- 2030 સુધીમાં ગુજરાતમાં 2030 સુધીમાં 11528 ટન સૌર ઉર્જા ઉત્પન્ન થવાની ધારણા
- માનવામાં ન આવે તેવી વાત છે પરંતુ એકદમ સાચી છે. સૌર ઉર્જાના ઉત્પાદનમાં નં.1 રહેલું ગુજરાત 2030 સુધીમાં સૌર કચરો ઉત્પન્ન કરવામાં પણ અવ્વલ બની જશે.
ગુજરાત 2030 સુધીમાં 100ગીગા વોટ ક્ષમતા સ્થાપિત કરવાના ધ્યેય સાથે તેની પુન:પ્રાપ્ય ઊર્જા મહત્વાકાંક્ષાઓને આગળ ધપાવે છે, રાજ્ય પણ ભારતમાં સૌર કચરાના સૌથી મોટા જનરેટરમાંથી એક બનવાના માર્ગ પર છે. નવી અને નવીનીકરણીય ઉર્જા મંત્રાલય દ્વારા હાથ ધરવામાં આવેલા તાજેતરના અભ્યાસ મુજબ, ગુજરાતમાં 2030 સુધીમાં 11,528 ટન સૌર કચરો ઉત્પન્ન થવાની ધારણા છે. આ ભારતમાં રાજસ્થાનની પાછળ બીજા ક્રમનું સૌથી વધુ પ્રક્ષેપણ છે, જે 13,487 ટન જનરેટ કરશે.
જેનાથી 6,00,000 ટન વધારાનો સોલર વેસ્ટ થશે. તાજેતરના લક્ષ્યાંકો અનુસાર ગુજરાત માટે સમાન લક્ષ્ય 100સીડબલ્યું છે, જેનો અર્થ છે વધારાની 70જી ડબલ્યું ક્ષમતા.સૌર ઉદ્યોગના હિસ્સેદારોએ વારંવાર સોલાર વેસ્ટ મેનેજમેન્ટ અંગે ચિંતા વ્યક્ત કરી છે. અભ્યાસ મુજબ, 2030 સુધીમાં ભારતના કુલ સૌર કચરામાંથી 67% ગુજરાત, કર્ણાટક અને તમિલનાડુ સહિત પાંચ રાજ્યોમાંથી પેદા થશે.
વધતી જતી ચિંતાઓના પ્રકાશમાં, ગોળાકાર અર્થતંત્ર દ્વારા સૌર કચરો વ્યવસ્થાપન જરૂરી છે. ખગછઊ એ તેના રિન્યુએબલ એનર્જી રિસર્ચ અને ટેક્નોલોજી ડેવલપમેન્ટ પ્રોગ્રામ્સમાં સોલર પીવી રિસાયક્લિંગને પ્રાથમિકતા તરીકે ઓળખી કાઢ્યું છે.
રિપોર્ટના ચિંતાજનક તારણોમાંથી સંકેત લેતા, વિકાસથી પરિચિત બહુવિધ સ્ત્રોતોમાંથી જાણવા મળ્યા મુજબ, ગુજરાત પ્રદૂષણ નિયંત્રણ બોર્ડ પહેલાથી જ ગુજરાત સરકાર માટે ચક્રાકાર અર્થતંત્રને લાગુ કરવા માટે એક એક્શન પ્લાન તૈયાર કરવાની પ્રક્રિયામાં છે. વિવિધ ઉદ્યોગોમાં, તેમાંથી એક સૌર છે.
સૂત્રોએ જણાવ્યું કે સરકાર સોલર પેનલ રિસાયક્લિંગને પ્રોત્સાહિત કરવા માટે એક નીતિ અને નિયમનકારી માળખું બનાવવાની પ્રક્રિયામાં છે. જો કે, ભારતમાં સોલાર વેસ્ટ રિસાયક્લિંગ ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર હજી પણ નવજાત છે, જેમાં કોઈ વ્યાવસાયિક રીતે કાર્યરત રિસાયક્લિંગ સુવિધા નથી.
