ભારતીય સંસ્કૃતિ તેના સ્વાદ તેમજ તેની પરંપરા માટે જગ વિખ્યાત ગણવામાં આવે છે. ભારતીય મસાલા ભારત તેમજ દરેક ખંડમાં જાણીતા છે. ભારતીય મસાલા વ્યક્તિગત તેમજ સંસ્કૃતિક પસંદગી માટે ઉપયોગમાં લેવાય છે. ભારતીય લોકો તેમની દરેક વાનગી સાથે ખોરાકમાં મસાલાનો ઉપયોગ કરે છે. ભારતીય રસોઈની નિપુણ:તા , કળાના રહસ્ય માટે દરેક મસાલાના ગુણધર્મો અને વિવિધ મસાલા સાથેના તેના મિશ્રણની સાથે ભળી જવાની ખૂબી તે ભારતીય સંસ્કૃતિનું એક ઉદાહરણ છે. આથી કહી શકાય છે કે દરેક વાનગીની લાક્ષણિકતા વિશેષતાઓ ,મસાલાઓના સંતુલન પર સંપૂર્ણપણે આધાર રાખે છે જે તેના સ્વાદ અને તેની ઓળખ છે. મસાલા, આપણે બધા જાણીએ છીએ તેમ, ભારતીય વાનગીઓમાં રસોઈ બનાવવાનું હૃદય અને આત્મા, સામાન્ય લોકોએ તેને સ્વીકારવા અને તેનો ઉપયોગ ચાલુ રાખવા માટે શાનદાર ગુણવત્તાથી ઓળખાય છે. મસાલા વિના ભારતીય ભોજનનો કોઈ સ્વાદ નથી! તે સાચું છે. ભારતીય રસોઈ માટે મસાલા એટલા મહત્વના છે અને દરેક ભારતીય ઘરના વિવિધ મસાલાનો ઉપયોગ કરે છે જે રસોઈ માટે વિવિધ રીતે મસાલા બનાવે છે. મસાલા શુષ્ક અથવા પેસ્ટ સ્વરૂપમાં સુગંધિત ભારતીય મસાલાઓનું મિશ્રણ સિવાય બીજું કંઈ નથી, જે આ પ્રદેશમાં ઘણા પરંપરાગત ખોરાક અને પીણાંનો સ્વાદ માણવા માટે વપરાય છે.
મસાલાઓની પરિભાષા કઈક આવી રીતે થાય છે :
“મસાલા” એ એક ખૂબ જ સામાન્ય શબ્દ છે જેનો ઉપયોગ ભારતીય રસોઈમાં કોઈ પણ મસાલાના મિશ્રણ માટે કરવામાં આવે છે. મસાલા શુષ્ક અથવા ભીના, ઠીંગણાળું અથવા સરળ, ગરમ અથવા હળવા, જાડા અથવા પાતળા હોઈ શકે છે. જે દરેક વાનગીમાં ભળી વાનગીનો સ્વાદ નિખારે છે.
ભારતીય ખોરાક તે પોતાની સુગંધ તેમજ સ્વાદ જેમાં ખારાશ ,મીઠાશ જેવા અનેક સ્વાદ અને તેના રંગો થકી ઓળખાય છે. મસાલા વાનગીઓને સ્વાદિષ્ટ તેમજ ચટાકેદાર બનાવે છે. ભારતીયોના ઘરના રસોડામાં એક ડબ્બો હોય છે જેને “મસલિયા” તારીકે ઓળખાવામાં આવે છે. આ મસલિયું તેમાં ઘરના સ્વાદ મુજબ અનેક મસાલાઓ હોય છે :
૧. ધાણાજીરૂ
ઘણી ભારતીય કઢીઓ આ મજબૂત, સુગંધિત મસાલા માટે ઓળખાવાય છે. જીરૂ મુખ્યતવે વઘારમાં ઉપયોગમાં આવે છે . તેના સ્વાદની વાત કરીએ તો, લોકો હંમેશાં તેને “હૂંફાળું અને ધરતીનું” તેમજ “થોડું કડવું” તરીકે વર્ણવે છે. મોટાભાગના ભારતીય મસાલાઓની જેમ, તે અન્ય લોકો સાથે સારી રીતે ભળી જાય છે.
