- ખનીજની આયાત ઘટાડી આત્માનિર્ભર બનવા કવાયત
- ઇલેક્ટ્રિક વાહનો, ફાર્માસ્યુટિકલ્સ અને સંરક્ષણ ઉત્પાદનમાં વપરાતા લિથિયમ, નિઓબિયમ અને અન્ય દુર્લભ ખનિજો ઘરઆંગણે જ વિપુલ પ્રમાણમાં ઉપલબ્ધ કરાશે
ખનીજની આયાત ઘટાડી આતમનિર્ભર બનવા સરકારે કવાયત હાથ ધરી છે. આગામી સમયમાં પેટાળમાંથી વધુમાં વધુ ખનીજો ઉલેચવા નવી નીતિ લાગુ કરાશે. જેથી ઇલેક્ટ્રિક વાહનો, ફાર્માસ્યુટિકલ્સ અને સંરક્ષણ ઉત્પાદનમાં વપરાતા લિથિયમ, નિઓબિયમ અને અન્ય દુર્લભ ખનિજો ઘરઆંગણે જ વિપુલ પ્રમાણમાં ઉપલબ્ધ થશે.
ખાણ મંત્રાલયના સચિવ વીએલ કાંતા રાવે જણાવ્યું હતું કે કેન્દ્રએ ઉત્પાદન પ્રક્રિયાના દરેક તબક્કે પ્રોત્સાહનો આપીને દેશમાં નિર્ણાયક ખનિજોની શોધ અને પ્રક્રિયાને પ્રોત્સાહન આપવા માટે નવી નીતિ પર કામ શરૂ કર્યું છે.
રાવે જણાવ્યું હતું કે, “પોલીસીમાં એક્સ્પ્લોરેશન એક્ટિવિટી વધારવા, હરાજીમાં વધુ ખાણો લાવવા, સંશોધન અને વિકાસ અને જટિલ ખનિજોના રિસાયક્લિંગ માટે સપોર્ટનો સમાવેશ થશે.” “આ એક એન્ડ-ટુ-એન્ડ પોલિસી હશે, જેમાં પહેલાથી જ હરાજી કરવામાં આવેલ બ્લોક્સનો સમાવેશ થાય છે.”
ભારત લિથિયમ, નિઓબિયમ અને દુર્લભ પૃથ્વી તત્વો જેવા નિર્ણાયક ખનિજોની જરૂરિયાતને પહોંચી વળવા માટે આયાત પર ખૂબ આધાર રાખે છે. આ ખનિજોનો ઉપયોગ નવા યુગની તકનીકોમાં થાય છે, જેમ કે ઇલેક્ટ્રિક વાહનો, ફાર્માસ્યુટિકલ્સ અને સંરક્ષણ ઉત્પાદનમાં વપરાતા ખનિજો. દેશમાં ખનિજ ખાણકામ હાલમાં ખાણ અને ખનીજ (વિકાસ અને નિયમન) અધિનિયમ દ્વારા સંચાલિત છે. અધિકારીઓના જણાવ્યા મુજબ, કારણ કે જટિલ ખનિજોને વધુ કુશળતાની જરૂર હોય છે અને પરંપરાગત રીતે દેશમાં તેની શોધ કે કાઢવામાં આવી નથી, સરકાર માને છે કે તેને પ્રોત્સાહિત કરવા માટે વધુ સારા સપોર્ટ ફ્રેમવર્કની જરૂર છે. “આ લાભો પછીથી નિર્ણાયક ખનિજ નિષ્કર્ષણ સાથે સંકળાયેલા તમામ ઉદ્યોગો માટે નિષ્કર્ષણ અને ટેક્નોલોજી ટ્રાન્સફરમાં મદદ કરશે,” રાવે જણાવ્યું હતું.
ખાણ મંત્રાલયે નવેમ્બર 2023માં ક્રિટિકલ મિનરલ્સ ધરાવતા 20 બ્લોક્સ માટે હરાજીના પ્રથમ રાઉન્ડની શરૂઆત કરી હતી. પરંતુ તેણે આ વર્ષે માર્ચમાં આમાંના 13 બ્લોકની હરાજી રદ કરી દીધી હતી કારણ કે બે બ્લોક માટે કોઈ બિડ આવી ન હતી અને 11 બ્લોકમાંના દરેક માટે ત્રણ કરતાં ઓછી બિડર્સ આવી હતી. તે જ મહિનામાં, વધુ છ બ્લોક માટે બિડનો બીજો રાઉન્ડ મંગાવવામાં આવ્યો હતો જે સમયપત્રક મુજબ પૂર્ણ થયો હતો. સાત બ્લોકની હરાજીનો ત્રીજો રાઉન્ડ, જેના માટે પ્રથમ પ્રયાસમાં બિડ નકારી કાઢવામાં આવી હતી, હાલમાં ચાલી રહી છે.
પેટાળમાંથી ખનીજ કાઢવાની મશીનરી ધરાવતી અનેક કંપનીઓ ભારતમાં કામ કરવા તત્પર
દેશમાં નિર્ણાયક ખનિજો કાઢવા માટે ટેક્નોલોજી લાવવાના પગલાઓ અંગે ટિપ્પણી કરતા રાવે જણાવ્યું હતું કે, “કેટલીક વૈશ્વિક કંપનીઓએ ભારતમાં નિર્ણાયક ખનિજ પ્રક્રિયાના હેતુ માટે ટેકનોલોજી ટ્રાન્સફરમાં રસ દર્શાવ્યો છે.” રાવના જણાવ્યા અનુસાર, ટેક્નોલોજી ટ્રાન્સફરમાં થોડો સમય લાગશે કારણ કે આ ખાણોમાંથી મળી આવતા અયસ્કના પ્રકાર પર અભ્યાસની જરૂર છે. “એવું નથી કે જે પણ ટેક્નોલોજી સહેલાઈથી ઉપલબ્ધ છે. ખાણોમાંથી ખનિજ અયસ્કનું પરીક્ષણ કરવા માટે કંપનીઓને ખાસ ટેક્નોલોજીની જરૂર પડશે. રાવે કહ્યું, “અમે ઉદ્યોગને પહેલાથી જ કેટલાક નમૂનાઓ પ્રદાન કર્યા છે. આ નાના નમૂનાઓ સાથે ઓર બેનિફિશિયેશન અભ્યાસ હાથ ધરવામાં આવ્યો છે. કંપનીઓ જ્યારે સંશોધન માટે જશે ત્યારે વધુ નમૂના લેશે અને જરૂરી લાભકારી તકનીકને ઓળખવા માટે વધુ વ્યાપક પરીક્ષણ કરશે. “
