અબતક,રાજકોટ
કોઈ મોબાઈલ કે સોશિયલ સાઈટ હેક કરે તે ડર કરતા વઘુ ડર યુવતીઓને પરિવારના સભ્યો દ્વારા થતા મોબાઈલ ચેકીંગથી ડર લાગતો હોય છે. મોટાભાગની મહિલાઓને લાગે છે કે પરિવારના સભ્યો તેમના ઓનલાઇન કે સોશિયલ સાઈટ પર બાઝ નજર રાખીને બેઠા છે. મનોવિજ્ઞાન ભવનના વિદ્યાર્થીની એ ભવન અધ્યક્ષ ડો. યોગેશ જોગસણના માર્ગદર્શનમાં ૧૦૮૦ યુવાનો અને યુવતીઓ પર સાયબર ક્રાઇમ અને સોશિયલ સાઈટ આધારિત પ્રશ્નો પૂછીને સર્વે કર્યો. સર્વેના આંકડાઓ જણાવે છે કે ઓનલાઇન કે ઓફ લાઈન, સોશિયલ સાઈટ કે સમાજ જીવન બહેનો હજુ બધે અસલામતી અનુભવે છે. સર્વેમાં પુછાયેલા પ્રશ્નો આ મુજબ હતા.
(૧) સોશિયલ મીડિયા હેક થઈ જવાનો ડર અનુભવો છો?
– હા ૯૦%, – ના ૧૦%
(૨) સાઇબર ક્રાઈમ વિશે જાણકારી ધરાવો છો?
– હા ૪૫%, – ના ૫૫%
(૩) સાઇબર ક્રાઇમના ભોગ બન્યા છો?
– હા ૬૮%, – ના ૩૨%
(૪) સોશિયલ મીડિયામાં ફોટા પોસ્ટ કર્યા હોય ત્યારે અજાણ્યા વ્યક્તિ દ્વારા ખરાબ કોન્ટ્સ કે અન્ય ચેડાં થયા છે?
– હા ૫૭%, – ના ૪૩%
(૫) અજાણ્યા નંબર પરથી મેસેજ કે ફોન આવે ત્યારે લોભામણી લાલચ કે લોટરી લાગશે એવું બન્યું છે?
– હા ૬૭%, – ના ૩૩%
(૬) સોશિયલ મીડિયામાં તમારા ફ્રેડ્સ બનાવતા પહેલા તેમનું પ્રોફાઈલ કે અન્ય વિગત ચકાસો છો?
– હા ૪૬%, – ના ૫૪%
(૭) તમારા મહત્વના આઈડી પાસવોર્ડ તમારા મિત્રો કે અંગત વ્યક્તિ સાથે શેર કરો છો?
– હા ૫૮%, – ના ૪૨%
(૮) સોશિયલ મીડિયામાં ફોટા કે અન્ય વિગત શેર કરી ખુશી અનુભવો છો?
– હા ૫૬%, – ના ૪૪%
(૯) લોટરીના ચક્કરમાં ઓનલાઇન વેબસાઈટ પર રજીસ્ટર કરો છો?
– હા ૬૬%, – ના ૩૪%
(૧૦) સાઈબર ક્રાઈમ થાય ત્યારે શું કરવું જોઇએ તેના વિશે જાણકારી ધરાવો છો?
– હા ૩૯%, – ના ૬૧%
(૧૧) તમારા પરિવાર જનો તમારી જાસૂસી માટે તમારી સોશિયલ સાઈટ હેક કરે એવો ડર અનુભવો છો?
– ૭૨% મહિલાઓએ કબુલ્યું કે અમારી સોશિયલ સાઈટ ઘરના સભ્યો જાસૂસી માટે હેક કરતા હશે એવો ભય છે.
(૧૨) તમારા પાસવર્ડ કે ખાનગી યાદીઓ કોઈ ચેક કરતું હોય એવું લાગે છે?
– ૫૪% એ કબુલ્યું કે અમારા પાસવર્ડ પરિવારના સભ્યો જ એક યા બીજી રીતે જાણવાનો પ્રયત્ન કરે છે અને જાસૂસી કરે છ.
(૧૩) તમારો મોબાઈલ ફોનને કોઈ ચેક કરતું હોય એવું લાગે છે?
– ૮૧% યુવતીઓને લાગે છે કે પરિવારના સભ્ય રાત્રે ચેક કરતા હોય તેવો ભય છે.
સાઇબર ક્રાઈમ કોણ કરે છે અને કેવી રીતે કરે છે?
