડિતોનું માનવું છે.
