તારીખ પે તારીખ નહિ, સાલ પે સાલ…
પાંચ જજની બેચ સમક્ષ 18 કેસ, સાત જજની બેચ સમક્ષ 6 કેસ અને નવ જજની બેચ સમક્ષ 5 કેસ મળી કુલ 29 કેસ પેન્ડિંગ
ભારતીય ન્યાયિક પ્રણાલીમાં ઘણી વખત તારીખ પે તારીખ નહિ પણ સાલ પે સાલ થઈ જાય છે. જેનું ઉદાહરણ છે સુપ્રિમની ખંડપીઠમાં 31 વર્ષ જુના કેસો પણ પેન્ડિંગ છે. હાલ આ ખંડપીઠમાં આવા જુના 29 કેસો પેન્ડિંગ હાલતમાં છે.
છેલ્લી ગણતરીમાં, સુપ્રીમ કોર્ટ પાસે ચુકાદા માટે 69,766 કેસ પેન્ડિંગ હતા પરંતુ તેની બંધારણીય બેન્ચો સમક્ષ કુલ 29 કેસો પેન્ડિંગ છે. પાંચ જજની બંધારણીય બેંચ સમક્ષનો સૌથી જૂનો કેસ હવે 31 વર્ષથી પેન્ડિંગ છે અને સાત જજોની બેન્ચ સમક્ષનો બીજો કેસ 29 વર્ષથી અનિર્ણિત છે.
નવ ન્યાયાધીશોની બંધારણીય બેન્ચ સમક્ષ પાંચ કેસ પેન્ડિંગ છે, જે 1999 પછીના સૌથી જૂના કેસ છે. અન્ય બે કેસ 21 વર્ષથી પેન્ડિંગ છે.
સુપ્રીમ કોર્ટ અને ઉચ્ચ અદાલતોને બંધારણીય અદાલતો કહેવામાં આવે છે કારણ કે તેમના ચુકાદાઓ મામલાઓનો નિર્ણય કરતી વખતે ગૌણ ન્યાયતંત્ર માટે સંદર્ભ બિંદુઓ તરીકે બંધારણીય અધિનિયમનું અર્થઘટન કરે છે.
સુપ્રીમની બંધારણીય બેન્ચ સમક્ષ પેન્ડિંગ 29 કેસોમાંથી, 18 પાંચ જજની બેન્ચ સમક્ષ પેન્ડિંગ છે, જેમાં કલમ 370 નાબૂદ કરવાના પડકારનો પણ સમાવેશ થાય છે. છ કેસ સાત જજની બેન્ચ સમક્ષ અને પાંચ નવ જજની બેન્ચ સમક્ષ પેન્ડિંગ છે.
બંધારણીય બેંચોએ 1950-1959 દરમિયાન 440 અને 1960-1969 દરમિયાન 956 કેસોનો નિકાલ કર્યો હતો. તાજેતરના વર્ષોમાં, નિકાલ દરમાં ભારે ઘટાડો થયો છે, આ બેન્ચોએ 2010-2019 દરમિયાન માત્ર 71 અને 2020-2023 દરમિયાન 19 કેસોનો નિર્ણય કર્યો હતો. બંધારણીય બેન્ચને ઓછા કેસ મોકલવામાં આવતા હોવાના કારણે પણ આવું થઈ શકે છે.
સુપ્રિમ કોર્ટમાં જ્યારે તેની રચના 26 જાન્યુઆરી, 1950 ના રોજ કરવામાં આવી હતી, ત્યારે ભારતના મુખ્ય ન્યાયાધીશ સહિત આઠ ન્યાયાધીશોની મંજૂર સંખ્યા હતી. 1956માં તેની સંખ્યા વધીને 11 અને 1960માં 14 થઈ. મંજૂર કરાયેલી સંખ્યા 1977માં 18 અને 1986માં 26 થઈ ગઈ. ત્યારપછીનો વધારો 23 વર્ષ પછી થયો જ્યારે જજની સંખ્યા વધારીને 31 કરવામાં આવી. તે ફરીથી વધારવામાં આવી. 2019 માં 34 ન્યાયાધીશોને વધતી પેન્ડન્સીનો સામનો કરવા માટે મુકવામાં આવ્યા હતા.
