વર્ષ 2014માં ભારતની ગણતરી વિશ્વની દસમી સૌથી મોટી અર્થવ્યવસ્થા તરીકે કરવામાં આવી હતી. પરંતુ 2022 માં, ભારતે કૂદકો મારી અને વિશ્વની પાંચમી સૌથી મોટી અર્થવ્યવસ્થાનો દરજ્જો પ્રાપ્ત કર્યો છે. ભારત હાલમાં યુએસ (255 ટ્રિલિયન ડોલર), ચીન (181 ટ્રિલિયન ડોલર), જાપાન (4.2 ટ્રિલિયન ડોલર) અને જર્મની (4.1 ટ્રિલિયન ડોલર)ની પાછળ છે.
એવો અંદાજ છે કે 2027 અને 2030 ની વચ્ચે, ભારત 5 ટ્રિલિયન ડોલરથી વધુના ગ્રોસ ડોમેસ્ટિક પ્રોડક્ટ (જીડીપી) સાથે વિશ્વની ત્રીજી સૌથી મોટી અર્થવ્યવસ્થા બનવા માટે જાપાનને પાછળ છોડી દેશે. વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ તાજેતરમાં જ આ અંગે વાત કરી હતી. નવી દિલ્હીમાં એક કાર્યક્રમ દરમિયાન તેમણે કહ્યું, ’અમારા ટ્રેક રેકોર્ડને જોતા એમ કહી શકાય કે અમારી સરકારના ત્રીજા કાર્યકાળમાં ભારત વિશ્વની ત્રીજી સૌથી મોટી અર્થવ્યવસ્થા બની જશે. આ મોદીની ગેરંટી છે
સ્ટેટ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા દ્વારા જારી કરાયેલા અનુમાન મુજબ, વર્ષ 2027 સુધીમાં ભારત વિશ્વની ત્રીજી સૌથી મોટી અર્થવ્યવસ્થા બની જશે. ઈન્ટરનેશનલ મોનેટરી ફંડના જુલાઈ 2023ના વૈશ્વિક આર્થિક અનુમાન મુજબ, વૈશ્વિક આર્થિક વૃદ્ધિ 2022માં 3.5 ટકાથી ઘટીને 2023 અને 2024 બંનેમાં 3 ટકા રહેવાનો અંદાજ છે. ભારતમાં વૃદ્ધિ દર 2023માં 6.1 ટકા (અગાઉ 5.9 ટકા) રહેવાની ધારણા છે, જ્યારે 2024માં તે 6.3 ટકા રહેવાની ધારણા છે.
સતત સુધારા, વ્યાપક-આધારિત સ્થિરતા, સ્વસ્થ નાણાકીય ક્ષેત્ર, કોર્પોરેટ સેક્ટરનું દેવું ઘટાડવાના પ્રયાસો અને મૂડી ખર્ચ ભારતીય અર્થતંત્ર માટે વૃદ્ધિના ચાવીરૂપ ચાલક રહ્યા છે. લગભગ 37.5 બિલિયન ડોલરના મૂડી ખર્ચને આકર્ષવા, 6 મિલિયન નોકરીઓ પેદા કરવા અને નાણાકીય વર્ષ 2023-27 દરમિયાન ઉત્પાદન ક્ષેત્રનો જીડીપીમાં હિસ્સો વર્તમાન 17 થી 20 ટકા સુધી વધારવા માટે વિવિધ ક્ષેત્રો માટે પ્રોડક્શન લિંક્ડ ઇન્સેન્ટિવ સ્કીમ વધુ અપેક્ષિત છે. તે જ સમયે, કુલ આયાતના 40 ટકા હિસ્સો ધરાવતા ક્ષેત્રો માટે જાહેર કરાયેલ પીએલઆઈ યોજનાઓનો હેતુ આયાતને મર્યાદિત કરવા, નિકાસને પ્રોત્સાહન આપવા અને ભારતના જીડીપીમાં ઉત્પાદનનો હિસ્સો વધારવાનો છે.
