National Consumer Rights Day 2024: ભારતમાં દર વર્ષે, 24મી ડિસેમ્બર એક વિશેષ થીમ સાથે રાષ્ટ્રીય ગ્રાહક દિવસ તરીકે ઉજવવામાં આવે છે. તેમજ આ દિવસે ઉપભોક્તા સંરક્ષણ અધિનિયમ, 1986 (ગ્રાહક સુરક્ષા અધિનિયમ 2019 દ્વારા બદલાયેલ) ને રાષ્ટ્રપતિની સંમતિ પ્રાપ્ત થઈ હતી. આ કાયદાના અમલીકરણને દેશમાં ગ્રાહક ચળવળમાં ઐતિહાસિક સીમાચિહ્નરૂપ ગણવામાં આવે છે.
ગ્રાહક અધિકારો અને જવાબદારીઓ વિશે જાગૃતિ લાવવા ભારત દર વર્ષે 24 ડિસેમ્બરે રાષ્ટ્રીય ગ્રાહક અધિકાર દિવસની ઉજવણી કરે છે. તેમજ ગ્રાહક તરીકે તમારા અધિકારોને જાણવું ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. જ્યારે બજાર અમુક નૈતિકતા અને મૂલ્યો પર ચાલવું જોઈએ, તો કેટલીકવાર લોકો અમારું શોષણ કરી શકે છે જો અમે અમારા અધિકારો વિશે સારી રીતે જાગૃત ન હોઈએ. અધિકારોની જાગૃતિ અમને ઉપભોક્તા તરીકે અમારા લાભોને મહત્તમ કરવામાં અને બજારમાં માલ અને સેવાઓના નૈતિક પ્રવાહને સક્ષમ કરવામાં મદદ કરે છે.
સરકાર ઉપભોક્તા અધિકારો અને તે અધિકારોના રક્ષણ પર ભાર મૂકે છે અને નાગરિકોને સામેલ કરવાનો અને જાગૃત કરવાનો પ્રયાસ કરે છે. તેમજ ગ્રાહકો માટે આ અધિકારો વિશે શિક્ષિત થવું અને તેમના રોજિંદા જીવનમાં તેનો અમલ કરવો મહત્વપૂર્ણ છે. રાષ્ટ્રીય ગ્રાહક અધિકાર દિવસ દર વર્ષે 24 ડિસેમ્બરે ઉજવવામાં આવે છે. આ વર્ષે રાષ્ટ્રીય ગ્રાહક અધિકાર દિવસ રવિવારે આવી રહ્યો છે.
ઇતિહાસ :
વર્ષ 1986 માં, ગ્રાહક સુરક્ષા કાયદો પસાર કરવામાં આવ્યો હતો અને 24 ડિસેમ્બરે રાષ્ટ્રપતિની સંમતિ પ્રાપ્ત થઈ હતી. ત્યારથી, આ પ્રસંગની યાદમાં આ દિવસે રાષ્ટ્રીય ગ્રાહક અધિકાર દિવસ ઉજવવામાં આવે છે. કન્ઝ્યુમર પ્રોટેક્શન એક્ટ ગ્રાહકોને ખામીયુક્ત માલસામાન, બેદરકારીભરી સેવાઓ અને અયોગ્ય વેપાર પ્રથાઓથી બચાવવા માટે સેવા આપે છે.
કન્ઝ્યુમર પ્રોટેક્શન એક્ટના 6 મૂળભૂત અધિકારો છે સંરક્ષણનો અધિકાર, પસંદગીનો અધિકાર, જાણ કરવાનો અધિકાર, સાંભળવાનો અધિકાર, નિવારણ મેળવવાનો અધિકાર અને ગ્રાહક શિક્ષણનો અધિકાર.
મહત્વ :
દર વર્ષે 15 માર્ચે ઉજવવામાં આવતા વિશ્વ ગ્રાહક અધિકાર દિવસ સાથે રાષ્ટ્રીય ઉપભોક્તા અધિકાર દિવસને ઘણી વખત ભેળસેળ કરવામાં આવે છે. જ્યારે ઉદ્દેશ એક જ છે, રાષ્ટ્રીય ગ્રાહક અધિકાર દિવસ રાષ્ટ્રીય સ્તરે ઉજવવામાં આવે છે, અને વિશ્વ ગ્રાહક અધિકાર દિવસ વૈશ્વિક સ્તરે ઉજવવામાં આવે છે.
રાષ્ટ્રીય ગ્રાહક અધિકાર દિવસનો ઉદ્દેશ ગ્રાહકોને તેમના અધિકારો વિશે શિક્ષિત કરવાનો અને તેમને મહત્તમ લાભ મેળવવામાં મદદ કરવાનો છે, સાથે સાથે તેમનું શોષણ ન થાય તેની ખાતરી કરવાનો છે. તે તેમને અન્યાયી વેપાર પ્રથાઓ સામે પગલાં લેવા માટે પણ શિક્ષિત કરે છે.
રાષ્ટ્રીય ઉપભોક્તા દિવસ – મુખ્ય પહેલ
આ વર્ષનો રાષ્ટ્રીય ઉપભોક્તા દિવસ નવી દિલ્હીમાં કેન્દ્રીય મંત્રી પ્રહલાદ જોશી દ્વારા અનેક નવી પહેલોના પ્રારંભનો સાક્ષી બનશે. આમાં શામેલ છે:
- જાગો ગ્રાહક જાગો એપ
- જાગૃતિ એપ
- જાગૃતિ ડેશબોર્ડ
આ પ્લેટફોર્મ્સનો હેતુ ગ્રાહક જાગૃતિ વધારવા, ડિજિટલ સોલ્યુશન્સ સુધી પહોંચ આપવા અને ગ્રાહક અધિકારો બધા માટે સુલભ બનાવવાનો છે.
ગ્રાહકના મહત્વપૂર્ણ અધિકારો વિશે જાણો
-સુરક્ષાનો અધિકાર
– માહિતીનો અધિકાર
– પસંદ કરવાનો અધિકાર
-લોકસ સ્ટેન્ડી
– નિવારણ કરવાનો અધિકાર
– ગ્રાહક શિક્ષણનો અધિકાર
