આજે એટલે કે 14મી ડિસેમ્બરે હિન્દી સિનેમાના શોમેન તરીકે જાણીતા અભિનેતા રાજ કપૂરની 100મી જન્મજયંતિ છે. આ અવસર પર કપૂર પરિવાર દ્વારા ફિલ્મ ફેસ્ટિવલનું આયોજન કરવામાં આવ્યું છે. તેમની ફિલ્મોએ વિદેશોમાં પણ ધૂમ મચાવી હતી. તેમને દાદાસાહેબ ફાળકે એવોર્ડ સહિત સેંકડો પુરસ્કારોથી નવાજવામાં આવ્યા હતા. ચાલો જાણીએ તેમનું સાચું નામ શું હતું
હિન્દી સિનેમાના પ્રથમ શોમેન તરીકે ઓળખાતા રાજ કપૂરની 14મી ડિસેમ્બરે 100મી જન્મજયંતિ છે. રાજ કપૂરની જન્મજયંતિ પહેલા વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી કપૂર પરિવારના લોકોને મળ્યા હતા, જેની વીડિયો ક્લિપ સોશિયલ મીડિયા પર વાયરલ થઈ રહી છે. બેઠક દરમિયાન વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ રાજ કપૂરની ફિલ્મોની લોકપ્રિયતાને દેશની ‘સોફ્ટ પાવર’ સાથે જોડી હતી. રાજ કપૂરની ફિલ્મો અને તેમની લોકપ્રિયતા કદાચ પહેલીવાર આ પરિપ્રેક્ષ્યમાં સમજાવવામાં આવી છે.
રાજ કપૂર તેમની જન્મ શતાબ્દી પર સમાચારમાં છે, તેથી તે જાણવું ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે કે તેમના જન્મનું નામ કંઈક બીજું હતું. ભારતીય સિનેમાનો તે સમયગાળો એવો હતો જ્યારે ઘણા કલાકારો તેમના વાસ્તવિક નામો સિવાય અન્ય ફિલ્મી નામોથી પ્રખ્યાત થયા હતા. તેમાં દિલીપ કુમાર (યુસુફ ખાન), દેવાનંદ (ધરમદેવ પિશોરીમલ આનંદ) જેવા મહાન કલાકારોનો સમાવેશ થાય છે. રાજ કપૂર પણ દિલીપ-દેવ-રાજ તરીકે ઓળખાતી આ ત્રિપુટીનો એક ભાગ હતો અને તેમનું અસલી નામ પણ અલગ હતું.
શોમેનનું સાચું નામ આ હતું
- શોમેનનું સાચું નામ સૃષ્ટિનાથ કપૂર હતું
3 રાષ્ટ્રીય પુરસ્કારો, 11 ફિલ્મફેર એવોર્ડ જીતનાર અને વિશ્વના મહાન હાસ્ય કલાકાર ચાર્લી ચેપ્લિનથી પ્રભાવિત રાજ કપૂરનું જન્મનું નામ સૃષ્ટિનાથ કપૂર હતું. રાજ કપૂરની ફિલ્મ આવારા, જે તેના ઉત્કૃષ્ટ અભિનય માટે પ્રખ્યાત છે, તેને ટાઇમ મેગેઝિન દ્વારા 2005માં વિશ્વ સિનેમામાં અત્યાર સુધીના દસ શ્રેષ્ઠ પ્રદર્શનમાં સામેલ કરવામાં આવી હતી. માત્ર ભારતમાં જ નહીં, રાજ કપૂરની ફિલ્મો એશિયાના ઘણા ભાગોમાં પ્રખ્યાત થઈ, આમાં પશ્ચિમ એશિયાથી લઈને સોવિયત સંઘ સુધીના દેશોનો સમાવેશ થાય છે. રાજ કપૂરના પિતા પૃથ્વીરાજ કપૂરની ગણતરી હિન્દી સિનેમાના સ્થાપકોમાં થાય છે, પરંતુ તેમના પુત્રએ હિન્દી સિનેમાને વિશ્વમાં પ્રખ્યાત બનાવ્યું બિઝનેસ આઈડિયાઃ ગ્રીન ગોલ્ડની ખેતી કરો, આડેધડ કમાણી કરો, સરકાર પાસેથી મેળવો… આ જ કારણ છે કે પુત્ર તેના વાસ્તવિક નામને બદલે તેના ઉપનામોથી વિશ્વભરમાં પ્રખ્યાત થયો. હિન્દી સિનેમામાં એવી ઘણી અટકો છે જે ભાગ્યે જ કોઈને મળશે.
