રશિયા અને યુક્રેન વચ્ચે યુદ્ધ ફાટી નીકળ્યું છે. બંને દેશો સાથે ભારતના વેપારી સંબંધો છે અને અહીંના વેપારીઓ ત્યાં દવાઓની નિકાસ કરે છે. જોકે, રશિયા અને યુક્રેન વચ્ચે ચાલી રહેલા યુદ્ધને કારણે ભારતીય ફાર્મા ઉદ્યોગ ’વેઇટ એન્ડ વોચ’ના મોડમાં છે. ઉદ્યોગના સૂત્રોના જણાવ્યા અનુસાર, રશિયા અને યુક્રેન સહિત સીઆઈએસના કેટલાક દેશોના નવા ઓર્ડર માટે હજુ યોગ્ય સમયની રાહ જોવાઈ રહી છે. સીઆઈએસ (સ્વતંત્ર રાજ્યોનું કોમનવેલ્થ) સોવિયેત યુનિયનથી અલગ થયેલા દેશોનો સમાવેશ કરે છે.
હાલમાં દવાઓની નિકાસ પર કોઈ પ્રતિબંધ નથી, પરંતુ ફાર્મા ઉદ્યોગ યુદ્ધના કારણે અટવાઈ જવાના ભયને કારણે પરિસ્થિતિ સુધરવાની રાહ જોઈ રહ્યો છે. બીજી તરફ, રશિયા અને યુક્રેનની વાત કરીએ તો, યુક્રેનમાંથી ભારતીય ફાર્મા ઉદ્યોગનો કારોબાર રશિયા કરતાં વધુ ઝડપથી વધ્યો. નાણાકીય વર્ષ 2021માં ભારતે યુક્રેનને રૂ. 1369.19 કરોડની દવાઓની નિકાસ કરી હતી, જેની સરખામણીમાં નાણાકીય વર્ષ 2020માં 44 ટકા વધુ હતી. બીજી બાજુ, નાણાકીય વર્ષ 2021 માં, ભારતરૂ. 4470.68 કરોડની દવાઓની નિકાસ કરી, જે તેના પાછલા નાણાકીય વર્ષ કરતાં 6.95 ટકા વધુ હતી.
આ આંકડા વાણિજ્ય વિભાગની ફાર્મા એક્સપોર્ટ પ્રમોશન કાઉન્સિલ ઓફ ઈન્ડિયાના છે અને તેના અનુસાર યુક્રેનમાંથી ફાર્મા ઈન્ડસ્ટ્રીનો કારોબાર રશિયા કરતા વધુ ઝડપથી વધ્યો છે. ડો. રેડ્ડીઝ લેબના એક અધિકારીએ કહ્યું કે પરિસ્થિતિ પર સતત નજર રાખવામાં આવી રહી છે અને અત્યારે પ્રથમ પ્રાથમિકતા રશિયા અને યુક્રેન વચ્ચેના સંઘર્ષથી પ્રભાવિત વિસ્તારમાં અમારા કર્મચારીઓની સુરક્ષા સુનિશ્ચિત કરવાની છે. કંપનીના પ્રવક્તાએ જણાવ્યું હતું કે તેઓ આ પ્રદેશમાં ત્રીસ વર્ષથી વધુ સમયથી હાજરી ધરાવે છે. દર્દીઓની જરૂરિયાતોને પહોંચી વળવા અને વ્યવસાય ચાલુ રાખવા ઉપરાંત, તેમણે તેમના કર્મચારીઓની સુરક્ષાને સર્વોચ્ચ પ્રાથમિકતા ગણાવી.
અન્ય એક ફાર્મા કંપનીના અધિકારીએ જણાવ્યું કે દવાઓની નિકાસ પર કોઈ પ્રતિબંધ નથી પરંતુ હાલ પરિસ્થિતિ પર નજર રાખવામાં આવી રહી છે. તેમણે કહ્યું કે યુદ્ધના કારણે અસરગ્રસ્ત વિસ્તારોમાંથી ચૂકવણીને અસર થવી જોઈએ નહીં, જેના કારણે થોડો સમય રાહ જોવાની સલાહ આપવામાં આવે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે યુક્રેન સંકટને લઈને ભારત અને અમેરિકાનું વલણ સમાન નથી. એટલે કે બંને એકસરખું વિચારતા નથી. જ્યાં એક તરફ ભારતની રશિયા સાથે જૂની અને સમયની કસોટીવાળી મિત્રતા છે. બીજી તરફ, યુએસ સાથે તેની વ્યૂહાત્મક ભાગીદારી છેલ્લા દોઢ દાયકામાં અભૂતપૂર્વ ગતિએ વધી છે. આવી સ્થિતિમાં ભારતે મધ્યમ માર્ગ અપનાવવો પડશે.
યુએસ પ્રમુખ જો બિડેને ગુરુવારે તેમના રશિયન સમકક્ષ વ્લાદિમીર પુતિન પર “આક્રમક” હોવાનો આરોપ મૂક્યો, કહ્યું કે રશિયન રાષ્ટ્રપતિએ યુક્રેન સામે યુદ્ધ પસંદ કર્યું. બિડેને રશિયા સામે નવા આર્થિક પ્રતિબંધોની જાહેરાત કરી. બિડેને કહ્યું, ’પુતિન આક્રમણ કરનાર છે. પુટિને યુદ્ધ પસંદ કર્યું. તેણે રશિયા સામે સખત આર્થિક પ્રતિબંધોની જાહેરાત કરી, પરંતુ રશિયન દળો સામે યુદ્ધ કરવા માટે યુક્રેનમાં અમેરિકન દળો મોકલવાનો સ્પષ્ટપણે ઇનકાર કર્યો. તેમણે કહ્યું કે વિશ્વ રશિયા સામે એકજૂટ છે.
