કરા સાથેના તાજેતરના વરસાદે ગરમીભર્યા વાતાવરણમાં ઠંડક પ્રસરાવી દીધી હતી. જો કે આ ઠંડક કેટલી મોંઘી હતી તેનો હિસાબ થઈ શકે તેમ નથી. તાજેતરના વરસાદે રવિ પાક, ખાસ કરીને લણણી માટે તૈયાર ઘઉં, ચણા અને સરસવ પર વિનાશ વેર્યો છે.
ભારતીય હવામાન વિભાગના ડેટા અનુસાર, માત્ર 18 માર્ચે ઘઉં ઉગાડતા પ્રદેશોમાં નોંધાયેલ વરસાદ સામાન્ય કરતા 137 ટકા અથવા વધુ હતો. તે પહેલા આ જ વિસ્તારમાં આના કરતા ઘણો વધારે વરસાદ થયો હતો. આઈએમડીએ હવે જમ્મુ, હિમાચલ પ્રદેશ, ઉત્તરાખંડ, આસામ, મેઘાલય અને અરુણાચલ પ્રદેશના ખેડૂતોને પાકેલા પાકની લણણી બંધ કરવાની સલાહ આપી છે. એડવાઈઝરીમાં ખેડૂતોને પહેલેથી જ લણવામાં આવેલી ઉપજને સુરક્ષિત સ્થળોએ સંગ્રહિત કરવા અને પાક ખેતરમાં હોય તો તેને તાડપત્રીથી ઢાંકવા માટે પણ જણાવ્યું હતું.
અલબત્ત, ખેડૂતો આનાથી સૌથી વધુ પ્રભાવિત છે, પરંતુ આ બધું માત્ર અસરગ્રસ્ત જિલ્લાના ખેડૂતો પૂરતું મર્યાદિત નથી. તે આપણા બધાને અસર કરે છે, કારણ કે આબોહવા પરિવર્તન દ્વારા ઉદભવેલી આત્યંતિક અને અનિયમિત હવામાનની ઘટનાઓ સંભવિતપણે ભારતની ખાદ્ય સુરક્ષાને જોખમમાં મૂકી શકે છે અને ખાદ્ય ફુગાવો વધારી શકે છે. અને તે બધુ જ નથી. જરા એ હકીકતને ધ્યાનમાં લો કે ભારતના લોકો જે ઘઉંનો ઉપયોગ કરે છે તેનો મોટો હિસ્સો માત્ર પાંચ રાજ્યો – ઉત્તર પ્રદેશ, મધ્યપ્રદેશ, પંજાબ, હરિયાણા અને રાજસ્થાનમાંથી આવે છે.
અણધારી હવામાન કે જે પાકને નુકસાન પહોંચાડે છે, જેમાં કમોસમી અને ભારે વરસાદનો સમાવેશ થાય છે, તેના ગંભીર પરિણામો અને અસર આ રાજ્યોની બહાર પણ પડી શકે છે. એટલા માટે આપણે આ સ્થળોએ સ્ટોરેજ સુવિધાઓ પર ઘણું ધ્યાન આપવું જોઈએ. વરસાદના પાણીમાં પલળી ગયેલો પાક ખેડૂતોને કેવી રીતે બરબાદ કરી શકે છે તે આપણે જોયું છે. પાક માટે આબોહવાની સ્થિતિસ્થાપકતા વિકસાવવાની જરૂર છે, કારણ કે આબોહવા પરિવર્તન આવી ગયું છે અને જો આપણી કૃષિ તેની અનિશ્ચિતતાઓનો સામનો કરવામાં સક્ષમ ન હોય તો ખેડૂતોને ભારે અસર થશે. ક્લાઈમેટ સાયન્સ માટે જવાબદાર યુએન બોડીએ તાજેતરમાં સિન્થેસિસ રિપોર્ટ બહાર પાડ્યો છે, જે સિક્થ એસેસમેન્ટ સાયકલનો અંતિમ રિપોર્ટ છે.
આ અહેવાલ માત્ર શિક્ષણવિદો અને વિદ્વાનો માટે નથી, પરંતુ અહેવાલના મુખ્ય સંદેશાઓ બધાએ સમજવાની જરૂર છે. રિપોર્ટમાં જણાવવામાં આવ્યું છે કે ’ક્લાઇમેટ ચેન્જની વ્યાપક પ્રતિકૂળ અસરો અને નુકસાન છે. તેણે પ્રકૃતિ અને લોકોને ભારે નુકસાન પહોંચાડ્યું છે, જે વિવિધ સિસ્ટમો, પ્રદેશો અને વર્ગોને અલગ-અલગ રીતે અસર કરે છે. આબોહવા પરિવર્તનથી થતા આર્થિક નુકસાન કૃષિ, વનસંવર્ધન, મત્સ્યોદ્યોગ, ઉર્જા અને પર્યટન જેવા આબોહવા-સંવેદનશીલ ક્ષેત્રોમાં જોવા મળે છે. તેણે વ્યક્તિગત આજીવિકાને પણ અસર કરી છે, જેમ કે ઘરો અને માળખાકીય સુવિધાઓનો વિનાશ, મિલકત અને આવકનું નુકસાન, માનવ સ્વાસ્થ્ય અને ખાદ્ય સુરક્ષાનું નુકસાન, લિંગ અને સામાજિક સમાનતા પર પ્રતિકૂળ અસર.
આબોહવા પરિવર્તનથી શહેરી વિસ્તારોમાં માનવ સ્વાસ્થ્ય, આજીવિકા અને મુખ્ય માળખાકીય સુવિધાઓ પર પ્રતિકૂળ અસર થઈ છે અને તેના કારણે શહેરોમાં ભારે ગરમી વધી છે. આબોહવા પરિવર્તનની પ્રતિકૂળ અસરોથી દરેક વ્યક્તિ પ્રભાવિત થાય છે, પરંતુ આર્થિક અને સામાજિક રીતે હાંસિયામાં ધકેલાઈ ગયેલા લોકો તેનો ભોગ બને છે. આબોહવા પરિવર્તન દ્વારા પ્રેરિત આત્યંતિક હવામાન ઘટનાઓએ સપ્લાય ચેઇનને પણ અસર કરી છે. ભારત ખૂબ જ સંવેદનશીલ સ્થળ પર છે અને અત્યારે શબ્દોના યુદ્ધમાં લાગેલા રાજકારણીઓએ પરિસ્થિતિની ગંભીરતાને સમજવી જોઈએ.
