દરેક ચૂંટણીમાં કોઈને કોઈ મોટા નેતા બે કે ક્યારેક વધુ સીટો પર ચૂંટણી લડતા હોય છે. 2019ની લોકસભા ચૂંટણીમાં રાહુલ ગાંધી યુપીના અમેઠી અને કેરળના વાયનાડથી ચૂંટણી મેદાનમાં હતા. તેઓ અમેઠી સીટ પર સ્મૃતિ ઈરાની સામે હારી ગયા હતા અને વાયનાડથી લોકસભા પહોંચ્યા હતા. વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ 2014ની લોકસભાની ચૂંટણી ગુજરાતના વડોદરા અને યુપીના વારાણસીમાંથી લડી હતી. બંને બેઠકો જીત્યા બાદ મોદીએ વડોદરા બેઠક છોડી દીધી હતી, ત્યારબાદ ત્યાં પેટાચૂંટણી યોજવી પડી હતી. વર્ષ 2014માં જ સમાજવાદી પાર્ટીના વડા મુલાયમ સિંહ યાદવ મૈનપુરી અને આઝમગઢથી ચૂંટણી લડ્યા હતા અને બંને બેઠકો પર જીત મેળવી હતી, ત્યારબાદ તેમણે મૈનપુરી બેઠક છોડી દીધી હતી.
ભારતીય રાજકારણમાં પક્ષો અને ઉમેદવારો અનેક કારણોસર બે બેઠકો પર પોતાનું નસીબ અજમાવતા હોય છે. આમાં ક્યારેક જીતનું પરિબળ કામ કરે છે તો ક્યારેક વિરોધીઓની ટિકિટ કાપવાની રણનીતિ કામ કરે છે. ઈન્દિરા ગાંધીએ 1980માં રાયબરેલી અને મેડક બંને બેઠકો પર દાવો કર્યો હતો. વર્ષ 1991માં, અટલ બિહારી વાજપેયી વિદિશા અને લખનૌથી ચૂંટણી લડ્યા હતા, તે જ વર્ષે લાલ કૃષ્ણ અડવાણીએ દિલ્હી અને ગાંધી નગર બંને બેઠકો પરથી ચૂંટણી લડી હતી. ત્યારપછીની ચૂંટણીઓમાં, વાજપેયીએ 1996માં ગાંધી નગર અને લખનૌથી ચૂંટણી લડી હતી અને જીત્યા હતા, જ્યારે 1999માં સોનિયા ગાંધીએ બેલ્લારી (કર્ણાટક) અને અમેઠીથી લોકસભાની ચૂંટણી લડી હતી, જ્યાં તેઓ બંને બેઠકો પરથી જીત્યા હતા.
એક ચૂંટણીમાં ત્રણ બેઠકો પરથી ચૂંટણી લડવાનો દાખલો પણ છે. વર્ષ 1957માં પૂર્વ વડાપ્રધાન અટલ બિહારી વાજપેયી ત્રણ લોકસભા સીટ પરથી ચૂંટણી લડ્યા હતા. તેમને લખનૌ, બલરામપુર અને મથુરાથી ટિકિટ આપવામાં આવી હતી, પરંતુ તેઓ લખનૌ અને મથુરામાં હારી ગયા હતા. વર્ષ 1985 માં, આંધ્ર પ્રદેશના પીઢ રાજકારણી એન.ટી. રામારાવ વિધાનસભાની ત્રણ બેઠકો પરથી ચૂંટણી લડ્યા અને જીત્યા. 1993ની વિધાનસભા ચૂંટણીમાં મુલાયમ સિંહ યાદવે ત્રણ બેઠકો પર ચૂંટણી લડી હતી અને ત્રણેય બેઠકો જીતી હતી. આરજેડી સુપ્રીમો લાલુ પ્રસાદ યાદવે 2009માં સારણ અને પાટલીપુત્રથી ચૂંટણી લડી હતી અને જીતી હતી. વર્ષ 1991માં દેવીલાલે સીકર, રોહતક અને ફિરોઝપુર લોકસભા બેઠકો પરથી ચૂંટણી લડી હતી, જેમાંથી તેઓ બે બેઠકો જીત્યા હતા, પરંતુ ફિરોઝપુરથી હારી ગયા હતા. વર્ષ 1996માં કાયદો બદલાયો અને નેતા વધુમાં વધુ બે બેઠકો પર જ ચૂંટણી લડી શકે છે.
લોકપ્રતિનિધિત્વ કાયદા હેઠળ ઉમેદવાર બે બેઠકો પરથી ચૂંટણી લડી શકે છે. આ મામલો સુપ્રીમ કોર્ટમાં આવ્યો હતો. ત્યારે સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું હતું કે ઉમેદવારો બે બેઠકો પરથી ચૂંટણી લડી શકે છે કે નહીં તે નક્કી કરવાનું કામ સંસદનું છે. એટલે કે હાલમાં એક ઉમેદવાર બે બેઠકો પર ચૂંટણી લડી શકે છે. લોકપ્રતિનિધિત્વ અધિનિયમની કલમ 33(7) ઉમેદવારને બે બેઠકો પર ચૂંટણી લડવાની છૂટ આપે છે. આ જ કાયદાની કલમ 70 કહે છે કે બે બેઠકો પરથી ચૂંટણી લડ્યા પછી, જો ઉમેદવાર બંને બેઠકો જીતે છે, તો તેણે એક બેઠક પરથી રાજીનામું આપવું પડશે.
ઉમેદવારના રેકોર્ડ અને લાયકાતને જોવી અને તે મુજબ મતદાન કરવું એ દરેક નાગરિકનો મૂળભૂત અધિકાર છે. જો કોઈ ઉમેદવાર બે બેઠકો પરથી જીતે છે, તો તેણે એક બેઠક છોડવી પડશે અને તે બેઠક પર ફરીથી ચૂંટણી યોજવામાં આવશે. પેટાચૂંટણીઓ ફરી સરકાર પર આર્થિક બોજ નાખે છે અને ચૂંટણી માટે મોટી સંખ્યામાં લોકોની ભરતી કરવી પડે છે. આ રીતે જોવામાં આવે તો મતદારો સાથે અન્યાય થાય છે. કેન્દ્રએ સુપ્રીમ કોર્ટમાં કહ્યું હતું કે જનપ્રતિનિધિત્વ કાયદાની કલમ 33(7)ની જોગવાઈ યોગ્ય છે. સરકારનું વલણ છે કે જો આ કાયદામાં ફેરફાર કરવામાં આવશે તો તે ઉમેદવારોના અધિકારોનું ઉલ્લંઘન કરશે. આ પછી, સુપ્રીમ કોર્ટે લોક પ્રતિનિધિત્વ કાયદાની કલમ 33 (7) ને પડકારતી અરજીને ફગાવી દીધી હતી. ચૂંટણી પંચે તેના સુધારાના પ્રસ્તાવમાં એકથી વધુ બેઠકો પર ચૂંટણી લડવા પર પ્રતિબંધની ભલામણ કરી છે.
