દેશની વિવિધ જેલોમાં મોબાઈલ ફોનના ઉપયોગ અને કેદીઓને ગુપ્ત રીતે અપાતી સુવિધાઓને લઈને અવારનવાર પ્રશ્નો ઉભા થાય છે. જેલોની આંતરિક વ્યવસ્થામાં અપેક્ષિત સુધારાના અભાવે જેલોની અંદર હિંસાના બનાવો વધી રહ્યા છે. થોડા સમય પહેલા કેન્દ્રીય ગૃહ પ્રધાન અમિત શાહે આ દિશામાં નક્કર વ્યૂહરચના બનાવવા પર ભાર મૂક્યો હતો અને કહ્યું હતું કે જેલ સુધારણા એ સમયની જરૂરિયાત છે.
તેની એક ટિપ્પણીમાં, સુપ્રીમ કોર્ટે એમ પણ કહ્યું હતું કે તિહારની સ્થિતિ દયનીય છે, જે ગુનેગારોનો અડ્ડો બની ગયો છે અને ત્યાં હત્યાઓ થઈ રહી છે. જેલોમાં કેદીઓને વિવિધ પ્રકારની સુવિધાઓ આપવામાં આવી રહી છે તે દર્શાવે છે કે જેલોમાં અપેક્ષિત સુધારો થઈ રહ્યો નથી. આવા ગુનાઓ વધારવામાં જેલના કર્મચારીઓ જ મદદરૂપ થાય છે તે દુઃખદ છે.
જેલોમાં સીસીટીવી લગાવવામાં આવ્યા છે, પરંતુ આશ્ચર્યની વાત એ છે કે સીસીટીવી અને જામર હોવા છતાં તંત્ર ક્ષતિગ્રસ્ત છે. કેન્દ્રીય ગૃહમંત્રીએ પણ સ્વીકાર્યું છે કે આવા ઘણા રાજ્યો છે, જ્યાં આજે પણ અંગ્રેજોએ બનાવેલી જેલો છે. તેમને આધુનિક બનાવવાની સાથે-સાથે તેમને ટેક્નોલોજીથી સજ્જ કરવા, સુરક્ષાની દૃષ્ટિએ તેમને યોગ્ય બનાવવા અને કેદીઓના રહેવા માટે યોગ્ય વ્યવસ્થા કરવી ખૂબ જ જરૂરી છે. દેશની મોટાભાગની જેલોમાં તેમની ક્ષમતા કરતા વધુ કેદીઓ છે.
કેદીઓને પ્રાથમિક સુવિધાઓ ઉપલબ્ધ ન હોય તેવી જેલોમાં ભીડભાડના કારણે સુરક્ષા વ્યવસ્થા પણ સક્ષમ નથી. પરંતુ જ્યારે ખાસ કેદીઓને જેલોમાં વીઆઈપી સુવિધાઓ મળવા લાગે છે ત્યારે માત્ર જેલોની રચના અને વ્યવસ્થાને દોષ ન આપી શકાય. જેલો સાથે સંકળાયેલા કર્મચારીઓ અને અધિકારીઓને પણ તેમની ફરજો નિભાવવાની સમજ હોવી જોઈએ. માત્ર તંત્રને દોષી ઠેરવીને કર્મચારીઓ અને અધિકારીઓ પોતાની જવાબદારીમાંથી છટકી શકતા નથી.
વિવિધ અભ્યાસો ઘણીવાર ભીડ, કેદીઓના મૃત્યુ, સ્ટાફની અછત, પ્રશિક્ષિત સ્ટાફની અછત, વીઆઇપી કેદીઓને પૂરી પાડવામાં આવતી સુવિધાઓ, જેલના વાતાવરણ અને જેલની સુરક્ષા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે. જો કે, આ અભ્યાસોનો વ્યવહારિક ઉપયોગ થતો જણાતો નથી. તિહાર જેલ સંકુલની કેટલીક જેલોમાં ઉચ્ચ સુરક્ષા વોર્ડ છે, જ્યાં ગંભીર અને ગંભીર મામલાઓમાં સંડોવાયેલા ગુનેગારોને રાખવામાં આવે છે. પરંતુ હાઈ સિક્યોરિટી વોર્ડમાં રાખવામાં આવ્યા બાદ પણ ગુંડાઓ ગુનાનું કાવતરું ઘડવામાં સફળ થાય છે.
જેલોની વ્યવસ્થા સુધારવા માટે સરકારની નીતિઓ અમલમાં છે, પરંતુ જ્યાં સુધી સરકાર જેલના કર્મચારીઓ અને અધિકારીઓની વર્તણૂક સુધારવા તરફ ધ્યાન નહીં આપે ત્યાં સુધી કોઈ ફાયદો થશે નહીં. આ માટે કડક એક્શન પ્લાન બનાવવો જરૂરી છે
