- લિગ્નાઇટની ખાણમાંથી વિશ્વના સૌથી લાંબા નાગના અવશેષો મળતા જીવ વૈજ્ઞાનિકોએ સંશોધન શરૂ કર્યું
- 2005માં મળેલા અસ્મિ મગરના હોવાનું માની થયેલા સંશોધનમાં નાગરાજ વાસુકીનો ઉત્ક્રાંતિ ઈતિહાસ થયો ઉજાગર
માનવ સભ્ય સંસ્કૃતિ ની પ્રાચીન વિરાસતોને સાચવનાર મુલક તરીકે ગુજરાત અને ખાસ કરીને કચ્છમાં હજારો વર્ષ જૂની માનવ અને જીવ સંસ્કૃતિના અવશેષો ધરબાયેલા છે. ધોળાવીરા માંથી ડાયનાસોરના મળેલા અસ્મિથી વિશ્વભરમાં પ્રસિદ્ધ થયેલા ગુજરાત ની પ્રાચીન જૈવિક ધરોહરને વધુ એકવાર ઉજાગર કરતી ઘટનામાં કચ્છમાંથી મળી આવેલા વિશાળ કાય મગરના હોય એવા અવશેષોનું સંશોધન કરતા આવશે પુરાણમાં જેનો ઉલ્લેખ છે તેવા વિશાળ કાઈ વસુકી નાગ ના હોવાનું બહાર આવતા પાણોદ્રાસમગ્ર વિશ્વના જીવ વિજ્ઞાનિકો માટે સંશોધનનો વિષય બન્યો છે
કચ્છના પાણોદ્રા માંથી 2005 માં મળી આવેલી અસ્મિ વિશાળ કાઈ મગર હોવાનું માનવામાં આવતું હતું પરંતુ તાજેતરમાં થયેલા સંશોધનમાં આ અસ્મિ હાડપિંજર પુરાણોમાં જેનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે તેવા નાગરાજ વસુકી નું હોવાનું બહાર આવ્યું છે. પાણોદ્રા માંથી મળી આવેલી અસ્મિ નું સંશોધન દરમિયાન આઇઆઇટી રૂરકી ના વૈજ્ઞાનિકોએ શોધી કાઢ્યું છે કે આ અસ્મિ વસુકી નામના વિશાળ કાઈ સાપ નું હોવાનું સાબિત થયું છે આ સંશોધનથી ઉત્ક્રાંતિ પ્રક્રિયા ના અભ્યાસ માટે માહિતીનો જેકપોટ સાબિત થશે
ખંડીય પરિવર્તન અને ઘણી પ્રજાતિઓ, ખાસ કરીને સરિસૃપની ઉત્પત્તિ સાથે ભારતની મહત્વપૂર્ણ કડી, રહી છે. ઈંઈંઝ-રુરકીના પૃથ્વી વિજ્ઞાન વિભાગના અધ્યક્ષ પ્રોફેસર સુનિલ બાજપાઈના જણાવ્યા અનુસાર, 11ળ (36રિ)ં અને 15ળ (49.22રિ)ં વચ્ચેનોવસુકી પ્રજાતિનો સર્પ હવે લુપ્ત થઈ ગયેલા દુનિયાના તમામ સર્પોમાં સૌથી લાંબા હોવાનું માનવામાં આવતું હતું એક સમયે કોલંબિયામાં રહેતો હતો. અભ્યાસમાં જાણવા મળ્યું છે કે ’ વાસુકી પ્રજાતિ સૌથી નજીકના સંબંધીઓ ટાઇટેનોબોઆ અને અજગર છે. સંશોધકોએ જણાવ્યું હતું કે સાપના પૌરાણિક રાજાના નામ પરથી ’વાસુકી ઇન્ડિકસ’નું મોટું કદ સામાન્ય રીતે શિવની ગરદનની આસપાસ દર્શાવવામાં આવ્યું હતું અને તેના શોધના સંદર્ભમાં, તેને એનાકોન્ડા જેવો ધીમી ગતિએ ચાલતો, ઓચિંતો હુમલો કરનાર શિકારી બનાવ્યો હશે.
