ભારતની દરેક ગલીમાં તમને ભગવાન શિવનું ઓછામાં ઓછું એક મંદિર જોવા મળશે. ભગવાન શિવના મંદિરમાં શિવલિંગની પૂજા કરવામાં આવે છે અને તેને ભગવાન શિવનું પ્રતીક માનવામાં આવે છે. અન્ય દેવી-દેવતાઓના મંદિરોથી વિપરીત, શિવલિંગની પૂજા કરવા માટે કોઈ પૂજારી કે વિદ્વાનની જરૂર નથી. દેશભરમાં ઘણા પ્રાચીન શિવલિંગ છે, કેટલાક સ્વયં નિર્મિત છે અને કેટલાક મનુષ્યો દ્વારા બનાવવામાં આવ્યા છે. હિંદુ ધર્મમાં, ભગવાન શિવની પૂજા શિવલિંગ અને જ્યોતિર્લિંગ બંને સ્વરૂપોમાં કરવામાં આવે છે. મોટાભાગના લોકો શિવલિંગ અને જ્યોતિર્લિંગ વચ્ચેના તફાવતને જાણતા નથી. વિશ્વમાં દરેક જગ્યાએ શિવલિંગ જોવા મળે છે પરંતુ માત્ર 12 જ્યોતિર્લિંગ છે. ચાલો જાણીએ શિવલિંગ અને જ્યોતિર્લિંગનો અર્થ શું છે…
શિવલિંગ
શાસ્ત્રોમાં શિવલિંગનો અર્થ અનંત તરીકે વર્ણવવામાં આવ્યો છે, જેનો ન તો આરંભ છે અને ન તો અંત. શિવલિંગ એ ભગવાન શિવ અને માતા પાર્વતીનું શાશ્વત એક સ્વરૂપ છે. શિવલિંગ એ પુરુષ અને પ્રકૃતિની સમાનતાનું પ્રતિક છે, શિવલિંગ જણાવે છે કે આ દુનિયામાં ન તો પુરુષ કે સ્ત્રીની કોઈ અલગ સર્વોપરિતા છે પરંતુ બંને સમાન છે. શિવલિંગની સ્થાપના મનુષ્ય દ્વારા કરવામાં આવી છે. આમાંના કેટલાક શિવલિંગ મનુષ્યો દ્વારા બનાવવામાં આવ્યા છે અને કેટલાક સ્વયં નિર્મિત છે અને પછી તેને મંદિરોમાં સ્થાપિત કરવામાં આવે છે.
જ્યોતિર્લિંગ
જ્યોતિર્લિંગ એ ભગવાન શિવનો સ્વયંનો અવતાર છે. જ્યોતિર્લિંગનો અર્થ થાય છે ભગવાન શિવનું પ્રકાશ સ્વરૂપ. જ્યોતિર્લિંગો મનુષ્યો દ્વારા બનાવવામાં આવ્યા નથી, બલ્કે તેઓ સ્વયં અસ્તિત્વ ધરાવે છે અને બ્રહ્માંડના કલ્યાણ અને પ્રગતિ માટે સ્થાપિત કરવામાં આવ્યા છે. ત્યાં ઘણા શિવલિંગો હોઈ શકે છે પરંતુ માત્ર 12 જ્યોતિર્લિંગ છે અને તે બધા ભારતમાં સ્થિત છે. કહેવાય છે કે જ્યાં પણ જ્યોતિર્લિંગ છે, ત્યાં ભગવાન શિવ સ્વયં પ્રગટ થયા છે અને પ્રકાશ સ્વરૂપે ત્યાં જન્મ્યા છે. 12 જ્યોતિર્લિંગના કારણે પૃથ્વીનો આધાર રહે છે અને તેથી જ તે પોતાની ધરી પર ફરે છે. ઉપરાંત, આ કારણે પૃથ્વી પર જીવનનું અસ્તિત્વ ચાલુ છે.
જ્યોતિર્લિંગની કથા
જ્યોતિર્લિંગને લઈને શિવપુરાણમાં પણ એક કથા છે. શિવપુરાણ અનુસાર, એકવાર બ્રહ્માજી અને વિષ્ણુજી વચ્ચે વિવાદ થયો કે બંનેમાં શ્રેષ્ઠ કોણ છે અને બંને પોતાને શ્રેષ્ઠ સાબિત કરવા માટે મક્કમ હતા. આ મૂંઝવણને દૂર કરવા માટે, ભગવાન શિવ પ્રકાશના સ્તંભના રૂપમાં પ્રગટ થયા, જેની ન તો શરૂઆત હતી અને ન તો અંત. જ્યોતિર્લિંગમાંથી અવાજ આવ્યો કે બંનેમાંથી કોઈ જ્યોતિર્લિંગનો છેડો જોઈ શક્યો નહીં. તે પછી નક્કી થયું કે આ દિવ્ય પ્રકાશ બ્રહ્માજી અને વિષ્ણુજી કરતાં શ્રેષ્ઠ છે. આ પ્રકાશ સ્તંભને જ્યોતિર્લિંગ કહેવામાં આવતું હતું. લિંગનો અર્થ પ્રતીક છે એટલે કે પ્રકાશના રૂપમાં ભોલેનાથનો દેખાવ અને બ્રહ્માંડની રચનાનું પ્રતીક.
