ટપ્પુએ દાદાને કીધુ કે હવે તો ત્રણ માળ વાળા વિમાન આવી ગયા છે, તરત જ દાદાએ કીધું એવું તો કાંઈ હોતું હશે મારા માથે ધોળા આવી ગયા અને મેં કેટલીય દિવાળીઓ જોઈ છે. પરંતુ જ્યારે તેમણે સમાચારમાં વાચ્યું ત્યારે ખબર પડી કે આ તો સત્ય ઘટના છે. માણસ ઘણી વાર સમજ્યા અને વિચાર્યા વિના પોતાની વાતને જ સાચી ગણે છે જ્યારે બીજા પર વિશ્વાસ કરતા અટકાય છે જેનું મુખ્ય કારણ છે કે તેઓની પાસે અધુરી માહિતી હોય છે.
દરેક વ્યક્તિમાં કોઈ પણ ક્ષેત્રમાં કાર્ય કરવા માટે આત્મવિશ્વાસ હોવો ખૂબ જ જરૂરી છે આત્મવિશ્વાસ એ વ્યક્તિને ખૂબ જ અઘરા શિખરો સર કરવામાં પણ મદદરૂપ થાય છે પરંતુ એ જ આત્મવિશ્વાસ જ્યારે અતિ આત્મવિશ્વાસમાં પરિણામે છે ત્યારે તે મૂરખ સાબિત થાય છે.
જેનું મુખ્ય કારણ એ હોય છે કે કોઈપણ વિષયનું પૂરતું વિજ્ઞાન ધરાવતા નથી જેના કારણે એક આદત બની જાય છે કે આપણે આપણા અધુરા જ્ઞાનને જ સાચું માની રહ્યા છીએ દરેક વ્યક્તિ જીવનમાં સફળ કે નિષ્ફળ તો થાય જ છે પરંતુ જો તે સફળતા કે નિષ્ફળતાનું વિશ્લેષણ કરવામાં આવે તો જ યોગ્ય રીતે આગળ વધી શકીએ છીએ.
અતિશય આત્મવિશ્વાસના પ્રકાર
અતિવિશ્વાસ પૂર્વગ્રહની સંપૂર્ણ સમજ મેળવવાનો સૌથી સહેલો રસ્તો એ છે કે વાસ્તવિક દુનિયામાં પૂર્વગ્રહ કેવી રીતે ચાલે છે તેના ઉદાહરણો જોવાનું. નીચે પક્ષપાતના સૌથી સામાન્ય પ્રકારોની સૂચિ છે.
- ઓવર રેન્કિંગ
ઓવર રેન્કિંગ એ છે જ્યારે કોઈ વ્યક્તિ તેના પોતાના વ્યક્તિગત પ્રદર્શનને તે વાસ્તવમાં છે તેના કરતા વધારે રેટ કરે છે. વાસ્તવિકતા એ છે કે મોટાભાગના લોકો પોતાને સરેરાશ કરતા વધુ સારા માને છે. આ મોટી સમસ્યાઓનું કારણ બની શકે છે.
- નિયંત્રણનો ભ્રમ
નિયંત્રણ પૂર્વગ્રહનો ભ્રમ ત્યારે થાય છે જ્યારે લોકો વિચારે છે કે તેઓ પરિસ્થિતિ પર નિયંત્રણ ધરાવે છે જ્યારે હકીકતમાં તેઓ નથી. સરેરાશ, લોકો માને છે કે તેઓ ખરેખર કરતા વધુ નિયંત્રણ ધરાવે છે. તે ખૂબ જ ખતરનાક બની શકે છે, કારણ કે તે આપણને એવું વિચારવા તરફ દોરી જાય છે કે પરિસ્થિતિઓ ખરેખર છે તેના કરતા ઓછી જોખમી છે.
- સમયનો આશાવાદ
સમયનો આશાવાદ એ વધુ પડતા આત્મવિશ્વાસના મનોવિજ્ઞાનનું બીજું પાસું છે. આનું ઉદાહરણ એ છે કે જ્યાં લોકો વધારે પડતો અંદાજ કાઢે છે કે તેઓ કેટલી ઝડપથી કામ કરી શકે છે ખરેખરમાં સમયના આધારે બેસી રહીને તે કાર્ય પૂર્ણ કરી શકતા નથી જેથી કરીને કોઈ પણ કાર્ય પૂર્ણ થવામાં વધુ સમય માંગી લે છે
- ઇચ્છનીયતા અસર
ઇચ્છનીયતા અસર ત્યારે થાય છે જ્યારે લોકો પરિણામ ઇચ્છનીય હોવાને કારણે કંઇક બનવાની શક્યતાઓને વધારે પડતો અંદાજ આપે છે. એવું જ માનીને બેસી રહે છે કે તેઓ તે કાર્યમાં સફળ જ થશે.
આને કેટલીકવાર “ઇચ્છાપૂર્ણ વિચારસરણી” તરીકે ઓળખવામાં આવે છે, અને તે એક પ્રકારનો અતિવિશ્વાસ પૂર્વગ્રહ છે. પરંતુ વાસ્તવમાં પરિણામ આપણે ધારીએ તે મુજબનું હોય તેવું જરૂરી સહેજ પણ નથી.
