- દેણું કરીને ઘી પીવાય?
- રૂપિયામાં મંગળવારે બે વર્ષમાં સૌથી મોટો ઘટાડો, ડોલર સામે રૂપિયો 86.64ના ઐતિકાસિક નીચલા સ્તરે પહોંચ્યો
- ટ્રમ્પના આવવાથી ડોલર મજબૂત બની રહ્યો હોય, હજુ પણ રૂપિયો ગગડે તેવી શકયતા
- ટ્રમ્પનું વર્ચસ્વ, એફપીઆઈના પ્રમાણમાં ઘટાડો અને ક્રૂડના વધતા ભાવ આ ત્રણ કારણોસર રૂપિયો દબાણમાં
મંગળવારે રૂપિયો 86.6475 ના રેકોર્ડ નીચા સ્તરે પહોંચ્યો અને ત્યારબાદ યુએસ ડોલર સામે 86.63 પર બંધ થયો, જે અગાઉના સત્રમાં 86.5750 પર સ્થિર થયો હતો. સોમવારે, ચલણમાં લગભગ બે વર્ષમાં સૌથી મોટો એક દિવસીય ઘટાડો નોંધાયો. 20 જાન્યુઆરીએ અમેરિકાના નવા ચૂંટાયેલા રાષ્ટ્રપતિ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પના શપથ ગ્રહણ સમારોહ પહેલા ડોલર મજબૂત થઈ રહ્યો છે. રૂપિયાના અવમૂલ્યનને રોકવા માટે રિઝર્વ બેન્ક નિયમિતપણે વિદેશી વિનિમય બજારમાં યુએસ ડોલર વેચીને ચલણને ટેકો આપવા માટે આગળ વધી રહ્યું છે, તેમ છતાં વિશ્લેષકો માને છે કે 2025 માં કેન્દ્રીય બેંક તેની કડક પકડ ઢીલી કરી શકે છે.
ઓક્ટોબરથી વિદેશી વિનિમય હસ્તક્ષેપનું પ્રમાણ ખૂબ મોટું રહ્યું છે અને તેના પરિણામે પ્રતિકૂળ અસરો થઈ રહી છે, જેમ કે નબળા વિકાસના સમયે બેંકિંગ પ્રવાહિતામાં ઘટાડો અને ટૂંકા ગાળાના દરોમાં વધારો, જેના પરિણામે વધુ મૂડીનો પ્રવાહ અને સંભવત: વધુ અવમૂલ્યનની અપેક્ષા છે. નોમુરાના સોનલ વર્મા અને ઓરોદીપ નંદીએ એક અહેવાલમાં જણાવ્યું હતું. તેમના મતે, કેટલાક અવમૂલ્યનને મંજૂરી આપવી એ એક સમજદારીભર્યું પગલું હશે.
રોઇટર્સના અહેવાલ મુજબ, મજબૂત વૈશ્વિક અવરોધો વચ્ચે સ્થાનિક ચલણ બજારની અસ્થિરતાને ઘટાડવા માટે રિઝર્વ બેન્ક વિદેશી હૂંડિયામણ અનામતનો ઉપયોગ કરવામાં સમજદારીપૂર્વક કરવા માંગે છે. રૂપિયાના નબળા પડવાનું મુખ્ય કારણ અમેરિકામાં સારા મેક્રો ઇકોનોમિક દૃશ્ય વચ્ચે યુએસ ડોલરનું મજબૂત થવું છે. આ ઉપરાંત, યુએસ ફેડ દ્વારા દરમાં થોડો ઘટાડો થવાની અપેક્ષાને કારણે યુએસ બોન્ડ યીલ્ડમાં પણ ઉછાળો જોવા મળ્યો. ભારત જેવા ઉભરતા બજારોની તુલનામાં અમેરિકામાં ઊંચી ઉપજને કારણે રોકાણકારો માટે અમેરિકા આકર્ષક બન્યું છે.
નવી યુએસ સરકારની નીતિઓ અંગેની અનિશ્ચિતતા પણ રૂપિયાના ઘટાડામાં ફાળો આપી રહી છે. ચાલુ ભૂરાજકીય તણાવ (રશિયા-યુક્રેન યુદ્ધ, મધ્ય પૂર્વ કટોકટી, લાલ સમુદ્રમાં શિપિંગ સમસ્યાઓ અને ઇક્વિટી બજારોમાં નોંધપાત્ર એફપીઆઈ આઉટફ્લો) ને કારણે તેલના ભાવમાં અસ્થિરતા પણ રૂપિયાના ઘટાડામાં ફાળો આપે છે. ઘટાડા છતાં, રૂપિયો વિશ્વની સૌથી સ્થિર ચલણોમાંની એક છે. “અત્યાર સુધી, અમેરિકન ડોલર સામે રૂપિયાનું મૂલ્ય લગભગ 3 ટકા ઘટ્યું છે અને તે હજુ પણ અન્ય દેશોની તુલનામાં તેના સૌથી નીચા સ્તરે છે,” એસબીઆઈના એક અહેવાલમાં જણાવાયું છે. 2024 ના પ્રથમ છ મહિનામાં સ્થિરતા વૈશ્વિક બોન્ડ સૂચકાંકોમાં ભારતીય બોન્ડના સમાવેશને કારણે મૂડી પ્રવાહને આભારી હતી, જેણે રૂપિયાને વધુ અસ્થિરતાથી સુરક્ષિત રાખ્યો હતો.
