- આજના યુગમાં ‘જોય ફૂલ લનિગ છાત્રની પ્રથમ પસંદગી
- બાળકને વાંચેલું, લખેલું, સાંભળેલું કરતાં પ્રત્યક્ષ જોયેલું સૌથી વધુ યાદ રહે : ગમ્મત સાથે જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવા પાઠય ક્રમ મુજબ એજયુકેશનલ ટોયસ તૈયાર કરવાં જ પડે
- વિદ્યાર્થી આવડતા કે ગમતાં વિષય મુજબ શૈક્ષણિક સાધન પસંદ કરતાં હોય છે: આવા રમકડાં રેડીમેન્ટ, લો-કોસ્ઠ, વેસ્ટમાંથી
- બેસ્ટ કે સ્વ. નિર્મિત હોય છે: આ પ્રયોગથી બાળકને સરળતાથી સમજાય અને ભણવાની પ્રક્રિયા ઝડપી બને છે
આજની શિક્ષણ પઘ્ધતિમાં શિક્ષણની ગુણવત્તા સુધારવા વિવિધ પ્રયોગો થઇ રહ્યાં છે. અસરકારક શિક્ષણ માટે શિક્ષકની સજજતા સૌથી વધુ અગત્યની બાબત છે. છાત્રોમાં શાળા તત્પરતા ઉભી કરવા વિવિધ ઇત્તર પ્રવૃતિ સાથે તેને ગમતી રમત, ચિત્ર, સંગીતને અભ્યાસક્રમમાં સામેલ કરવું જરુરી છે. અસરકાર વર્ગ વ્યવસ્થા માટે શિક્ષણની વિવિધ પઘ્ધતિ સાથે ટીચીંગ લનીંગ મટીરીયલ્સ (ઝકખ) સૌથી વધુ અસરકારક સાબિત થયા છે. ઝકખ એ શૈક્ષણિક રમકડાં કે શૈક્ષણિક સાધનો સંદર્ભે વપરાતો ટુકો શબ્દ છે. આજના યુગમાં વાંચેલા – લખેલા કે સાંભળેલા કરતા બાળકોને પ્રત્યક્ષ નિદર્શન વધુ યાદ કરી જાય છે. આજ કારણે તેને ફિલ્મ- કાર્ટુન કે જાહેરાતના ગીતો યાદ રહી જાય છે તેને આખુ ગાય પણ શકે છે.
શૈક્ષણિક રમકડાં પાયાના શિક્ષણથી લગભગ બધા જ ધોરણમાં તેનીઅગત્યના જોડાયેલા છે. જો કે નાના બાળકોમાં તે સૌથી બેસ્ટ રીઝલ્ટ આપે છે. રમતાં રમતાં ભણવાનો ક્ધસેપ્ટ જ આ રમકડા કે તેની વ્યકિતગત કે ગ્રુપ પ્રવૃતિ સાથે જોડાયેલ છે. પ્રાથમિક શિક્ષણના તમામ અભ્યાસક્રમમાં શૈક્ષણિક રમકડાનો ઉપયોગ ખુબ જ સારા પરિણામો આપે છે. જ્ઞાન સાથે ગમ્મતનો હેતુ 100 ટકા સિઘ્ધ થતાં બાળકોના રસ રૂચિ અને વલણો જળવાઇ રહે છે. શિક્ષણની સાર્થકતા વધારવા આવા શૈક્ષણિક રમકડાં ખુબ જ અસરકર્તા રહે છે. આવા રમકડાંના માઘ્યમથી બાળકોને 70 ટકા યાદ રહી જાય છે. બાળકની ક્ષમતા સિઘ્ધીમાં દરેક પ્રવૃતિમાં ભાગ લેવાથી વધારો થાય છે.
શૈક્ષણિક રમકડાં કુલ ચાર પ્રકારનાં હોય છે જેમાં રેડીમેન્ટ, લો કોસ્ટ, સ્વ નિર્મિત કે વેસ્ટમાંથી બેસ્ટ નિર્માણ કરેલા મુખ્ય ગણાય છે. બાળક જાતે તૈયાર કરેલા રમકડાંની વિશેષ જાળવણી કરે છે તેના નિર્માણ વખતે તેની વિવિધ સ્કીલ પણ ડેવલપ થાય છે. પાઠયક્રમના છુપાયેલા સિઘ્ધાંતને સમજવા આવા શૈ. રમકડા બહુ જ મદદરુપ થાય છે. વિઘાર્થી આવડત કે ગમતાં વિષય મુજબ શૈ. સાધનો પસંદ કરે છે. બાલ મંદિર કે પ્રાથમિક શિક્ષણના ધો. 1 થી પ કે ઉચ્ચ પ્રાથમિકના ધો. 6 થી 8 ના પાઠયક્રમ મુજબ શૈક્ષણિક રમકડા તૈયાર કરવા જરુરી છે. સરકારી શાળાના શિક્ષકો માટે તો ઝકખવર્કશોપ યોજાય છે.
