ભારતના જંગલી પ્રાણીઓમાં ઘણી વિવિધતા છે. અહીં ઘણા પ્રાણીઓ છે જે વિશ્વના અન્ય દેશોમાં પણ જોવા મળે છે, બંગાળ વાઘ અને ગેંડાથી રેન્ડીયરનો સમાવેશ થાય છે.
જૈવવિવિધતાના સંદર્ભમાં ભારત વિશ્વમાં ખૂબ જ વિશિષ્ટ દેશ છે. અહીં 104 રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાનો અને 553 વન અભયારણ્ય છે. અહીં, તમે પર્વતો પર બરફીલા વાતાવરણથી લઈને રણ સુધી બધું જોઈ શકો છો. પ્રદેશોમાં પ્રવાસનનો મુખ્ય આધાર વન્યજીવન છે. દુનિયામાં ઘણા એવા પ્રાણીઓ છે જે ફક્ત ભારતમાં જ જોવા મળે છે. જ્યારે તેમને જોઈને એવું લાગતું નથી કે તેઓ બીજે ક્યાંય નહીં મળે.
એક શિંગડાવાળો ગેંડા એક સમયે પાકિસ્તાન અને મ્યાનમારમાં જોવા મળતો હતો. આજે તેઓ માત્ર ભારત અને નેપાળમાં જ જોવા મળે છે અને તેમની સંખ્યા ઘટીને માત્ર 3700 જેટલી થઈ ગઈ છે, તેમાંથી મોટાભાગના આસામના કાંજીરંગા નેશનલ પાર્કમાં જોવા મળે છે. 20મી સદીમાં તેમની સંખ્યા માત્ર 200ની આસપાસ પહોંચી હતી. તેઓ તેમના શિંગડા માટે શિકાર કરવામાં આવ્યા હતા.
ગુજરાતના ગીર નેશનલ પાર્કમાં એશિયાટિક સિંહો જોવા મળે છે. સિંહની આ એકમાત્ર પ્રજાતિ છે જે આફ્રિકન સિંહોથી અલગ છે. એક સમય હતો જ્યારે તેઓ મધ્ય પૂર્વથી લઈને ભારતના મધ્ય પ્રદેશ અને પશ્ચિમ બંગાળ સુધી જોવા મળતા હતા. 1990માં તેમની સંખ્યા 284 હતી પરંતુ 2020માં વધીને 794 થઈ ગઈ હતી.
વિશ્વના 70 ટકા વાઘ ભારતમાં વસે છે. પરંતુ પટ્ટાવાળા બંગાળ વાઘ ફક્ત ભારતમાં જ જોવા મળે છે. અહીં 50 વાઘ અનામત છે જેમાં લગભગ 3 હજાર વાઘ છે. ગેરકાયદે શિકારને કારણે તેમનું અસ્તિત્વ જોખમમાં છે.
સોન ચિડિયા અથવા ગ્રેડ ઈન્ડિયન બસ્ટાર્ડ એ એક પ્રજાતિ છે જે લુપ્ત થવાની આરે છે. હવે દુનિયામાં માત્ર 150 સોનાના પક્ષીઓ બચ્યા છે. આ શરમાળ પક્ષીઓને સૌથી ભારે ઉડતા પક્ષીઓ ગણવામાં આવે છે. તેમના શિકારને કારણે, તેઓ લુપ્ત થવાના તબક્કે આવી ગયા છે. ભારતના 11 રાજ્યો ઉપરાંત તેઓ પાકિસ્તાનમાં પણ જોવા મળે છે.
પશ્ચિમ ઘાટના વરસાદી જંગલોમાં જોવા મળતા સિંહ પૂંછડીવાળા મકાકને વાંડારુ નામથી પણ ઓળખવામાં આવે છે. તેમની સિંહ જેવી પૂંછડી સિવાય, તેમનું રુંવાટીદાર મોં આકર્ષે છે. તેમને ઝાડ પર રહેવું ગમે છે, આજે તેમની સંખ્યા ઘટીને 3 થી 4 હજાર થઈ ગઈ છે. આ કેરળ, તમિલનાડુ અને કર્ણાટકમાં જોવા મળે છે.
કાશ્મીરી હંગુલ યુરોપિયન રેડ હોર્નબિલની પેટાજાતિ છે.તે જમ્મુ અને કાશ્મીરમાં જોવા મળે છે.અગાઉ તે હિમાચલ પ્રદેશમાં પણ જોવા મળતી હતી. આજે તેમાંથી માત્ર 150 જમ્મુ અને કાશ્મીરમાં બાકી છે. માનવ વસવાટની સાથે તેમને કૂતરાઓથી પણ ખતરો છે.
નીલગિરી તાહર પશ્ચિમ ઘાટમાં જોવા મળતી એક ખાસ પ્રકારની બકરી છે જે લગભગ 6500 ફૂટની ઉંચાઈ પર રહે છે. એક સમયે આ ઘાટમાં દરેક જગ્યાએ જોવા મળતા હતા. હવે તેઓ માત્ર નીલગીરી અને અનામાલી ટેકરીઓમાં જ જોવા મળે છે. આ ઇરાવિકુલમ નેશનલ પાર્ક, કેરળમાં જોઇ શકાય છે.
બારશિંઘા એ એક હરણ છે જેને બાર શિંગડાં છે, તેથી તેનું નામ બારહસિંઘ પડ્યું છે. આ મધ્યપ્રદેશના કાન્હા નેશનલ પાર્કમાં જોવા મળે છે. તેઓ 1960 ના દાયકામાં લુપ્ત થઈ ગયા. તે પછી, કરેલા પ્રયાસોને કારણે, તેમની વસ્તી વધવા લાગી અને પાર્કમાં જ 800 સિંહો છે, જ્યારે અહીં વાઘ પણ જોવા મળે છે. આ નેપાળ અને આસામમાં પણ જોવા મળે છે.
કિંગ કોબ્રા ભારતમાં ખૂબ જોવા મળે છે, પરંતુ આંદામાન અને નિકોબાર ટાપુઓની જૈવવિવિધતા વિશ્વમાં એક અનોખું ઉદાહરણ છે, 572 ટાપુઓમાંથી માત્ર 36 જ અહીં રહે છે. આંદામાનમાં કોબ્રાની ઘણી પ્રજાતિઓ જોવા મળે છે, જેમાંથી આંદામાન કોબ્રા માત્ર અહીં જ જોવા મળે છે.
ગંગા નદીની ડોલ્ફીન માત્ર ભારતની ગંગા નદીમાં જ જોવા મળે છે. આ સ્વચ્છ પાણીની ડોલ્ફિન ભારતનું રાષ્ટ્રીય જળચર પ્રાણી છે. એક સમયે તે ગંગા અને બ્રહ્મપુત્રા નદીઓમાં મોટી સંખ્યામાં જોવા મળતું હતું. પરંતુ હવે તેમની સંખ્યામાં ઘણો ઘટાડો થયો છે અને તેમના સંરક્ષણ પર કામ કરવામાં આવી રહ્યું છે. ભારત ઉપરાંત નેપાળ અને બાંગ્લાદેશમાં પણ જોવા મળે છે.