નબળા રૂપિયાથી ફુગાવો વધશે, જેનાથી ફુગાવાને નિયંત્રિત કરવાનું આરબીઆઈનું કાર્ય વધુ મુશ્કેલ બનશે અને ભારતના જીડીપી વૃદ્ધિ દરમાં તાજેતરમાં આવેલી મંદીને ધ્યાનમાં રાખીને વ્યાજ દરમાં ઘટાડાની શક્યતા પણ ઘટી જશે. કારણ કે ઘણા લોકો તે કરી રહ્યા છે.
બ્લૂમબર્ગના અહેવાલ મુજબ, ગેવેકલ રિસર્ચના મતે, આ વર્ષે રૂપિયો પ્રતિ ડોલર 90 ની નીચે આવી શકે છે, કારણ કે નાણાકીય સત્તાવાળાઓ ડોલર સાથે ચલણના અંતર્ગત ક્વોસી-પેગને સમાપ્ત કરવાની તૈયારી કરી રહ્યા છે. તાજેતરના અઠવાડિયામાં રૂપિયો રેકોર્ડ નીચા સ્તરે ગગડી ગયો છે, જેના કારણે એવી અટકળોને વેગ મળ્યો છે કે આરબીઆઇ, તેના નવા ગવર્નર સંજય મલ્હોત્રાના નેતૃત્વમાં, ચલણ પરની તેની કડક પકડ ઢીલી કરવા માંગે છે. આ તેમના પુરોગામીના અભિગમ સાથે સરખાવે છે, જેણે ડોલર સામે ચલણને અસરકારક રીતે નબળું પાડ્યું હતું. “લાંબા ગાળે, ભારતના વધુ પડતા મૂલ્યવાળા ચલણમાં સુધારો એક સ્વસ્થ વિકાસ હોઈ શકે છે, ખાસ કરીને જો તે ભારતને તેના ઉભરતા નિકાસ અર્થતંત્રને વેગ આપવા માટે મદદ કરે,” નોંધમાં જણાવાયું છે. કોટક ઓલ્ટરનેટ એસેટ મેનેજર્સના સીઈઓ – ઇન્વેસ્ટમેન્ટ્સ એન્ડ સ્ટ્રેટેજી, લક્ષ્મી ઐયરે જણાવ્યું હતું કે, વૈશ્વિક સ્તરે, એશિયન ચલણો માટે સ્થિતિ નબળી રહે છે. જ્યાં સુધી ભારતીય રૂપિયાનો સવાલ છે, તે ત્રણ પરિબળોને કારણે દબાણ હેઠળ છે – ટ્રમ્પનું વર્ચસ્વ, એફપીઆઈ પાછી ખેંચી લેવી અને તેલના વધતા ભાવ. નજીકના ભવિષ્યમાં ચલણ પર વધુ ઘટાડાનું દબાણ આવી શકે છે. સ્ટેટ બેંક ઓફ ઈન્ડિયાના તાજેતરના અહેવાલમાં દર્શાવવામાં આવ્યું છે કે ટ્રમ્પના આગામી બીજા કાર્યકાળની ભારતીય રૂપિયા પર કામચલાઉ અસર થવાની ધારણા છે. અહેવાલમાં આ ટૂંકા ગાળાની અસરને “ટ્રમ્પ ટેન્ટ્રમ” તરીકે વર્ણવવામાં આવી છે, જે ટ્રમ્પના રાષ્ટ્રપતિ પદ પ્રત્યે રૂપિયાની પ્રતિક્રિયાનું વર્ણન કરવા માટે વપરાતો શબ્દ છે. રિપોર્ટમાં સૂચવવામાં આવ્યું છે કે ટ્રમ્પના રાષ્ટ્રપતિ કાર્યકાળના શરૂઆતના દિવસોમાં રૂપિયામાં શરૂઆતમાં થોડી અસ્થિરતા જોવા મળી શકે છે, પરંતુ તે ટૂંક સમયમાં સ્થિર થવાની શક્યતા છે. “પ્રયોગાત્મક પુરાવા સૂચવે છે કે રૂપિયા માટે ટ્રમ્પનો ગુસ્સો ટૂંકા ગાળાનો રહેશે, અને રાષ્ટ્રપતિ કાર્યકાળના શરૂઆતના દિવસોના આંચકા પછી રૂપિયાએ સમાયોજિત થવું જોઈએ,” એમ તેમાં જણાવાયું છે.