સાઇબર ક્રાઈમ ચોરી કરવા માટે થાય છે. હવે તમને બધાને ખબર છે કે ચોરી કોણ કરે તો આપડે કહીશું ચોર, તો બસ સાઇબર ક્રાઈમ પણ ચોર ચોરી કરવા માટે કરે છે. સાઇબર ક્રાઈમ કરવા પાછળ ચોરનું શું કારણ હોય છે તે આપણે નક્કી ના કરી શકીએ તેમ છતાં પણ કદાચ એવું હોય કે કોઈ મજા લેવા માટે કરતા હોય, અમુક એવા હોય કે ચોરી કરીને તેનો ડેટા લીક કરવા માટે બ્લેક મેલ કરે, અમુક એવા હોય છે જે ચોરી કરીને ડેટા વેચીને પૈસા કમાય છે.
સાયબર ક્રાઇમમાં ક્યાં પ્રકારના ગુના નોંધાય છે?
સાયબર ક્રાઇમમાં ઇન્ફોર્મેશન ટેકનોલોજી એકટ અન્વયે એટીમએમ કાર્ડ ક્લોનિંગ, મેઈલ હેકિંગ, મોબાઈલ હેકિંગ, એટીએમ હેકિંગ, ક્રેડિટ-ડેબિટ કાર્ડ હેકિંગ, કમ્પ્યુટર રીસોર્સીસ સાથે ચેડાં, સોશિયલ મીડિયા થકી ફ્રોડ કે બ્લેકમેલિંગ, પ્રાઇવસી ભંગ, બીભત્સ મટિરિયલ્સ કરવું અને બાળકોની પોરનોગ્રાફી સહીતના તમામ ગુનાઓનો સમાવેશ થાય છે.
સાયબર લો
ઓળખાણની ચોરી બદલ ૬૬ (એ) અંતર્ગત ત્રણ વર્ષની જેલ અને દંડની જોગવાઈ છે.
અશ્ર્લિલ અને આપત્તિજનક સામગ્રીના પ્રચાર-પ્રસાર માટે કલમ ૨૯૨ હેઠળ કાર્યવાહી થઈ શકે છે જે અંતર્ગત બેથી પાંચ વર્ષની જેલની સજા અને દંડની જોગવાઈ છે.
ગુપ્તતાના ભંગ બદલ ૬૬ (ઈ) હેઠળ ત્રણ વર્ષની જેલ અને બે લાખ રૂપિયા સુધીનો દંડ થઈ શકે છે.
સાઇબર ક્રાઇમથી બચવા કેવી કેવી સાવધાની રાખવી
વર્તમાનમાં ભારતના મોટાભાગના લોકો સોશિયલ નેટવર્કિંગ સાઇટ્સનો તો ઉપયોગ કરે છે. પરંતુ તેના વિશે સાચી માહિતી કે જાણકારીનો અભાવ જીવ મળે છે. તેમજ મોટાભાગના સોશિયલ નેટવર્કિંગ સાઇટ્સના સર્વર વિદેશમાં છે. જેના લીધે ભારતમાં થતા સાયબર ક્રાઈમની જડ સુધી પહોંચવું મુશ્કેલ બને છે.
સોશિયલ મીડિયાનો ઉપયોગ કરતી વખતે સાવધ રહો, કોઈ અજાણ્યા અથવા શંકાસ્પદ લિંક્સને ખોલશો નહીં તેમજ આવી જ સાવધાની ડાઉનલોડીંગ વખતે પણ રાખવું હિતાવહ રહેશે.
મોબાઈલ બેન્કિંગનો ઉપયોગ કરતાં હો તો હંમેશા સ્ક્રીન લોકના વિકલ્પનો ઉપયોગ કરવો.
જાહેર સ્થળ ઉપરના કોમ્પ્યુટરમાં બ્રાઉઝરનો ઉપયોગ કર્યા પછી બ્રાઉઝિંગ ઈતિહાસને ડિલિટ કરવાનું ભૂલશો નહીં..
તમારા હેન્ડસેટમાં એકાઉન્ટ નંબર, પીન નંબર કે પાસવર્ડની માહિતી ક્યારેય સ્ટોર કરશો નહીં.
એટીએમ અથલા બેન્કિંગ કામકાજ દરમિયાન વાપરવામાં આવતા પાસવર્ડને સમયાંતરે બદલતાં રહો તેમજ જન્મ તારીખ, નામ, મોબાઈલ કે ફોન નંબરનો પાસવર્ડ તરીકે ઉપયોગ ઘાતક સાબિત થઈ શકે છે.
