2021-22ના બજેટમાં જૂના વાહનોને રસ્તા પરથી હટાવવા માટે ’સ્ક્રેપ પોલિસી’ લાવવાની જાહેરાત કરવામાં આવી હતી. આ પોલિસી હેઠળ ર0 વર્ષ જૂના પર્સનલ વાહનો અને 15 વર્ષ જૂના કોમર્શિયલ વાહનોનો દર વર્ષે ફિટનેસ ટેસ્ટ થશે. જો પરીક્ષણ નિષ્ફળ જાય, તો વાહનને સ્ક્રેપ માટે મોકલવામાં આવશે. જૂના વાહનોની નોંધણી અને રિન્યુઅલ ફી પણ બેથી ત્રણ ગણી વધારે હશે. સ્ક્રેપેજ પોલિસી 1લી એપ્રિલ ર0રરથી અમલમાં આવી છે. આ પોલિસી પર્યાવરણ માટે વરદાન રૂપ બની શકે તેમ છે. પણ કમનસીબે તેની અમલવારી ચુસ્ત રીતે થઈ શકી નથી.
સ્ક્રેપ પોલિસીનો મુખ્ય હેતુ ઓટો સેક્ટરને રાહત આપવાનો છે. આ અંતર્ગત જૂનું વાહન સ્ક્રેપ સેન્ટર પર વેચવું પડશે, જ્યાંથી પ્રમાણપત્ર મળશે. આ પ્રમાણપત્ર સાથે નવા કાર ખરીદનારાઓની કારની નોંધણી મફતમાં કરવામાં આવશે. એક અંદાજ મુજબ, લગભગ ર.80 કરોડ વાહનો સ્ક્રેપ પોલિસી હેઠળ આવી શકે છે.
દેશભરમાં પાંચ સ્ક્રેપ કેન્દ્રો સ્થાપવામાં આવશે. ત્યાંથી કાચો માલ રિસાયક્લિંગ માટે ઉપલબ્ધ થશે. આનાથી વાહનના ઉત્પાદનના ખર્ચમાં ઘટાડો થવાની સંભાવના છે, કારણ કે આ પોલિસી રિસાયકલ કરેલ કાચો માલ સરળતાથી અને પોસાય તેવા ખર્ચે ઉપલબ્ધ કરાવશે. આ સાથે સ્ટીલ પરની કસ્ટમ ડ્યુટીમાં પણ ઘટાડો કરવામાં આવ્યો છે. આવી સ્થિતિમાં કંપનીઓ માટે ઉત્પાદન ખર્ચ ઓછો રહેશે. આ સાથે તેઓ વાહનોના ભાવમાં ઘટાડો કરશે. ભારત સ્ટેજ-વીઆઈ સ્ટાન્ડર્ડ વાહનોના માલિકોને પણ પ્રોત્સાહનો ઉપલબ્ધ કરાવવામાં આવશે.
આ નિયમ મુજબ ખાનગી વાહનો ર0 વર્ષ પછી અને કોમર્શિયલ વાહનો 15 વર્ષ પછી રસ્તા પર આવી શકશે નહીં. ઓટો સેક્ટર માટે આ સકારાત્મક સમાચાર છે. જો કે, આ નીતિ સ્વૈચ્છિક છે. તેને ફરજીયાત બનાવવાની જરૂર છે.આંકડા દર્શાવે છે કે વર્ષ ર001માં 70 લાખ પેસેન્જર વાહનો નોંધાયા હતા, જ્યારે ર005માં 11 મિલિયન કોમર્શિયલ વાહનો નોંધાયા હતા. એટલે કે આટલા વાહનો તરત જ રોડ પરથી ઉતરી જશે. ત્યારબાદ દર વર્ષે આ વાહનો રજિસ્ટર્ડના રેશિયોના આધારે દૂર કરવામાં આવશે. તેનાથી ઓટો સેક્ટરને ઘણી મદદ મળશે. તેમનું વેચાણ વધશે. તેનાથી ઓટો સેક્ટરના સામાનના વેચાણમાં પણ વધારો થશે.
કેન્દ્રીય મંત્રી નીતિન ગડકરીના જણાવ્યા અનુસાર, દેશમાં 15 વર્ષ જૂના આવા 34 લાખ લાઇટ વ્હીકલ છે. એટલે કે 5 વર્ષ પછી તેમને રસ્તા પરથી હટાવવા પડશે. 51 લાખ હળવા વાહનો ર0 વર્ષથી વધુ જૂના છે. 17 લાખ મધ્યમ અને ભારે કોમર્શિયલ વાહનો 15 વર્ષ જૂના છે અને તેમની પાસે કોઈ માન્ય ફિટનેસ સર્ટિફિકેટ નથી.