૨. રાય
રાય તે દુનિયાભરના રસોઈમાં દેખાય છે. કાળા સરસવના દાણા પીળો બદામી અથવા સફેદ રંગના સ્વાદ કરતાં વધુ મજબૂત હોય છે. ભારતીય ભોજનમાં , રાય તે તેલમાં નખાય છે અને ત્યારબાદ તેને થોડી શેકાય છે અને આના થકી તેનો સ્વાદ વાનગીમાં અનોખો આવે છે. તે સૂપ અને શાકભાજીનો સ્વાદ મેળવવા માટે વપરાય છે સાથે તેલનો ઉપયોગ પણ કરવામાં આવે છે. રાયનું બીજું નામ સરસવના દાણા પણ છે.
૩. હળદર પાવડર
આ એક પીળો મસાલા હોય છે , તે ઘણી ભારતીય વાનગીઓને તેમનો લાક્ષણિક રંગ આપે છે. તેના ગુણધર્મો માટે તેમજ તેના સ્વાદવાળું કરીના સ્વાદમાં રંગ ઉમેરવા તરીકે કાર્ય માટે જાણીતું છે. હળદર તે એક દેશી અવષધિનું પણ કામ કરે છે અને દરેક વાનગીમાં પોતાનો સ્વાદ તેમજ રંગ ભળી જાય છે.
૪. આમચૂર પાવડર
મોટાભાગે ચટણી અને કઢીમાં ઉપયોગમાં લેવામાં આવે છે, આમચુર ને અથવા કેરીનો પાઉડર તે વિટામિન એ અને વિટામિન સીની માત્રા ધરાવે છે. તેનામાં મોટી માત્રામાં આયર્નના ગુણો ધરાવે છે.
આ મસાલાનો સ્વાદ વાનગીમાં ગળાશ તેમજ ખટાશનું મિશ્રણ છે.
૫. એલચી પાવડર
સાવધાનીથી વાપરો, અથવા તે તમારી વાનગીમાં હળવા સ્વાદનો ઉમેરો કરે છે. આ એક મસાલા છે જે હમેશા ફ્રીઝરમાં રાખેલ હોય છે – તે તાજગી ઝડપથી ગુમાવે છે. વૈકલ્પિક રીતે, આખી શીંગો ખરીદી શકે છે અને જ્યારે કોઈ રેસીપી એલચી માટે બોલાવે છે ત્યારે તેને ગ્રાઇન્ડ કરી શકો છો. ચા, કઢી અને ચોખાની વાનગીઓમાં બધાને એલચીમાંથી સ્વાદ વધારવામાં આવે છે.
૬. લાલ મરચું પાવડર
આ લાલ મરચાંમાથી બનવામાં આવતો એક પાવડર છે , જે વાનગીમાં તીખાશ ઉમેરે છે, અને ઘરે-ઘરે ભારતીયો સ્વાદ અનુસાર આ મસાલાનો ઉપયોગ કરે છે સાથે વાનગીઓમાં લાલ રંગ આપે છે.
૭. ગરમ મસાલા
આ મસાલો દરેક વાનગીમાં એક આગવું સ્થાન ધરાવે છે. આ મસાલો એ તમામ મસાલના મિશ્રણથી ત્યાર કરવામાં આવે છે. જેના થકી વાનગીમાં તમામ મસાલાનાનો સ્વાદ આવે અને તેની સોડમ
ભારતીય વાનગીઓમાં એક અલગ તારી શકાય છે. ગરમ મસાલો મુખ્ય રીતે જીરૂ , કોથમીર, લીલી અને કાળા એલચી, તજ, જાયફળ, લવિંગ, ખાડીના પાન, મરીના દાણા, વરિયાળી, ઘાટ અને સૂકા મરચાને દળીને બનવામાં આવે છે. ગરમ મસાલો તે ભારતીય વાનગીનો મુખ્ય મસાલો છે તેવું પણ કહી શકાય છે.
ભારતીય વાનગીઓ તેના સ્વાદ અને સોડમથી પ્રખ્યાત છે. તેનું મુખ્ય કારણ તેના મસાલાઓ છે તેવું કહી શકાય છે. ભારતીય મસાલાઓ જેમ વાનગીઓમાં ભળી જાય છે ,તે તેની સંસ્કૃતિનું એક મુખ્ય ઉદાહરણ છે તેવું પણ કહી શકાય.