રૂપિયાના અવમૂલ્યનથી આયાતમાં કેવી અસર?
આયાતકારો ડોલરમાં ચુકવણી કરે છે, તેથી રૂપિયામાં નબળાઈને કારણે આયાત બિલમાં વધારો થાય છે. ખાદ્ય તેલ, કઠોળ, ખાતર, તેલ અને ગેસની આયાતનો ખર્ચ વધે છે. સૌથી મોટી અસર તેલ અને ગેસની આયાત પર પડી છે કારણ કે ભારતની ક્રૂડ ઓઇલ પર આયાત નિર્ભરતા લગભગ 88% છે. નબળા રૂપિયાનો અર્થ એ છે કે આયાત વધુ મોંઘી થાય છે જે દેશમાં ફુગાવામાં વધારો કરે છે. ઉદાહરણ તરીકે, તેલના ઊંચા ભાવ પરિવહન ખર્ચમાં વધારો કરે છે, જેના કારણે ખોરાક વધુ મોંઘો બને છે. ઊંચા આયાત બિલને કારણે વેપાર ખાધ વધે છે. આનાથી વ્યાજ દરો પર દબાણ
વધીને આર્થિક વૃદ્ધિ ધીમી પડે છે. રૂપિયાના સંદર્ભમાં નિકાસ આવકમાં સુધારાથી ફાર્માસ્યુટિકલ્સ, ટેક્સટાઇલ અને આઇટી ક્ષેત્રોને ફાયદો થશે કારણ કે આ ક્ષેત્રો નિકાસલક્ષી છે. નબળો રૂપિયો નિકાસને વધુ સ્પર્ધાત્મક બનાવવામાં મદદ કરશે અને સસ્તા આયાત વિકલ્પોથી સ્થાનિક ઉત્પાદકોના હિતોનું રક્ષણ કરશે.આયાત-આધારિત ક્ષેત્રો (ઊર્જા, ઇલેક્ટ્રોનિક્સ, રસાયણો, પરિવહન) પર નકારાત્મક અસર પડશે. વિદેશથી ભંડોળ એકત્ર કરતી કંપનીઓનો દેવાની ચુકવણીનો ખર્ચ વધશે. વિદેશમાં અભ્યાસ કરવા માંગતા લોકોને નબળા પડતા રૂપિયાનો મોટો ફટકો પડશે કારણ કે તેમને પહેલા કરતાં વધુ ખર્ચ કરવો પડશે. વિદેશ પ્રવાસ કરતા ભારતીયો સાથે પણ આવું જ થાય છે.
આજે પણ રૂપિયો તૂટ્યો
બુધવારે શરૂઆતના કારોબારમાં રૂપિયો બે પૈસા ઘટીને 86.55 પ્રતિ ડોલર થયો. ક્રૂડ ઓઇલના ઊંચા ભાવ અને ભારે વિદેશી મૂડીના પ્રવાહને કારણે સ્થાનિક શેરબજારોમાં સકારાત્મક ભાવના ઘટી ગઈ, જેની સ્થાનિક ચલણ પર અસર પડી. જોકે, નબળા પડતા અમેરિકન ચલણથી સ્થાનિક ચલણને નીચલા સ્તરે ટેકો મળ્યો, એમ ફોરેક્સ વેપારીઓએ જણાવ્યું હતું. ઇન્ટરબેંક ફોરેન એક્સચેન્જ માર્કેટમાં રૂપિયો 86.50 પ્રતિ ડોલર પર ખુલ્યો અને શરૂઆતના સોદામાં ડોલર સામે 86.45 પર ગબડી ગયો. જોકે, સ્થાનિક ચલણ ટૂંક સમયમાં જ તેનો ફાયદો ગુમાવી દીધું અને ડોલર
સામે 86.55 પર ટ્રેડ થયું, જે તેના પાછલા બંધ દર કરતા બે પૈસા ઘટીને થયું. મંગળવારે રૂપિયો અમેરિકન ડોલર સામે 86.53 પર બંધ થયો હતો. દરમિયાન, ડોલર ઇન્ડેક્સ, જે છ મુખ્ય ચલણોની ટોપલી સામે ગ્રીનબેકની મજબૂતાઈનું માપન કરે છે, તે 0.03 ટકા ઘટીને 109.07 પર બંધ થયો. આંતરરાષ્ટ્રીય બેન્ચમાર્ક બ્રેન્ટ ક્રૂડ 0.06 ટકા વધીને 79.96 ડોલર પ્રતિ બેરલ પર ટ્રેડ થઈ રહ્યું છે.