ભારતના ગરમ સમયગાળાનો સૌથી મોટો જાણીતો સાપ ઇન્ટરકોન્ટિનેન્ટલ ગોંડવાના વંશ માં વસુકી અસ્તિત્વ હોવાનું સૂચવે છે’ નામનો અભ્યાસ શુક્રવારે ’સ્પ્રિંગર નેચર’ પ્લેટફોર્મ પર ’સાયન્ટિફિક રિપોર્ટ્સ’માં પ્રકાશિત થયો હતો.
બાજપાઈ અને આઈઆઈટી-રુરકીના પોસ્ટ-ડોક્ટરલ દેબાજીત દત્તાએ જણાવ્યું હતું કે કચ્છની પાનન્ધ્રો લિગ્નાઈટ ખાણમાંથી મળી આવેલા આ સાપના અશ્મિ લગભગ પાંચ કરોડ વર્ષ આસપાસ ના સમયમાં મધ્ય ઈઓસીન સમયગાળાના છે. શોધ દરમિયાન, સંશોધક ને 27 સારી રીતે સચવાયેલી કરોડરજ્જુની અસમી વો મળી હતી જેના ઉત્કર્ણથી જાણવા મળ્યું કે આ સરી સુપર વર્ગની અસ્મિ છે તેની લંબાઈ તેને સૌથી મોટો જાણીતો મેડટસોઈડ સાપ જેટલી છે, જે 28 ડિગ્રી સેલ્સિયસના અંદાજિત સરેરાશ તાપમાન સાથે ગરમ ભૂસ્તરશાસ્ત્રીય અંતરાલ દરમિયાન સર્જન થાય છે. બાજપાઈએ કહ્યું: અશ્મિ 2005 માં મળી આવ્યો હતો, પરંતુ જ્યારથી હું અન્ય અવશેષો પર કામ કરી રહ્યો છું, ત્યારથી તે બેકબર્નર પર ગયો. 2022 માં, અમે અશ્મિની ફરીથી તપાસ કરવાનું શરૂ કર્યું. શરૂઆતમાં, તેના કદને કારણે, મને લાગ્યું કે તે મગરનું છે. પરંતુ પછી અમને સમજાયું કે તે સાપનો હતો અને તે તેના પરિવારમાં સૌથી મોટો અને કદાચ સૌથી મોટો અને ટાઇટેનોબોઆ જેવો જ હતો.
વિજ્ઞાનીઓ દાવો કરે છે કે અન્ય ભારતીય અને ઉત્તર આફ્રિકન મેડટોસોઇડ્સ સાથે તેના આંતર-સંબંધોની સરખામણી કરતા, ’વાસુકી’ ભારતમાં ઉદ્દભવેલા હવે લુપ્ત થયેલા અવશેષ વંશનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે. અનુગામી ભારત-એશિયા અથડામણને કારણે આ વંશ ઉપખંડમાંથી દક્ષિણ યુરેશિયા થઈને ઉત્તર આફ્રિકામાં આંતરખંડીય વિખેરાઈ ગયો. “જો કે આ શોધ અમે એ બતાવવામાં સફળ થયા છીએ કે ભારતમાં પુરાણુંકાળથી અનેક મોટા સાપોનું અસ્તિત્વનો ઉલ્લેખ ધર્મગ્રંથોમાં કરવામાં આવ્યું છે આ ધર્મગ્રંથોના ઉલ્લેખ ને સમર્થન આપતા મ મળેલી અશ્મિથી વસુકી નાગરાજ પ્રજાતિનો આ સાપ હોવાનું જાણવા મળ્યું છે કચ્છમાં થી મળી આવેલી આસમી ના લેટેસ્ટ સંશોધનથી કચ્છ વધુ એક વાર પ્રાચીન ધરોહરના અવશેષ ના સંશોધન માટેનું કેન્દ્ર બની રહેશે.
