વિશ્વમાં ઘણા પડકારો છે જે ઝડપથી પરિવર્તનોમાંથી પસાર થઈ રહ્યા છે, પરંતુ કેટલાક સંકટ એટલા મોટા હોય છે કે તેના પર વિશેષ ધ્યાન આપવું જરૂરી છે. આમાં પ્રથમ નંબર લગભગ 13,000 પરમાણુ હથિયારોનો છે, જે નવ દેશોના નિયંત્રણમાં છે અને લગભગ 14 દેશોમાં તૈનાત છે. અમેરિકા ઉપરાંત યુરોપના પાંચ દેશોમાં અમેરિકન શસ્ત્રો તૈનાત છે. રશિયાના પરમાણુ શસ્ત્રો સંભવત: બેલારુસમાં પણ અમુક સમયે મુકવામાં આવશે. આમાંથી હજારો શસ્ત્રો દરિયાઈ વાહનોમાં પણ રાખવામાં આવ્યા છે, જે સતત દરિયામાં ફરે છે અને જેનો ઉપયોગ ગમે ત્યાં હુમલા માટે થઈ શકે છે.
આમાંના મોટાભાગના પરમાણુ શસ્ત્રો હિરોશિમા અને નાગાસાકી પર ફેંકવામાં આવેલા પરમાણુ બોમ્બ કરતાં અનેક ગણા વધુ વિનાશક છે. ઘણા નિષ્ણાતોએ ચિંતા વ્યક્ત કરી છે કે અમુક સંજોગોમાં, બીજી બાજુની આક્રમકતા અંગે શંકા અને ખોટી ગણતરી પરમાણુ યુદ્ધ તરફ દોરી શકે છે. બીજી તરફ, મોટી સૈન્ય મહાસત્તાઓ વચ્ચેના સંબંધો વધુને વધુ વણસ્યા છે અને યુક્રેન યુદ્ધના સંદર્ભમાં, આ સ્થિતિ વધુ જટિલ બની ગઈ છે.જો વિશ્વમાં હાજર પરમાણુ હથિયારોમાંથી માત્ર 10 ટકા જ યુદ્ધમાં ઉપયોગમાં લેવામાં આવે તો વિશ્વના મોટાભાગના જીવનનો અંત આવશે. પરમાણુ બોમ્બના ઉપયોગ પછી તરત જ માર્યા જવાના કરતાં વધુ લોકો માર્યા ગયા અથવા ખરાબ રીતે ઘાયલ થશે. તેથી, આ ખતરાને સંપૂર્ણ રીતે ખતમ કરવાનો ઉદ્દેશ્ય હોવો જોઈએ અને આ માટે પરમાણુ શસ્ત્રોને નાબૂદ કરવા જરૂરી છે.
છતાં જ્યાં સુધી આ વ્યાપક ઉદ્દેશ્ય પ્રાપ્ત ન થાય ત્યાં સુધી, પરમાણુ શસ્ત્રોના જોખમને ઘટાડવાના વિવિધ પ્રયાસો, વિવિધ આંતરરાષ્ટ્રીય કરારો આગળ વધતા રહેવા જોઈએ, જ્યારે તાજેતરના વર્ષોમાં વિવિધ આંતરરાષ્ટ્રીય કરારો, ખાસ કરીને યુએસ-રશિયા કરાર, ક્ષીણ થઈ ગયા છે.બીજો મોટો ખતરો રોબોટિક અથવા એઆઈ હથિયારોથી સંબંધિત છે. જો રોબોટિક ટેક્નોલોજીનો સૈન્ય ઉપયોગ તાજેતરના સમયમાં જોયેલા દરે વધતો રહેશે, તો ટૂંક સમયમાં જ એવી પરિસ્થિતિઓ ઊભી થશે કે વિશ્વ હજી તેનો સામનો કરવા તૈયાર નથી. ખાસ સંજોગોમાં, આ શસ્ત્રો માનવ નિયંત્રણની બહાર પણ હોઈ શકે છે. રોબોટ્સ અને એઆઈ ટેક્નોલોજી સાથે સંકળાયેલા ઘણા વરિષ્ઠ વૈજ્ઞાનિકોએ રોબોટ્સ અને એઆઈ ટેક્નોલોજીના લશ્કરી ઉપયોગ પર પ્રતિબંધ મૂકવાની જરૂરિયાત વિશે ચેતવણીઓ જારી કરી છે.
ત્રીજો મોટો ભય અવકાશના લશ્કરીકરણની સંભાવના સાથે સંબંધિત છે. તેને વિશ્વ માટે મોટા જોખમો માટે સંભવિત વિસ્તાર માનવામાં આવે છે, તેમ છતાં તે પણ સાચું છે કે ઘણી મોટી લશ્કરી શક્તિઓ અવકાશના લશ્કરીકરણની શક્યતાઓ શોધી રહી છે અને તેમના વૈજ્ઞાનિકો આ સંભાવના તરફ કામ કરી રહ્યા છે. અવકાશ યુદ્ધ અને રોબોટ્સના લશ્કરી ઉપયોગ તરફના પ્રયત્નો પણ વધી રહ્યા છે કારણ કે કોઈપણ લશ્કરી મહાસત્તા વધુ વિનાશક તકનીકમાં પાછળ રહેવા માંગતી નથી.
ચોથો મોટો ખતરો સૌથી ગંભીર પર્યાવરણીય સમસ્યાઓ અને આબોહવા પરિવર્તન જેવી લગભગ એક ડઝન ગંભીર સમસ્યાઓ (જેમ કે જળ સંકટ, વાયુ પ્રદૂષણ, જૈવવિવિધતાનું નુકશાન વગેરે) છે, જેના વિશે વૈજ્ઞાનિકો કહી રહ્યા છે કે તેમની સંયુક્ત અસરને કારણે જીવન- પૃથ્વીની આપવાની ક્ષમતા મર્યાદિત છે.
પાંચમી મોટી કટોકટી વિશ્વની ઘણી મોટી બહુરાષ્ટ્રીય કંપનીઓ અને તેમના અબજોપતિઓ દ્વારા પ્રસારિત કરવામાં આવેલી ટેક્નોલોજી સાથે સંબંધિત છે, જેને કૃષિ, ખોરાક, આરોગ્ય જેવા મહત્વપૂર્ણ ક્ષેત્રોમાં ઝડપથી લાવવામાં આવી રહી છે. આ તકનીકો આ કંપનીઓના નિયંત્રણ અને નફામાં વધારો કરશે, પરંતુ આજીવિકા, આરોગ્ય, પર્યાવરણ માટેના જોખમો પણ સમાન અથવા વધુ ઝડપથી વધી શકે છે. વિકાસશીલ અને ગરીબ દેશો માટે આ સ્થિતિ વધુ ખતરનાક બની શકે છે અને તેમણે આ માટે વધુ સાવચેત રહેવાની જરૂર છે.
આ પાંચ ખૂબ મોટા જોખમો છે અને વિશ્વમાં તેમના પ્રત્યે વધુ જાગૃતિ ખૂબ જરૂરી છે. આ અંગે લોકોની જાગૃતિ વધશે, તો જ આ જોખમોને ઘટાડવા માટે વિશ્વ સ્તરે દબાણ પણ વધશે. તેથી, શૈક્ષણિક સંસ્થાઓ, સામાજિક સંસ્થાઓ અને મીડિયાએ આ જાગૃતિ વધારવામાં સહકાર આપવો જોઈએ.
