દર વર્ષે દશેરાનો તહેવાર ખૂબ જ ધામધૂમથી ઉજવવામાં આવે છે. દુષ્ટતા પર સારાની જીતનું પ્રતીક, આ તહેવાર લોકોને એવું માને છે કે અનિષ્ટ હંમેશા સારા પર વિજય મેળવે છે.
ભગવાન શ્રી રામ દ્વારા રાવણના વધની યાદમાં દર વર્ષે આ તહેવાર ઉજવવામાં આવે છે. લંકાપતિ રાવણ એક શક્તિશાળી રાક્ષસ હતો, જેનો મહાકાવ્ય રામાયણમાં પણ ઉલ્લેખ છે. રામાયણમાં, ભલે રાવણે માતા સીતાનું અપહરણ કરવા જેવું ભયંકર કૃત્ય કર્યું હોય, તે વાસ્તવમાં એક મહાન વિદ્વાન હતો. આ જ કારણ છે કે ભારતના ઘણા ભાગોમાં તેમની પોતાની માન્યતાઓના આધારે રાવણની પૂજા કરવામાં આવે છે.
રાવણનું જન્મસ્થળ નોઈડામાં છે
બિસરખ ગામ ઉત્તર પ્રદેશમાં દિલ્હીને અડીને આવેલા નોઈડાના ગ્રેટર નોઈડા પશ્ચિમમાં આવેલું છે. બિસરખ ગામના લોકોનો દાવો છે કે આ રાવણનું જન્મસ્થળ હતું. ગ્રામજનોના જણાવ્યા મુજબ, ગામનું નામ રાવણના પિતા વિશ્રવ મુનિના નામ પરથી પડ્યું છે. અહીં ઋષિ વિશ્રવ અને તેમના પુત્ર રાવણ ભગવાન શિવની પૂજા કરતા હતા. લગભગ એક સદી પહેલા ખોદકામ દરમિયાન ખૂબ ઊંડાણમાં મળેલું અદ્ભુત શિવલિંગ રાવણ દ્વારા પૂજવામાં આવતું શિવલિંગ માનવામાં આવે છે. આ શિવલિંગ અહીંના એક મંદિરમાં સ્થાપિત કરવામાં આવ્યું છે, જેમાં રાવણની પણ પૂજા કરવામાં આવે છે. બિસરખ ગામના લોકો ક્યારેય દશેરા પર રાવણનું પૂતળું બાળતા નથી.
જોધપુરમાં આ સ્થાન પર રાવણની પણ પૂજા કરવામાં આવે છે.
રાજસ્થાનના જોધપુરના ગોધા શ્રીમાળી સમુદાય પણ પોતાને રાવણના વંશજ માને છે. તેઓ માને છે કે રાવણની પત્ની મંદોદરીનો જન્મ જોધપુરના મંડોર વિસ્તારમાં થયો હતો અને બંનેના લગ્ન અહીં જ થયા હતા. કિલા રોડ પર સ્થિત અમરનાથ મહાદેવ મંદિરમાં રાવણ અને મંદોદરીના મંદિરો છે, જ્યાં તેમની પૂજા કરવામાં આવે છે. દશેરાના દિવસે, ગોધા શ્રીમાળી સમુદાય શોક કરે છે અને રાવણ દહન પછી સ્નાન કર્યા પછી ફરીથી પવિત્ર દોરો પહેરે છે. આ સમુદાય માને છે કે તેઓ રાવણના વંશજોનો એક ભાગ છે જે લંકામાં ફાંસી પછી બચી ગયા હતા, જેઓ જોધપુર ભાગી ગયા હતા અને અહીં સ્થાયી થયા હતા.
મંદસૌર રાવણ-મંદોદરીના લગ્ન સ્થળ છે.