ચાર્લી ચૅપ્લિનનું પણ એક અલગ વાસ્તવિક નામ હતું
રાજ કપૂરને બોલીવુડના ફર્સ્ટ શોમેન, ભારતીય સિનેમાના ચાર્લી ચેપ્લિન, રણબીર રાજ કપૂર, રાજસાહેબ, ગ્રેટેસ્ટ શોમેન જેવા ઉપનામોથી ઓળખવામાં આવે છે અને બોલાવવામાં આવે છે. ચાર્લી ચૅપ્લિનનું પણ એક અલગ વાસ્તવિક નામ હતું રસપ્રદ વાત એ છે કે, ચાર્લી ચૅપ્લિન, જેમને રાજ કપૂર પોતાની મૂર્તિ માનતા હતા અને અનુસરતા હતા, તેમનું પણ એક અલગ વાસ્તવિક નામ હતું. ચાર્લી ચેપ્લિનનું જન્મનું નામ સર ચાર્લ્સ સ્પેન્સર ચેપ્લિન હતું. ચાર્લી ચેપ્લિનનું ધ ટ્રેમ્પ નામનું પાત્ર, જે આખી દુનિયામાં પ્રખ્યાત થયું હતું, તેને પણ હિન્દી સિનેમામાં રાજ કપૂરે પડદા પર લાવ્યો હતો. અને તેણે એવી રીતે કામ કર્યું કે દુનિયાને ખાતરી થઈ ગઈ. તેઓ આવારા અને શ્રી 420 ફિલ્મોમાં રાજ કપૂરની ધ ટ્રેમ્પની ભૂમિકાથી પ્રભાવિત હતા. આવારામાં તેના પર્ફોર્મન્સને વિશ્વના સર્વશ્રેષ્ઠ પ્રદર્શનમાં ગણવામાં આવે છે. રાજ કપૂરે ધ ટ્રેમ્પના અભિવ્યક્તિઓ અને પાત્રને સંપૂર્ણપણે ભારતીય શૈલીમાં જીવ્યા હતા.
બાળ કલાકાર તરીકે પોતાની કારકિર્દીની શરૂઆત
1935માં ઈન્કિલાબ ફિલ્મમાં બાળ કલાકાર તરીકે પોતાની કારકિર્દીની શરૂઆત કરનાર રાજ કપૂરે 1947માં ફિલ્મ નીલ કમલથી અભિનયની શરૂઆત કરી હતી. લગભગ દોઢ દાયકા સુધી અભિનેતા તરીકે દબદબો રાખ્યા બાદ તેણે દિગ્દર્શક તરીકે મેરા નામ જોકર જેવી ક્લાસિક ફિલ્મ બનાવી. આ ફિલ્મ ફ્લોપ થવાને કારણે રાજ કપૂરનું પ્રોડક્શન હાઉસ નાદારીની આરે આવી ગયું હતું. જેમ જેમ સમય વીતતો ગયો તેમ તેમ લોકો ફિલ્મ સમજતા ગયા અને હવે તેની ગણતરી કલ્ટ ફિલ્મોમાં થાય છે. રાજ કપૂર આવા હતા!
હિના છેલ્લી ફિલ્મ સાબિત થઈ
જેઓ પોતાની ફિલ્મોને પિક્ચર કહેતા હતા, તેમનું 1988માં અવસાન થયું. તે દિવસે તેમને દાદાસાહેબ ફાળકે એવોર્ડ એનાયત થવાનો હતો. કાર્યક્રમ દરમિયાન જ તે બેભાન થઈ ગયો હતો. AIIMSમાં એક મહિનાની સારવાર દરમિયાન પણ તેમને બચાવી શકાયા ન હતા. જ્યારે રાજ કપૂરનું અવસાન થયું ત્યારે તેઓ હિના નામની ફિલ્મ બનાવી રહ્યા હતા જેમાં પાકિસ્તાની અભિનેત્રી ઝેબા બખ્તિયારે અભિનય કર્યો હતો. આ ફિલ્મ પાછળથી રાજ સાહેબના પુત્ર રાજ કપૂર અને રણધીર કપૂરે પૂરી કરી હતી. ફિલ્મ ‘કબ આઓગે’ની એક કવ્વાલી ઘણી ફેમસ છે.
ઘણીવાર રેડિયો વિનંતી પર વગાડવામાં આવે છે. સાબરી બ્રધર્સ દ્વારા ગાયું. તક મળે તો સાંભળજો અને રાજ સાહેબને યાદ કરજો. અથવા તો તમે YouTube પર ફિલ્મ આવારાનું ગીત ‘આવારા હૂં’ સાંભળી અને જોઈ શકો છો. મુકેશના અવાજમાં, શંકર જયકિશનના સંગીતમાં રાજ કપૂરનો અભિનય જુઓ. નવી પેઢીએ જાણવું જ જોઇએ કે દેશના ‘ગ્રેટેસ્ટ શોમેન’ કેવી રીતે અભિનય કરતા હતા.
