ઢાકામાં નવી સરકારમાં ખાલિદા ઝિયા અને કટ્ટરપંથીઓનું વર્ચસ્વ હોઈ શકે છે, જે ભારત માટે માથાનો દુખાવો બની શકે છે. અમેરિકાએ હસીનાના શાસનને હટાવવાથી ખુશ ન થવું જોઈએ, કારણ કે તે ચીનને મજબૂત કરશે, જે અમેરિકાને સુપરપાવર તરીકે બદલવા માંગે છે. તેથી અમેરિકાએ ભારતની મદદથી ચીનનો મુકાબલો કરવાની જરૂર છે, કારણ કે ભારત વિશ્વ મંચ પર આર્થિક શક્તિ તરીકે ઉભરી રહ્યું છે. તે જ સમયે, ભારતે ચીનના વધતા પ્રભાવ પર નજર રાખવી પડશે, જેણે પહેલાથી જ માલદીવ, નેપાળ, મ્યાનમાર, પાકિસ્તાન અને શ્રીલંકાને પોતાના ગણમાં જોડી દીધું છે. બાંગ્લાદેશ પણ તેનું અનુયાયી બની શકે છે.
નિષ્ણાતો માને છે કે ચીનનો સામનો કરવા માટે ભારતને તેની ’નેબરહુડ ફર્સ્ટ’ નીતિમાં ભૌગોલિક રાજકીય પરિવર્તનની જરૂર છે. ચીને વાસ્તવિક નિયંત્રણ રેખા પર તણાવ પેદા કર્યો છે અને ભારતને નબળો પાડવા માટે ભારત વિરોધી શક્તિઓને પ્રોત્સાહન આપ્યું છે. ભારત તેના રાષ્ટ્રીય હિતોને સર્વોપરી રાખીને સ્વતંત્ર વિદેશ નીતિનું પાલન કરે છે. પરંતુ ઘણા ક્ષેત્રોમાં અમેરિકાની નિકટતાને જોતા તેના પર વિશ્વાસ કરી શકાય છે, જે પરસ્પર વિશ્વાસ અને લાભના સિદ્ધાંત પર આધારિત હશે. ટીકાકારો માને છે કે ભારતે તેની વિદેશ નીતિમાં ધરખમ ફેરફારો લાવવાની જરૂર છે, અન્યથા ચીન પ્રભુત્વ ધરાવતું બની શકે છે, જે બાંગ્લાદેશમાં દેખાય છે તેમ બીઆરઆઈ દ્વારા દરેક દેશમાં ભારત વિરોધી શક્તિઓને મદદ કરે છે. બાંગ્લાદેશના સંદર્ભમાં, ભારત માત્ર હસીનાની સત્તારૂઢ અવામી લીગ સાથે કામ કરવામાં માનતું રહ્યું અને સંભવિત વિરોધ ખાલિદાની બીએનપીને અવગણ્યું. હવે ઢાકામાં હસીના વિરોધી દળો સત્તા પર આવી ગયા છે જે ભારતને દુશ્મન માને છે. જો ભારતે બીએનપી સાથે સારા સંબંધો જાળવી રાખ્યા હોત તો પાકિસ્તાનની આઈએસઆઈ અને ચીન પર અંકુશ લગાવી શકાયો હોત.
ભારત અને બાંગ્લાદેશ વચ્ચે મુક્ત વેપાર કરાર પર વાતચીત ચાલી રહી હતી, કારણ કે તે બંને દેશોના વેપાર માટે મહત્વપૂર્ણ છે. વર્ષ 2023-24 દરમિયાન બંને દેશો વચ્ચેનો દ્વિપક્ષીય વેપાર 13 અબજ ડોલર સુધી પહોંચી ગયો છે. પરંતુ હવે બાંગ્લાદેશની વચગાળાની સરકારના શાસન હેઠળ એફટીએનું ભવિષ્ય અનિશ્ચિત છે. જો કે, ઢાકામાં નવી સરકાર એફટીએ ચર્ચાઓને અધવચ્ચે જ છોડી દેવાનું પરવડી શકે તેમ નથી, કારણ કે તેનાથી બંને દેશોના લોકોના હિતોને નુકસાન થશે. આવી સ્થિતિમાં, આશા રાખી શકાય કે આ સમજૂતી ચોક્કસપણે થશે. રાજકીય સંકટને કારણે લગભગ 300 મિલિયન ડોલરના મૂલ્યના નિકાસ વેપારને અસર થઈ છે, ખાસ કરીને જ્યારે ભારત દરરોજ બાંગ્લાદેશમાં 30 મિલિયન ડોલરના માલની નિકાસ કરે છે. ભારતની આયાત ચાલુ છે પરંતુ નિકાસ સ્થગિત છે, જેને વચગાળાની સરકાર દ્વારા દરરોજ વધતી ખાધને રોકવા માટે ધ્યાન આપવાની જરૂર છે. બાંગ્લાદેશ દરરોજ લગભગ 15 ટ્રક માછલીની નિકાસ કરતું હતું, જે હવે ઘટીને એક ટ્રક થઈ ગયું છે. બાંગ્લાદેશ કસ્ટમ વિભાગે પાર્કિંગમાં પાર્ક કરેલી સેંકડો ભારતીય ટ્રકોને બાંગ્લાદેશમાં પ્રવેશવાની પરવાનગી આપી નથી. નિષ્ણાતોનું કહેવું છે કે વચગાળાની સરકારના નવા મુખ્ય સલાહકાર મોહમ્મદ યુનુસ અને વચગાળાની સરકારે આ મુદ્દાઓ પર પ્રાથમિકતાના ધોરણે ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવું જોઈએ.
ભારત વિરોધી અભિયાન દ્વારા સત્તામાં આવેલા માલદીવના નવા રાષ્ટ્રપતિ મોઇઝૂના શાસનમાં માલદીવ ચીન તરફ ઝુક્યું છે. મોઇઝુએ ખુલ્લેઆમ ચીનના વખાણ કર્યા, જેણે તેમને ચૂંટણીમાં મદદ કરી હતી. નેપાળમાં પણ લગભગ આવી જ સ્થિતિ છે, કારણ કે ભારતે નેપાળી કોંગ્રેસને ટેકો આપ્યો હતો અને સામ્યવાદી સરકારોની અવગણના કરીને તેમને ભારત વિરોધી બનાવ્યા હતા. 1990ના દાયકામાં નેપાળમાં છ વર્ષ સુધી મારા રોકાણ દરમિયાન, મેં જોયું કે ચીની દૂતાવાસે ચૂંટાયેલા પ્રતિનિધિઓને ભૌતિક પ્રલોભનો દ્વારા ગુપ્ત રીતે ખુશ રાખ્યા હતા, જે તેઓ સત્તામાં આવ્યા ત્યારે તેમના માટે ફળદાયી સાબિત થયા હતા. ચીન તરફી અને ભારત વિરોધી કેપીએસ ઓલી નેપાળી કોંગ્રેસ સાથે ગઠબંધન સરકારનું નેતૃત્વ કરે છે. આશા રાખવી જોઈએ કે નેપાળી કોંગ્રેસ ઓલીને તેમનું ભારત વિરોધી વલણ છોડી દેવા દબાણ કરી શકે છે.