શિક્ષણએ નિરંતર ચાલતી પ્રક્રિયા છે. આ પ્રક્રિયામાં અભ્યાસક્રમને રુચિ પુર્ણ અને છાત્રોને ગમતું બનાવવા નવી શિક્ષણ નીતિ 2020 માં પ્રવૃતિ ઉપર વિશેષ ભાર મુકવામાં આવ્યો છે. આજ કારણે સમજી શકાય કે શૈક્ષણિક પ્રવૃતિ કરવા સાધનની જરુર પડે જે આ શૈક્ષણિક રમકડાં ગણાય છે. જેને આપણે ટુંકમાં ઝકખ તરીકે ઓળખીયે છીએ. વર્ગખંડની શૈક્ષણિક પ્રક્રિયામાં આવા રમકડાનું વિશેષ મહત્વ છે. કોઇપણ વ્યકિતના જીવનમાં પ્રાથમિક શિક્ષણનું ખુબ મહત્વ હોય છે, કારણ કે આ જીવનની પાયાની વસ્તુ ગણાય છે. પાયામાં મળેલું શિક્ષણ ચિર સ્થાયી હોવાથી પ્રાથમિક શિક્ષણની ગુણવતા વધારવા શૈક્ષણિક રમકડાની ભૂમિકા ખુબ જ અગત્યની છે.
પ્રાથીમક શિક્ષણમાં શૈક્ષણિક રમકડાં દ્વારા શીખેલા જ્ઞાન અને ગુણાત્મક સિઘ્ધાંતો પોતાના જીવન કૌશલ્યો (લાઇફ સ્કીલ) ખીલવાનામાં ખુબ જ અગત્યનો ભાગ ભજવે છે. પ્રાથમિક શિક્ષણનો પાયો પાકો કરવા વર્ગખંડમાં શૈક્ષણિક રમકડાનું વિશેષ મહત્વ છે. આવા રમકડાંના માઘ્યમ કરાવેલ અભ્યાસ બાળક સારી રીતે યાદ રાખી શકે છે તેમજ તેની શ્ખિવાની પ્રક્રિયા પણ ઝડપી બને છે. અભ્યાસક્રમમાં આવતી ઘણી બાબતો બાળક રમતાં રમતાં જ શીખી લે છે. જેને કારણે તેને ભણતરનો ભાર લાગતો નથી. ગમ્મત સાથે જ્ઞાન પણ પ્રાપ્ત કરે છે.
શૈક્ષણિક રમકડા ઉપરાંત ઓડિયો વિઝયુલ સાધનો પણ ઘણા મદદરુપ થતાં હોવાથી આજનાા યુગમાં બાળકો મોબાઇલ, લેપટોપ, ટેબલેટ, કોમ્પ્યુટર, પેન ડ્રાઇવ જેવા વિવિધ ઉપકરણો દ્વારા અને વિવિધ એપ્લિકેશન દ્વારા રસમય શિક્ષણ મેળવી રહ્યો છે. જોય ફૂલ લનીંગ નો હેતુ આ પ્રક્રિયામાં સિઘ્ધ થાય છે. ગણીત, વિજ્ઞાન જેવા વિષયોના પણ શૈક્ષીક રમકડા બાળકને સહેલાયથી સમજ પુરી પાડે છે. વર્ગખંડમાં જ બધા જ સાધનો અવેલેબલ હોવાથી છાત્રો ગમે ત્યારે સ્વ અઘ્યન કરવા પ્રેરાય છે.
વર્ગખંડમાં પડેલી વિવિધ વસ્તુઓમાં ટેબલ, બ્લેક બોર્ડ, બુક, બારી, લાદી જેવાનો ભૂમિની આકારો કે ખુણા શિખવવામાં મદદરુપ થાય છે. શાળાનું બિલ્ડીંગ જ એક લર્નીંગ એડ છે. પગથીયા ઉપર તમો ચડતો- ઉતરતો ક્રમ દર્શાવીને અધરાને સહેલું બનાવી શકો છો. વિજ્ઞાન ના પ્રયોગો કે સિઘ્ધાંતો ભણવાથી સમજતા નથી પણ આવા રમકડાના માઘ્યમ વડે ઝડપથી આવડી જાય છે. આજના યુગમાં શૈક્ષણિક પ્રક્રિયા દિન-પ્રતિદિન ખુબ જ લાંબી અને અધરી બનતી જતી હોવાથી આવા અનેક ટી.એસ.એમ. દ્વારા કઠિય મુદ્દાને સરળતાથી સમજાવી શકે છે.
શિક્ષણની પ્રક્રિયામાં બાળકને સાંભળેલું 3ર ટકા, વાંચેલું 38 ટકા અને લખેલું 54 ટકા યાદ રહે
બાળકને રમકડાં પ્રિય હોવાથી તેને શિક્ષણ પ્રક્રિયામાં જોડવાથી ધાર્યા પરિણામો મળી શકે છે. શિક્ષણમાં એક માત્ર જોઇને બાળક 70 ટકાથી વધુ યાદ રાખી શકેછે. બાળકની વય કક્ષા ક્ષમતા મુજબ જોય ફૂલ લર્નિગમાં એજયુકેશન ટોયસનું મહત્વ વિશેષ છે. આવા રમકડાં શિક્ષણના કઠિન મુદ્દાને સરળ કરે છે. વર્ગ ખંડની જુની એક તરફી ટેકનીક ન ચાલે માટે નવી તરાહમાં બાળક અને શિક્ષણના બન્ને પક્ષના સંવાદ સાથે કે આદાન-પ્રદાનમાં ત્રીજું સ્થાન આ શૈક્ષણિક રમડકાંનું છે. શિક્ષણની વિીવધ ટેકનીકનો ઉપયોગ વર્ગખંડની અસરકારકતામાં વધારો કરે છે.
