હિંદુ ધર્મમાં શ્રાવણ મહિનો ખૂબ જ વિશેષ હોય છે. શ્રાવણ મહિનામાં શિવભક્તો કાવડ યાત્રા કાઢીને ભગવાન શંકરના દર્શન કરવા જાય છે. આ પ્રસંગે હરિદ્વારમાં ઘણી ભીડ જોવા મળે છે. જો તમે પણ ભગવાન શિવના દર્શન કરવા માંગો છો. તો તમે ભારતના સૌથી જૂના શિવ મંદિરના દર્શન કરવા જઈ શકો છો. આ માત્ર ભગવાન શિવનું સૌથી જૂનું મંદિર નથી. પણ ભારતનું સૌથી જૂનું મંદિર પણ છે. મુંડેશ્વરી મંદિર બિહારના કૈમુર જિલ્લાના રામગઢ ગામની પનવારા ટેકરી પર લગભગ 600 ફૂટની ઉંચાઈ પર આવેલું છે. આ મંદિર તેના ઐતિહાસિક અને ધાર્મિક મહત્વ માટે પ્રખ્યાત છે અને પહાડીઓની ખીણોમાં આવેલું છે. તે મુંડેશ્વરી મંદિર તરીકે ઓળખાય છે. ચાલો જાણીએ તેના રસપ્રદ તથ્યો વિશે.
મુંડેશ્વરી મંદિરનું નિર્માણ ત્રીજી કે ચોથી સદી દરમિયાન કરવામાં આવ્યું હતું. આ મંદિરમાં ભગવાન વિષ્ણુનો વાસ છે. 7મી સદીમાં ભગવાન શિવની મૂર્તિ સ્થાપિત કરવામાં આવી હતી. આ મંદિરની આસપાસના વિસ્તારોમાં વર્ષ 625ના શિલાલેખો મળી આવ્યા છે. તે વારાણસીથી 60 કિમી દૂર છે. તે ભારતના સૌથી જૂના અને સૌથી વધુ પૂજાતા મંદિરોમાંનું એક છે. તે મુંડેશ્વરી નામના પર્વત પર સ્થિત છે. દેવી દુર્ગા અહીં મુંડેશ્વરી માતાના રૂપમાં વૈષ્ણવ સ્વરૂપમાં દેખાય છે. મુંડેશ્વરી માતા કંઈક અંશે વારાહી માતા જેવી દેખાય છે.
મંદિરમાં ભગવાન શિવના 4 મુખ પણ છે. મંદિરમાં સૂર્ય, ગણેશ અને વિષ્ણુની મૂર્તિઓ પણ છે. આ મંદિરમાં ચૈત્ર માસ દરમિયાન ભક્તો મોટી સંખ્યામાં આવે છે. પુરાતત્વવિદોએ સુરક્ષાના કારણોસર 9 મૂર્તિઓને કોલકાતા મ્યુઝિયમમાં સ્થાનાંતરિત કરી છે. આ મંદિરને તાંત્રિક પૂજાનું પ્રતિક માનવામાં આવે છે. આ મંદિરની મુખ્ય વિશેષતા સાત્વિક બાલી છે.
આર્કિટેક્ચર અને શિલ્પો
મંદિરની કોતરણી અને શિલ્પો ઉત્તરગુપ્ત કાળના છે. આ પથ્થરથી બનેલું અષ્ટકોણ મંદિર છે. મંદિરની પૂર્વ પાંખમાં દેવી મુંડેશ્વરીની ભવ્ય અને પ્રાચીન પથ્થરની મૂર્તિ આવેલી છે. માતા દેવી વારાહીના રૂપમાં વિરાજમાન છે. જેનું વાહન મહિષ છે.
મંદિરનું માળખું
મંદિરના ચાર દરવાજા છે. જેમાંથી એક બંધ છે અને એક અડધો દરવાજો છે. મંદિરની મધ્યમાં પંચમુખી શિવલિંગ સ્થાપિત છે. જેનો પથ્થર સૂર્યની સ્થિતિ અનુસાર રંગ બદલે છે. મુખ્ય મંદિરની પશ્ચિમે વિશાળ નંદીની પ્રતિમા છે. જે હજુ પણ અકબંધ છે.
રામગઢ ગામનું મહત્વ
રામગઢ ગામ માત્ર મુંડેશ્વરી મંદિર માટે જ નહીં પણ તેની સુંદરતા અને ઐતિહાસિક મહત્વ માટે પણ પ્રખ્યાત છે. આ ગામ પર્વતોની ખીણોમાં આવેલું છે. જ્યાં તળાવો અને ધોધ તેની સુંદરતામાં વધારો કરે છે. અહીં એક પ્રાચીન કિલ્લો પણ આવેલો છે. મુંડેશ્વરી મંદિર અને રામગઢ ગામ તેમની ઐતિહાસિકતા, ધાર્મિક મહત્વ અને કુદરતી સૌંદર્યને કારણે પ્રવાસીઓ અને સંશોધકો માટે મુખ્ય આકર્ષણનું કેન્દ્ર બને છે. અહીં એક ગુફા છે જેનો ઈતિહાસ ઘણો રસપ્રદ છે.
અસ્વીકરણ : અહીં આપેલી માહિતી માત્ર ધારણાઓ અને માહિતી પર આધારિત છે. અત્રે એ ઉલ્લેખ કરવો જરૂરી છે કે અબતક મીડિયા કોઈપણ માહિતીનું સમર્થન કે પુષ્ટિ કરતું નથી. કોઈપણ માહિતી અથવા માન્યતાને અમલમાં મૂકતા પહેલા, સંબંધિત નિષ્ણાતની સલાહ લો.
