World Urbanism Day 2024 : વિશ્વ શહેરીકરણ દિવસને “વર્લ્ડ ટાઉન પ્લાનિંગ ડે” તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. દર વર્ષે 8 નવેમ્બરે ઉજવવામાં આવે છે. આ દિવસનો ઉદ્દેશ્ય શહેરીકરણ સંબંધિત મુદ્દાઓ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવાનો, શહેરી આયોજનના મહત્વને સમજવા અને સમગ્ર વિશ્વમાં ટકાઉ અને સુવ્યવસ્થિત શહેરી વિકાસની જરૂરિયાત અંગે જાગૃતિ લાવવાનો છે. તેનો ઉદ્દેશ્ય આપણે આપણા શહેરી વિસ્તારોને ભવિષ્ય માટે કેવી રીતે બહેતર બનાવી શકીએ તે વિચારવાનો છે. આવો જાણીએ આ દિવસનો ઈતિહાસ, થીમ અને મહત્વ.
શહેરીકરણનો અર્થ
જ્યારે કોઈ રાષ્ટ્રની વસતીનું કદ વધતા રહેવા માટે શહેર તરફ આગળ વધે છે, ત્યારે તેને “શહેરીકરણ” કહેવામાં આવે છે. જે પ્રક્રિયા હેઠળ શહેરો મોટા પાયે વિસ્તરે છે તેને શહેરીકરણ કહેવામાં આવે છે.
વિશ્વ શહેરીકરણ દિવસનો ઇતિહાસ
વિશ્વ શહેરીકરણ દિવસની શરૂઆત 1949માં આર્જેન્ટિનાની યુનિવર્સિટી ઓફ બ્યુનોસ એરેસના સ્વર્ગસ્થ પ્રોફેસર કાર્લોસ મારિયા ડેલા પાઓલેરા દ્વારા કરવામાં આવી હતી. તેમણે શહેરીકરણ અને ટાઉન પ્લાનિંગનું મહત્વ અને સારા અને ટકાઉ શહેરી વિકાસ માટે શું જરૂરી છે તે સમજ્યું. આ દિવસ 30 થી વધુ દેશોમાં ઉજવવામાં આવે છે અને વૈશ્વિક સ્તરે સમાજમાં સકારાત્મક પરિવર્તન લાવવાના પ્રયાસો કરવામાં આવે છે. તેમજ શહેરીકરણના યોગ્ય સંચાલનની જરૂરિયાત પર ભાર મૂકવામાં આવ્યો છે. વિશ્વ શહેરીકરણ દિવસ આયોજનને વૈશ્વિક પરિપ્રેક્ષ્યમાં જોવાની તક પૂરી પાડે છે. જેથી શહેરો અને પ્રદેશોના વિકાસને પરિણામે પર્યાવરણીય અસર તરફ ધ્યાન દોરવામાં આવે. શહેરોમાં જીવનની ગુણવત્તા સુધારવા માટે શહેરી આયોજનની સુસંગતતા વિશે જાહેર નિર્ણય લેનારાઓમાં જાગૃતિ લાવવા માટે આ ઇવેન્ટ પ્રારંભિક બિંદુ બની હતી.
વિશ્વ શહેરીકરણ દિવસનું મહત્વ
શહેરીકરણ હાલમાં એક મહત્વપૂર્ણ વૈશ્વિક મુદ્દો બની ગયો છે. યુનાઈટેડ નેશન્સ અનુસાર, 2050 સુધીમાં, વિશ્વની લગભગ 68% વસ્તી શહેરી વિસ્તારોમાં રહેશે. આ વધતા શહેરીકરણ સાથે ઘરની અછત, ટ્રાફિકની ભીડ, પ્રદૂષણ, પાણીની અછત અને પાયાની સેવાઓનો અભાવ જેવી ઘણી સમસ્યાઓ આવે છે. આવી સ્થિતિમાં વિશ્વ શહેરીકરણ દિવસનો ઉદ્દેશ્ય એ છે કે સરકારો, આયોજનકારો અને સામાન્ય નાગરિકોએ સાથે મળીને આ તરફ ધ્યાન આપવું જોઈએ અને યોગ્ય આયોજન દ્વારા શહેરી વિસ્તારોને સુરક્ષિત, ટકાઉ અને સમૃદ્ધ બનાવવા જોઈએ. ભારતમાં શહેરીકરણ શહેરો અને નગરોની ઝડપી વૃદ્ધિ, ગામડાઓમાંથી શહેરો તરફ સ્થળાંતર અને કુદરતી વસ્તી વૃદ્ધિ દ્વારા વર્ગીકૃત થયેલ છે. તેમાં શહેરી વસ્તીને સમાવવા માટે ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર, આવાસ અને સેવાઓનો વિકાસ સામેલ છે.
વિશ્વ શહેરીકરણ દિવસની થીમ
વિશ્વ શહેરીકરણ દિવસ માટે એક વિશેષ થીમ સેટ કરવામાં આવી છે જે ચોક્કસ મુદ્દા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે. વર્લ્ડ અર્બનાઇઝેશન ડે 2024 ની થીમ “યંગ ક્લાઇમેટ ચેન્જમેકર્સ: શહેરી સ્થિરતા માટે સ્થાનિક ક્રિયાઓનું ઉત્પ્રેરક” છે.