“મોટા પાયે સૌર સ્થાપનો પહેલેથી જ શરૂ થઈ ગયા છે, અને દરેક સૌર પેનલ આદર્શ પરિસ્થિતિઓમાં 25 વર્ષની શેલ્ફ-લાઇફ ધરાવે છે જે તેની જાળવણી અને અન્ય પર્યાવરણીય અને બાહ્ય પરિબળોને આધારે ઘટાડી શકે છે. ગ્રીન એનર્જી ટ્રાન્ઝિશન સાચા અર્થમાં ગ્રીન બનવા માટે સોલાર એનર્જી ક્ધસલ્ટન્ટ જયદીપ માલવિયાએ જણાવ્યું હતું કે, રોકાણની સાથે સોલાર રિસાયક્લિંગ ઉદ્યોગોને પ્રોત્સાહિત કરવા માટે રાજ્ય અને કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા નીતિની તાતી જરૂરિયાત છે.
એમએનઆરઈએ સ્થાપિત સૌર ક્ષમતાનો વ્યાપક ડેટાબેઝ જાળવી રાખવો જોઈએ અને માત્ર પ્રમાણિત રિસાયકલર દ્વારા જ રિસાયક્લિંગને સક્ષમ કરવું જોઈએ. પ્રાપ્ત કચરો અને પુન:ઉપયોગમાં લેવાયેલા કચરાનો ડેટા પણ જાળવવો જોઈએ. રિસાયક્લિંગ પ્લાન્ટ્સની સ્થાપના સાથે રિસાયક્લિંગ માટેના નવા બિઝનેસ મોડલ બનાવી શકે છે. નોકરીઓ જ્યારે રાજ્યને સ્વચ્છ ઊર્જામાં તેનું નેતૃત્વ જાળવી રાખવામાં મદદ કરે છે,” તેમણે વધુમાં ઉમેર્યું.
રિપોર્ટમાં એવી પણ ભલામણ કરવામાં આવી છે કે ઉત્પાદકો અને સોલાર પ્રોજેક્ટ ડેવલપર્સે આગામી નિયમોનું પાલન કરવા માટે વેસ્ટ મેનેજમેન્ટ સિસ્ટમ સેટ કરવાનું શરૂ કરવું જોઈએ.
રૂફ ટોપ સોલર સિસ્ટમ ઇન્સ્ટોલ કરવામાં ગુજરાત સમગ્ર દેશમાં પ્રથમ
પરંપરાગત ઇંધણ પરથી ભારણ હટાવીને વર્ષ 2030 સુધીમાં ભારતની 50 ટકા વીજ આપૂર્તિ વિવિધ પુન:પ્રાપ્ય ઊર્જા સ્ત્રોત દ્વારા થાય, તે વડાપ્રધાન નરેન્દ્રભાઈ મોદીનું મિશન છે. જળવાયુ પરિવર્તનના પડકારોને પહોંચી વળવા પુન:પ્રાપ્ય ઊર્જાના સ્ત્રોત વધારવા માટે મુખ્યમંત્રી ભૂપેન્દ્રભાઈ પટેલના કુશળ નેતૃત્વ હેઠળની રાજ્ય સરકારે અનેક સફળ પ્રયાસો હાથ ધર્યા છે. પરિણામે ગુજરાત રાજ્ય પુન:પ્રાપ્ય ઊર્જા ક્ષેત્રે દેશમાં મોખરાનું સ્થાન ધરાવે છે. ગુજરાતની વીજ માંગને પહોંચી વળવા ઉપરાંત કાર્બન ઉત્સર્જનને ઘટાડવા રાજ્ય સરકારે સૌર ઊર્જા પર ભાર મૂક્યો છે.
રહેણાંક મકાનો પર સોલાર પેનલ લગાવીને નાગરીકો પોતાનું વીજબીલ ઘટાડી શકે તેમજ રાજ્યની વીજમાંગને પહોંચી વળવામાં પણ ફાળો આપી શકે, તે માટે ગુજરાત સરકારે વર્ષ 2019માં ‘સૂર્ય ગુજરાત’ યોજના અમલમાં મૂકવામાં આવી હતી. આજે ગુજરાત રહેણાંક શ્રેણીમાં સોલાર રૂફ ટોપ સ્થાપિત કરવામાં સમગ્ર દેશમાં પ્રથમ છે. સૂર્ય ગુજરાત યોજનાના (સૂર્ય ઊર્જા રૂફટોપ યોજના) અમલીકરણથી રાજ્યના રહેણાંક મકાનો માટે સરળ પ્રક્રિયાથી સોલાર રૂફટોપ સિસ્ટમ ઇન્સ્ટોલેશન શક્ય બન્યું, સાથે જ તેમાં સહાય પણ મળતી થઇ.