સ્ટાન્ડર્ડ ચાર્ટર્ડ બેંકે ભારતીય અર્થવ્યવસ્થા પરના તેના તાજેતરના અહેવાલમાં જણાવ્યું છે કે આ દાયકાના અંત પહેલા ભારતની જીડીપી બમણી થઈને 6 ટ્રિલિયન ડોલર થવાની ધારણા છે. તેનાથી તે વિશ્વની ત્રીજી સૌથી મોટી અર્થવ્યવસ્થા બની જશે. પરંતુ વધુ રોમાંચક વાર્તા ભારતની નીચી મધ્યમ આવકની અર્થવ્યવસ્થામાંથી ઉચ્ચ મધ્યમ આવકની અર્થવ્યવસ્થામાં ઉભરવાની છે.
2030માં ભારતની જીડીપી 3.5 ટ્રિલિયન ડોલરથી 5 ટ્રિલિયન ડોલર સુધી વધવાથી ભારતીયોની માથાદીઠ આવક પ્રતિ વર્ષ 2,500 ડોલરથી વધીને 4,000 ડોલર થશે.
પ્રતિષ્ઠિત ઇન્વેસ્ટમેન્ટ બેન્કિંગ કંપની મોર્ગન સ્ટેન્લી ભારતમાં થઈ રહેલા આ પરિવર્તન પર કહે છે, ’હવે તે 2013નું ભારત નથી રહ્યું. માત્ર દસ વર્ષમાં ભારતે વૈશ્વિક વ્યવસ્થામાં મહત્વનું સ્થાન પ્રાપ્ત કર્યું છે.
જીડીપીમાં હિસ્સાના હિસાબે મેન્યુફેક્ચરિંગ સેક્ટર અને મૂડી ખર્ચમાં વધારો થશે. નિકાસ બજારનો ભારતનો હિસ્સો 2031 સુધીમાં વધીને 4.5 ટકા થઈ જશે, જે તેના 2021ના સ્તર કરતાં બમણા કરતાં વધુ છે, જેમાં માલસામાન અને સેવાઓની નિકાસમાં મોટો ફાયદો થશે. ચાલુ ખાતાની ખાધ ઘટશે, બચત અને રોકાણ વધશે અને ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર ડેવલપમેન્ટ પર ભાર મુકવાને કારણે ટકાઉ આર્થિક વિકાસને પ્રોત્સાહન મળશે. આ અમૃત કાલ અને સુવર્ણ ઉત્સવ ભારત સામેનો સૌથી મોટો પડકાર વૈશ્વિક મંદી, પુરવઠામાં અવરોધો અને કુશળ શ્રમની અછત સિવાય કોમોડિટીના ભાવમાં તીવ્ર વધારો હોઈ શકે છે. સ્ટાન્ડર્ડ ચાર્ટર્ડ અનુસાર, નોકરીઓનું સર્જન કરવા, ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર વિકસાવવા, આવકની અસમાનતા અને પર્યાવરણીય પડકારોને દૂર કરવાના પ્રયાસો ભારતની વૃદ્ધિની સંભાવનાઓને મજબૂત બનાવશે.
વાસ્તવમાં, આગામી સાત વર્ષમાં વિશ્વની ત્રીજી સૌથી મોટી અર્થવ્યવસ્થા બનવા માટે, સૌથી મોટો પડકાર ઉચ્ચ સ્તરની નોકરીઓનું સર્જન કરવાનો અને યુવાનોમાં તેમને સંભાળવા માટે જરૂરી કૌશલ્યો વિકસાવવાનો હશે. વૈશ્વિક વિકાસમાં ભારતની ભૂમિકા નજીકના ભવિષ્યમાં નોંધપાત્ર રહેવાની છે. પરંતુ આ માટે વચનો પૂરા કરવા અને નિર્ધારિત વિઝનના શ્રેષ્ઠ અમલીકરણની ખાતરી કરવી જરૂરી રહેશે.