મધ્યપ્રદેશના મંદસૌરના રહેવાસીઓ તેને રાવણની પત્ની મંદોદરીનું માતુશ્રી ઘર કહે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે અહીં રાવણ અને મંદોદરીના લગ્ન થયા હતા. મંદોદરીના નામ પરથી આ સ્થળનું નામ મંદસૌર પડ્યું. અહીંના લોકો રાવણને પોતાનો જમાઈ માને છે. અહીં રાવણનું મંદિર છે, જેમાં રૂંડી નામથી તેની પૂજા કરવામાં આવે છે. તેઓ તેમના જમાઈ હોવાથી મહિલાઓ બુરખો પહેરીને રાવણની પૂજા કરે છે.
વિદિશામાં રાવણની 10 ફૂટ ઊંચી પ્રતિમા ધરાવતું મંદિર
વિદિશાના રાવણગ્રામ ગામમાં રાવણનું મંદિર છે, જેમાં રાવણની 10 ફૂટ લાંબી મૂર્તિ છે. વિદિશાના લોકોનો દાવો છે કે રાવણની પત્ની મંદોદરીનો જન્મ અહીં થયો હતો. અહીં દશેરાના દિવસે રાવણના પૂતળાને બાળવાને બદલે વિશેષ પૂજા કરવામાં આવે છે.
કાનપુરમાં રાવણને દૂધથી સ્નાન કરાવવામાં આવ્યું હતું
ઉત્તર પ્રદેશના કાનપુરના શિવાલા વિસ્તારમાં સ્થિત રાવણ મંદિરના દરવાજા દશેરાના દિવસે જ ખોલવામાં આવે છે. દશેરાના દિવસે રાવણની મૂર્તિને વિધિ-વિધાનથી સ્નાન કરાવ્યા બાદ શણગારવામાં આવે છે અને દૂધનો અભિષેક કરવામાં આવે છે અને ત્યારબાદ પૂજા અને આરતી પણ કરવામાં આવે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે અહીં તેલનો દીવો પ્રગટાવવાથી તમામ મનોકામનાઓ પૂર્ણ થાય છે.
આંધ્રપ્રદેશમાં પણ રાવણનું મંદિર છે
આંધ્ર પ્રદેશના કાકીનાડામાં રાવણનું એક મંદિર પણ છે, જેની સ્થાપના રાવણે પોતે કરી હોવાનું માનવામાં આવે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે આ મંદિરમાં સ્થાપિત શિવલિંગની સ્થાપના રાવણે પોતે કરી હતી. અહીં રાવણની ભગવાન શિવ પ્રત્યેની ભક્તિ દર્શાવવામાં આવી છે.
હિમાચલ પ્રદેશના કાંગડામાં પણ પૂજા થાય છે
હિમાચલ પ્રદેશના કાંગડામાં પણ રાવણની પૂજા થાય છે. અહીં એવી માન્યતા છે કે રાવણે બૈજનાથ કાંગડામાં તપસ્યા કરીને ભગવાન શિવને પ્રસન્ન કર્યા હતા, જ્યાંથી શિવ પ્રગટ થયા હતા. આ કારણથી કાંગડાના લોકો રાવણને મહાશિવનો ભક્ત માને છે અને તેની પૂજા કરે છે. અહીં એવી માન્યતા છે કે જો કોઈ રાવણને બાળે તો તેનું મૃત્યુ થાય છે.
મેરઠના આ મંદિરમાં શોક મનાવવામાં આવે છે
મેરઠમાં ભલે સદર પોલીસ સ્ટેશનની પાછળ આવેલા બિલેશ્વર મહાદેવ મંદિરમાં રાવણની મૂર્તિ હાજર ન હોય, પરંતુ અહીં દશેરાના દિવસે શોક મનાવવામાં આવે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે મેરઠનું જૂનું નામ મયરાષ્ટ્ર હતું અને તે મંદોદરીના પિતા રાક્ષસ મયની રાજધાની હતી. મંદોદરી પણ ભગવાન શિવની પૂજા કરવા બિલેશ્વર મહાદેવ મંદિરે આવતી હતી. આ જ કારણે મેરઠના લોકો પણ તેમના શહેરને રાવણનું સાસરિયુ માને છે.