ગુજરાતના ઊર્જા મંત્રી શ્રી કનુભાઈ દેસાઈએ સૂર્ય ગુજરાત યોજનાની સિદ્ધિ અંગે વાત કરતા જણાવ્યું હતું કે, સોલાર રૂફટોપ ઇન્સ્ટોલ કરવામાં ગુજરાત દેશમાં પ્રથમ સ્થાને છે. આ યોજના અમલમાં મૂકાઈ ત્યારથી અત્યાર સુધીમાં આશરે 6.94 લાખથી વધુ રહેણાંક મકાનો પર કુલ 2744 મેગાવોટ ક્ષમતા ધરાવતી રૂફટોપ સોલાર પેનલનું ઇન્સ્સ્ટોલેશન કરવામાં આવ્યું છે. રાજ્ય સરકાર દ્વારા સોલાર પેનલ ઇન્સ્સ્ટોલેશન માટે આ ગ્રાહકોને કુલ રૂ. 3155 કરોડથી વધુની સબસીડી આપવામાં આવી છે. એટલું જ નહીં, પરંતુ ગ્રાહકોને રૂ. 3260 કરોડની વીજ બીલમાં બચત થઈ છે તેમજ સૌર ઊર્જાના વેચાણથી રૂ. 330 કરોડની આવક પણ થઈ છે. રાજ્યમાં સોલાર રૂફટોપનો વ્યાપ વધારવા રાજ્ય સરકારે ચાલુ વર્ષના બજેટમાં પણ સોલર રૂફ્ટોપ યોજના અંતર્ગત ગ્રાહકોને સહાય આપવા માટે રૂ. 993 કરોડની માતબર જોગવાઈ કરી છે.
વડાપ્રધાન નરેન્દ્રભાઈ મોદીની પ્રેરણાથી તાજેતરમાં જ ભારત સરકાર દ્વારા રૂ. 75,000 કરોડ કિંમતની મહત્વકાંક્ષી પ્રધાનમંત્રી સૂર્ય ઘર મુફ્ત બીજલી યોજના જાહેર કરી છે, જેનો ઉદ્દેશ્ય 300 યુનિટ સુધી મફત વીજળી પૂરી પાડીને એક કરોડ પરિવારોને લાભ આપવાનો છે. આ યોજના હેઠળ ગુજરાતમાં કુલ 2.49 લાખથી વધુ અરજીઓ નોંધાઈ હતી. આ અરજીઓ પૈકી અત્યાર સુધીમાં કુલ 532 મેગાવોટ ક્ષમતાની 1.45 લાખથી વધુ સોલાર રૂફ્ટોપ સિસ્ટમ સ્થાપિત કરવામાં આવી છે. પીએમ સૂર્ય ઘર યોજનાના અમલીકરણમાં સમગ્ર રાષ્ટ્રમાં ગુજરાત 52 ટકાના યોગદાન સાથે મોખરે છે. સિંગલ વિન્ડો સિસ્ટમથી નાગરીકો આ યોજનાનો સરળતાથી લાભ લઇ રહ્યા છે.
ભારત સરકારના નવીન અને નવીકરણીય ઊર્જા મંત્રાલયે ગુજરાત સરકારના પ્રયાસોને બિરદાવીને દેશના તમામ ડિસ્કોમમાં ગુજરાત મોડલનું પ્રસારણ કર્યું હતું અને પીએમ સૂર્ય ઘર મુફ્ત બીજલી યોજના દ્વારા તેનું અનુસરણ કરેલ છે. બાય ડિરેક્સનલ મીટરની ખરીદી માટેનું અદ્યતન આયોજન, ઓટો મોનિટરિંગ સિસ્ટમ, ફરિયાદ નિવારણ મિકેનિઝમ તેમજ સ્ટેટ કોર્પસ ફંડનું સુદ્રઢ આયોજન ગુજરાતને અન્યોથી વિશેષ સ્થાન આપાવે છે. ગુજરાતના નાગરીકો રૂફટોપ સોલરને મીઠો આવકાર આપીને અપનાવી રહ્યા છે અને કાર્બન ફૂટપ્રિન્ટને ઘટાડવામાં પોતાનો મહત્વપૂર્ણ ફાળો આપી રહ્યા છે.
